Từ bị động đến chủ động

Chỉ đạo này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Đảng ta đang quyết liệt đổi mới phương thức lãnh đạo, xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh.

1. Kiểm tra, giám sát là một trong những phương thức lãnh đạo của Đảng, một bộ phận quan trọng trong công tác xây dựng Đảng. Đảng ta khẳng định, kiểm tra là một chức năng lãnh đạo, nhiệm vụ của toàn Đảng; lãnh đạo mà không kiểm tra coi như không lãnh đạo.

Từ nhận thức đó, công tác kiểm tra, giám sát ngày càng được tiến hành thường xuyên, toàn diện, dân chủ, công khai, chặt chẽ, với tinh thần lấy phòng ngừa là chính. Những nhiệm kỳ gần đây, Đảng chủ trương đẩy mạnh “giám sát rộng mở, kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm” để không chỉ xử lý khi vi phạm đã xảy ra mà còn kịp thời phát hiện, ngăn chặn các biểu hiện suy thoái tiềm ẩn, tinh vi.

Theo báo cáo của các Ủy ban Kiểm tra các cấp, trong nhiệm kỳ Đại hội XIII, công tác giám sát được tăng cường. Cấp ủy, Ủy ban Kiểm tra các cấp đã giám sát chuyên đề với hàng trăm nghìn tổ chức Đảng và đảng viên, bao quát nhiều lĩnh vực đời sống, từ “điểm nóng” đến những lĩnh vực dễ phát sinh sai phạm trong thực tiễn.

Công tác kiểm tra, giám sát vừa tập trung vào tổ chức Đảng và đảng viên vừa chú trọng vào các lĩnh vực trọng yếu, như: Phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện chuyển đổi số; quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 1-7-2025; giám sát 28 nhóm nhiệm vụ được Bộ Chính trị giao cho các cấp chính quyền.

Tại thành phố Hà Nội, trong 6 tháng đầu năm 2025, cấp ủy đã kiểm tra 296 lượt tổ chức Đảng và 284 đảng viên; Ủy ban Kiểm tra các cấp kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm với 15 tổ chức Đảng và 53 đảng viên, kết luận 12 tổ chức Đảng và 42 đảng viên có vi phạm. Việc xử lý kỷ luật được thực hiện kiên quyết, đúng quy định: Ban Thường vụ Thành ủy khai trừ 1 đảng viên; Ủy ban Kiểm tra Thành ủy quyết định kiểm điểm trách nhiệm, thi hành kỷ luật đối với 2 tổ chức Đảng và 11 đảng viên; Ủy ban Kiểm tra cấp ủy trực thuộc Thành ủy đã thi hành kỷ luật 1 tổ chức Đảng và 214 đảng viên. Những con số này cho thấy quyết tâm chính trị cao của các cấp trong giữ vững kỷ luật Đảng, không có vùng cấm, không có ngoại lệ.

Tuy nhiên, có một thực tế là, nhiều tổ chức Đảng vẫn bị động trong kiểm tra, giám sát, chỉ tiến hành khi có tố cáo, có dư luận phản ánh, hoặc khi sự việc đã rõ ràng, gây hậu quả lớn. Nhiều trường hợp dẫn đến việc chỉ xử lý hậu quả, thay vì ngăn chặn từ đầu. Vi phạm chỉ bị phát hiện khi đã muộn nên rất dễ mất cán bộ, giảm sút lòng tin của nhân dân.

Do vậy, việc chuyển từ phương thức “bị động” sang “chủ động” là đòi hỏi cấp thiết trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.

2. Để chuyển từ phương thức "bị động" sang "chủ động", đòi hỏi tư duy và hành động mới. Thay vì “ngồi chờ”, các cấp ủy, Ủy ban Kiểm tra các cấp cần chủ động theo dõi, phát hiện dấu hiệu vi phạm, cảnh báo từ sớm, từ xa. Kiểm tra để “vạch lá tìm sâu”, đồng thời còn nhận diện nguy cơ và định hướng hành vi chuẩn mực cho mỗi cán bộ, đảng viên.

Sự chủ động thể hiện ở việc cấp ủy, Ủy ban Kiểm tra các cấp bám sát thực tiễn, tổ chức, xây dựng kế hoạch kiểm tra trọng tâm, nhất là ở những lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực. Quan trọng hơn, kiểm tra phải được tiến hành kịp thời, không chờ chỉ đạo từ cấp trên, không né tránh, ngại va chạm, và phải dám chịu trách nhiệm.

Để làm được điều đó, trước hết, cần nâng cao nhận thức của các tổ chức Đảng và cán bộ làm công tác kiểm tra về vai trò chiến lược của công tác này. Đồng thời, phải có kế hoạch bài bản, phối hợp tốt giữa các đơn vị liên quan, đặc biệt là phát huy vai trò giám sát của nhân dân và các tổ chức chính trị - xã hội.

Một ví dụ về tinh thần chủ động là việc lần đầu tiên, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã tham mưu Bộ Chính trị, Ban Bí thư thành lập 19 đoàn công tác, trực tiếp kiểm tra các chuyên đề trọng tâm năm 2025 tại 69 tổ chức Đảng trực thuộc Trung ương. Việc vào cuộc sớm và kịp thời giúp tháo gỡ khó khăn ngay từ cơ sở, tạo được chuyển biến tích cực trong việc thực hiện các chủ trương lớn của Đảng, nâng cao hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo từ Trung ương tới địa phương.

Để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, cần đổi mới mạnh mẽ phương thức, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin, hình thành hệ thống cảnh báo sớm, như một “radar giám sát” từ xa. Đặc biệt, kiểm tra không chỉ nhằm xử lý vi phạm, mà còn để phát hiện mô hình hay, nhân tố tích cực, tạo động lực cho cán bộ, đảng viên; trở thành “ngọn đèn soi sáng” giúp tổ chức Đảng, đảng viên đi đúng hướng.

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác kiểm tra, giám sát năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Ở đâu có hoạt động của tổ chức Đảng, đảng viên, ở đó phải được kiểm tra, giám sát; không để bỏ trống địa bàn, lĩnh vực. Chỉ đạo của Tổng Bí thư thể hiện rõ tư duy chủ động, siết chặt kỷ cương, nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát của Đảng.

Muốn không còn “vùng tối”, “khoảng trống”, phải có sự đồng bộ về thể chế, tổ chức, con người. Cụ thể, cần hoàn thiện cơ chế pháp lý, quy định rõ trách nhiệm kiểm tra, giám sát của từng cấp; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kiểm tra có bản lĩnh, trình độ, tinh thần dấn thân; đẩy mạnh phối hợp liên ngành giữa Ủy ban Kiểm tra với các đơn vị chức năng. Hơn hết là phát huy vai trò giám sát của nhân dân, báo chí, Mặt trận Tổ quốc, tạo thành “mạng lưới giám sát đa tầng”. Quan trọng hơn, cần xây dựng cơ chế kiểm tra “đi trước một bước”, với khả năng phát hiện từ sớm, cảnh báo từ xa, không để bất ngờ, bị động.

Chuyển phương thức kiểm tra, giám sát từ "bị động" sang "chủ động" là bước tiến lớn, khẳng định quyết tâm làm trong sạch bộ máy. Không có “vùng tối”, không có “khoảng trống” là yêu cầu thực tiễn của quá trình đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Tất cả đòi hỏi cấp ủy, Ủy ban Kiểm tra các cấp cần có quyết tâm chính trị cao hơn nữa, tổ chức thực hiện nghiêm túc, khoa học và đồng bộ hơn nữa, vì mục tiêu: Xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với niềm tin yêu của nhân dân.

Bình Yên