Từ thuế khoán đến kê khai: Hỗ trợ để hộ kinh doanh không đơn độc

Không để hộ kinh doanh đơn độc khi bỏ thuế khoán

Hơn hai tháng nữa, hàng triệu hộ kinh doanh sẽ chấm dứt thuế khoán, chuyển sang thuế kê khai, tức là tính thuế theo tỉ lệ trên doanh thu thực tế.

Hoạt động hỗ trợ hộ kinh doanh tại một khu chợ. Ảnh: H.T

Sau ít tháng chuẩn bị, hơn 18.500 hộ khoán đã chuyển sang kê khai và 133.000 hộ đã đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Nhưng với quy mô hơn 5 triệ, trong đó phần lớn sở hữu những đặc điểm như: chủ hộ là người lớn tuổi và kinh doanh nhỏ lẻ; ít ghi chép sổ sách; ngại thủ tục hành chính, nhất là thủ tục điện tử… thì việc chuyển đổi vẫn còn khó khăn.

Thậm chí, nhiều hộ lo ngại việc minh bạch doanh thu, đồng nghĩa với bị "nhìn thấy" toàn bộ hoạt động và dễ bị kiểm tra, theo đại diện Cục Thuế (Bộ Tài chính).

Bổ sung, ông Hoàng Duy Chính, Phó trưởng ban Tài chính - kế toán của Viettel Post, cho rằng không ít hộ còn thiếu hiểu biết và có tâm lý e ngại thuế. Thậm chí, chưa nắm rõ ngưỡng doanh thu tính thuế, loại thuế phải nộp và quy trình kê khai.

Một điểm đáng lưu tâm là chưa có cơ chế "tự sửa sai lần đầu" cho người nộp thuế. Điều này dẫn tới thực trạng nhiều sai sót nhỏ không được phát hiện, cảnh báo tới người nộp thuế kịp thời, khiến họ phải chịu xử lý hành chính sau đó.

“Họ không có ý định trốn tránh nhưng chưa được hướng dẫn bằng ngôn ngữ đơn giản, gần gũi, dễ hiểu. Bên cạnh đó, thủ tục kê khai điện tử còn phức tạp, khiến nhiều người sợ sai, sợ bị xử phạt, từ đó chọn né tránh thay vì chủ động thực hiện nghĩa vụ”, ông Chính cho hay.

Tương tự, ông Mạc Quốc Anh, Phó chủ tịch, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa thành Hà Nội, cho biết tâm lý sợ thực hiện sai quy định là rào cản tâm lý lớn nhất với doanh nghiệp và hộ kinh doanh. Chẳng hạn, một hộ kinh doanh ở quận Đống Đa (cũ) đã chuyển đổi thành doanh nghiệp để mở rộng quy mô hoạt động, nhưng vừa đăng ký, đã lo việc “không biết nộp thuế giá trị gia tăng ra sao?”. Do đó, chủ doanh nghiệp phải thuê dịch vụ kế toán bên ngoài, với chi phí 2 triệu đồng/tháng, chỉ để "đi cho đúng đường".

"Đó là một kiểu chi phí tinh thần không được tính trong các báo cáo cải cách", ông Quốc Anh nói và cho rằng cơ quan thuế không chỉ cần làm đúng, mà phải làm cho người nộp thuế hiểu rằng họ đang làm đún

Để gỡ khó, nhiều giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ đã được đưa ra và thực hiện. Tại TPHCM, cơ quan thuế đã ký thỏa thuận với một đơn vị có thể cung cấp gói giải pháp trọn gói gồm phần mềm kế toán, 2.000 hóa đơn điện tử miễn phí và chữ ký số được miễn phí trong một năm đầu tiên.

Tại Hà Nội, nhiều doanh nghiệp cũng triển khai tặng phần mềm kế toán, quản lý doanh nghiệp miễn phí cho khách hàng, với thời hạn nhất định. Chẳng hạn, MISA triển khai nhân sự tới từng hộ kinh doanh, hiện hoạt động tại các khu phố và chợ, nhằm triển khai nền tảng hỗ trợ đa chức năng, gồm: quản lý bán hàng, xuất hóa đơn, chữ ký số, kê khai thuế… tới 2 triệu hộ kinh doanh, nhằm hỗ trợ họ tỏng quá trình chuyển đổi sang phương thức kê khai. Thậm chí, đơn vị này còn đặt mục tiêu đồng hành lâu dài với các hộ, từ quy mô nhỏ lẻ ban đầu đến khi phát triển thành doanh nghiệp.

Bên cạnh những nỗ lực từ doanh nghiệp, ông Mai Sơn, Phó cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính), cũng cam kết ngành thuế sẽ tập trung vào việc “thử nghiệm thực hành”, giúp hộ kinh doanh làm quen, qua đó phát hiện các vướng mắc trong giia đoạn từ nay đến hết ngày 31-12-2025. Theo đó, những phản hồi trong giai đoạn thử nghiệm sẽ là cơ sở để cơ quan thuế hoàn thiện quy trình, giúp hộ kinh doanh tránh sai sót khi chính sách có hiệu lực.

5 triệu hộ kinh doanh cần sự hỗ trợ toàn diện hơn

Dù ngành thuế và các đơn vị cung cấp dịch vụ đã có nhiều nỗ lực hỗ trợ các hộ và cá nhân kinh doanh, nhưng các chuyên gia đánh giá những nỗ đơn lẻ là chưa đủ, mà cần giải pháp tài chính toàn diện và nhân văn hơn.

Hộ kinh doanh cá thế có lợi thế nhờ thủ tục hành chính đơn giản, không bị ràng buộc bởi nhiều quy định pháp lý như doanh nghiệp. Ảnh: Lê Vũ

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam, cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa thông qua nghị quyết nâng mức giảm trừ gia cảnh với cá nhân trọng diện thuế thu nhập cá nhân năm 2026 lên mức 15,5 triệu đồng/tháng với bản thân người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng với mỗi người phụ thuộc, trong bối cảnh mức thu nhập bình quân và chi phí sinh hoạt của người dân liên tục gia tăng.

Do đó, nền điều chỉnh tăng ngưỡng doanh thu tính thuế với hộ kinh doanh lên 1 tỉ đồng/năm từ năm 2026, thay vì mức 200 triệu đồng/ năm theo quy định. Điều này giúp các hộ có doanh thu dưới ngưỡng 1 tỉ đồng/năm không phải nộp thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng.

“Nếu lấy 1 tỉ đồng, nhân với lợi suất bình quân là 15%, thì thu nhập ròng của hộ/cá nhân kinh doanh chưa tới 15 triệu đồng/tháng. Như vậy, mức 1 tỉ đồng đảm bảo công bằng, nếu so với ngưỡng giảm trừ gia cảnh cho các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương", bà Cúc phân tích và đề nghị nên điều chỉnh kịp thời nội dung này tại Luật Quản lý thuế sửa đổi và Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi.

Quan điểm ứng xử nhân văn hơn với hộ kinh doanh cũng được TS Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, chia sẻ tại một tọa đàm về thực thi chiến lược tài chính toàn diện quốc gia cách đây ít ngày.

Theo đó, việc hỗ trợ hơn 5 triệu hộ kinh thể ứng dụng công nghệ số vào việc quản lý doanh thu và thuế, hay bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đòi hỏi sự vào cuộc của các cơ quan quản lý ngành ngân hàng, thuế, vệ sinh an toàn thực phẩm, hạ tầng truyền dữ liệu số.

Vì vậy, cần phải hình thành một cơ quan ở tầm Chính phủ, có đủ thẩm quyền giải quyết các vấn đề liên ngành với các mục tiêu cụ thể, với thời hạn xử lý được xác định, nhằm hỗ trợ dứt điểm việc 5 triệu hộ kinh doanh đáp ứng được yêu cầu quản lý của các cơ quan Nhà nước nhưng không làm thay đổi mô hình kinh doanh và lợi nhuận của các hộ kinh doanh cá thể.

Hơn nữa, Việt Nam đã hình thành và phát triển một số mô hình riêng về ứng dụng dịch vụ tài chính số, trong đó fintech là một thành phần mới và chủ chốt, bên cạnh các thành phần truyền thống là ngân hàng thương mại, công ty tài chính, chứng khoán, bảo hiểm… để cung ứng các dịch vụ công, thương mại điện tử và bán lẻ truyền thống…

Vì vậy, cần phải có những quy định sandbox trong từng lĩnh vực, theo hướng đổi mới công nghệ, với mục tiêu phát triển thị trường tiện lợi, an toàn, hiệu quả. Trong quá trình này, dữ liệu của khách hàng bao gồm cả cá nhân và doanh nghiệp phải được coi làm một loại tài sản bảo đảm thay thế cho các tài sản hữu hình truyền thống. Do đó, cần thống nhất về Luật An toàn thông tin mạng, Luật An ninh mạng và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong một bộ luật để thực hiện việc quản lý thuận tiện.

“Chỉ có tiếp cận khoa học - công nghệ bằng tư duy mới, với tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm, thì bộ máy quản lý nhà nước mới trở thành người hỗ trợ, giúp các doanh nghiệp, hộ kinh doanh yên tâm đầu tư vào nền kinh tế”, ông Kiên nhấn mạnh.

Vân Phong