Từ xuất phát điểm không lý tưởng đến học bổng lĩnh vực Tin học ở Nhật của nam sinh VN

Bằng sự kiên trì và quyết tâm theo đuổi ước mơ, Mai Ngọc Duy (sinh năm 2003, cựu sinh viên ngành Khoa học Máy tính, Trường Đại học Công nghệ – Đại học Quốc gia Hà Nội) đã xuất sắc giành được học bổng toàn phần du học Nhật Bản. Thành tích này không chỉ là kết quả của những nỗ lực không ngừng nghỉ, mà còn là bước ngoặt quan trọng mở ra hành trình học tập và nghiên cứu ở môi trường quốc tế của em.

Học bổng là minh chứng cho việc dám mơ lớn và kiên trì theo đuổi đến cùng

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Duy cho biết, dù không xuất thân từ một gia đình có kinh tế dư dả hay có truyền thống học thuật, nam sinh vẫn luôn nhận được sự ủng hộ hết mình từ bố mẹ. Nhờ đó, em có thể toàn tâm toàn ý theo đuổi con đường học tập và nghiên cứu. Duy luôn tâm niệm, nếu giành được một suất học bổng, đó không chỉ là thành quả cá nhân mà còn là món quà tri ân gửi đến những người thân yêu đã âm thầm đồng hành cùng em suốt chặng đường dài.

“Có một câu nói mà em rất tâm đắc của Jo Andrews: “It’s a big world out there, it would be a shame not to experience it”. (Tạm dịch là: Thế giới ngoài kia rất rộng lớn, thật đáng tiếc nếu ta không trải nghiệm nó.).

Em luôn là một người thích khám phá, trải nghiệm và học hỏi những điều mới mẻ. Giấc mơ được đặt chân đến một vùng đất xa lạ, sống và học tập như một du học sinh thực thụ không chỉ là khao khát cá nhân mà còn là bước ngoặt để em trưởng thành, phát triển năng lực, tiếp thu những tinh hoa học thuật và văn hóa thế giới. Đó chính là lý do vì sao việc đạt được học bổng du học không chỉ là một cơ hội học tập, mà còn là bước đệm quan trọng giúp em tiến gần hơn đến ước mơ của mình”, Duy nói.

Việc đạt được học bổng du học không chỉ là một cơ hội học tập, mà còn là bước đệm quan trọng giúp Mai Ngọc Duy tiến gần hơn đến ước mơ và mong muốn của mình. Ảnh: NVCC.

Ngọc Duy thông tin, học bổng em nhận được là học bổng Chính phủ Nhật Bản MEXT theo diện trường tiến cử (University Recommendation (PGP)), dành cho chương trình đào tạo liên thông 5 năm (Thạc sĩ + Tiến sĩ) thuộc chương trình “Interdisciplinary PhD Program in Information Science and Life Science for Leading Researchers on Data Science” tại National Institute of Informatics (NII) – Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản.

Cụ thể, học bổng này bao gồm toàn bộ học phí, vé máy bay khứ hồi Việt Nam – Nhật Bản và trợ cấp sinh hoạt hàng tháng khoảng 140.000 yên. Tổng giá trị học bổng vào khoảng 11.601.000 yên, tương đương khoảng 2 tỷ đồng cho 5 năm học.

Lý giải về lý do lựa chọn học bổng du học trên, Duy cho biết, chương trình tích hợp Thạc sĩ – Tiến sĩ phù hợp với định hướng nghiên cứu lâu dài trong lĩnh vực Khoa học dữ liệu và AI ứng dụng trong luật pháp của em. Hơn nữa, Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản là một trong những viện nghiên cứu hàng đầu của quốc gia này, tạo nhiều cơ hội tiếp cận công nghệ mới và hợp tác học thuật quốc tế.

Ngoài lý do học thuật, Duy cũng đặc biệt yêu thích văn hóa và nghệ thuật Nhật Bản, từ âm nhạc hiện đại (Fuji Kaze, Kenshi Yonezu, YOASOBI) đến nghệ thuật truyền thống như ukiyo-e và lối sống tối giản. Việc học tập tại Nhật Bản sẽ giúp em trải nghiệm nền văn hóa mà mình yêu mến.

Thông tin thêm về ngành học tại trường, nam sinh cho biết, ngành học mà em đăng ký là Informatics – khoa học liên ngành nghiên cứu toàn diện về thông tin, kết hợp khoa học máy tính, trí tuệ nhân tạo, công nghệ thông tin với các phương pháp xử lý thông tin trong khoa học tự nhiên và xã hội. Hướng nghiên cứu hiện tại mà em đang theo đuổi cũng là về: kết hợp trí tuệ nhân tạo và luật pháp, tập trung vào truy xuất văn bản luật, khai thác đồ thị tri thức pháp lý, phân tích suy diễn pháp lý bằng các mô hình ngôn ngữ tiên tiến. Đây là một lĩnh vực có tính ứng dụng cao, đòi hỏi không chỉ kiến thức kỹ thuật mà còn cả tư duy pháp lý sâu sắc.

Duy tin rằng, với nền tảng học thuật vững chắc tại Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản cùng với định hướng rõ ràng từ sớm, em sẽ có thể đóng góp vào việc xây dựng các hệ thống AI hỗ trợ người dân tra cứu, tiếp cận và hiểu luật pháp một cách dễ dàng, minh bạch và hiệu quả hơn.

Những kỹ năng nghệ thuật sáng tạo trở thành thế mạnh trong phát triển nghiên cứu

Dù có nhiều thành tích cao về nghiên cứu trí tuệ nhân tạo và khoa học công nghệ, thế nhưng ít ai biết rằng Duy vốn không phải người đam mê lập trình từ đầu. Em yêu thích vẽ, thiết kế đồ họa, chỉnh sửa hình ảnh và quay phim – những kỹ năng sáng tạo đã trở thành lợi thế cho em khi trình bày nghiên cứu trực quan, thuyết phục.

Điều này đã giúp cho em khá nhiều trong việc phát triển hướng nghiên cứu của mình. Bởi, trí tuệ nhân tạo ứng dụng trong luật pháp không chỉ mang tính kỹ thuật, mà đòi hỏi cần sáng tạo, cảm nhận con người và khả năng truyền đạt gần gũi. Và chính ở điểm giao thoa giữa khoa học và nghệ thuật ấy, em tìm thấy “vị trí” của bản thân – nơi Duy vừa có thể phát triển năng lực chuyên môn, vừa được phát huy những giá trị sáng tạo vốn có.

Vì vậy, dù đam mê ban đầu của em không nằm ở code hay toán, nhưng chính tình yêu với nghệ thuật đã góp phần định hình cách em tiếp cận ngành học, và tạo ra một hướng đi riêng biệt, cá nhân hóa hơn trên con đường học thuật của mình.

Tình yêu với nghệ thuật đã góp phần định hình cách Duy tiếp cận ngành học, và tạo ra một hướng đi riêng biệt, cá nhân hóa hơn trên con đường học thuật của mình. Ảnh: NVCC.

Cũng theo Ngọc Duy, có rất nhiều yếu tố góp phần giúp em đạt được học bổng này. Trong đó, yếu tố cốt lõi nhất chính là việc có một mục tiêu rõ ràng và luôn kiên trì theo đuổi nó. Để chạm tới ước mơ được đi du học, mỗi ngày, nam sinh đã luôn tự nhắc bản thân rằng dù có khó khăn đến đâu, bản thân cũng phải giữ vững mục tiêu ấy.

Không bắt đầu từ một xuất phát điểm “lý tưởng”, không học trường chuyên, cũng không có nền tảng sẵn về Tin học, ngay từ những năm đầu đại học, Duy đã gặp không ít khó khăn, đặc biệt là khi được xếp vào lớp có nhiều bạn rất giỏi và đã có kiến thức lập trình từ trước.

Ban đầu, nam sinh cũng khá choáng ngợp và cảm thấy thiếu tự tin khi làm bài tập hay theo kịp tiến độ môn học. Tuy nhiên, thay vì bỏ cuộc, em đã chọn cách tự học mỗi ngày để bù đắp khoảng trống kiến thức. Em đã tìm hiểu lại từng khái niệm cơ bản, làm thật nhiều bài tập nhỏ, học hỏi từ bạn bè trong lớp và dần dần bắt đầu cảm thấy mình có thể theo kịp. Sau này, em không chỉ hoàn thành được và dẫn dắt các bạn trong các bài tập lớn một cách trọn vẹn, mà còn chủ động tham gia nghiên cứu tại phòng lab từ khá sớm – một điều mà trước đây em chưa từng nghĩ đến.

“Em nhận ra rằng, khó khăn không đáng sợ bằng việc mình mất đi tinh thần vượt qua nó. Và nếu có những người đồng hành tốt, một môi trường tích cực và niềm tin vào chính mình, thì dù xuất phát điểm không hoàn hảo, mình vẫn có thể vươn tới những điều lớn lao”, Duy nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, việc biết nắm bắt thời cơ và tận dụng tốt những gì mình đang có cũng rất quan trọng. Thất bại ở nguyện vọng một khi xét tuyển đại học lại mở ra cơ hội phát triển cho em tại Trường Đại học Công nghệ – nơi em được tiếp cận lab nghiên cứu, tham gia cuộc thi quốc tế và làm việc với giảng viên tận tâm.

Mai Ngọc Duy tại Lễ bế giảng và trao bằng tốt nghiệp Đợt I năm 2025 của Trường Đại học Công nghệ.

Ngay cả học bổng MEXT, Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản cũng không phải lựa chọn ban đầu (em từng cân nhắc các trường lớn như Đại học Tokyo hay Đại học Waseda), nhưng sự linh hoạt ấy đã giúp Duy mở ra cánh cửa mới. Khi cơ hội từ Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản mở ra, em đã nhanh chóng nắm bắt và không hề do dự. Nhờ vậy, nam sinh được tiếp cận với một mạng lưới các thầy cô nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực, được kết nối với các giáo sư danh tiếng, và thậm chí được tham dự nhiều hội nghị quốc tế dù chưa tốt nghiệp đại học.

Dù chưa chính thức sang Nhật Bản và vẫn trong giai đoạn hoàn thiện hồ sơ, với sự hỗ trợ thầy cô ở quốc gia này, nam sinh đã sớm có cơ hội quý giá được tham gia và báo cáo tại hai hội nghị quốc tế lớn – điều vốn thường chỉ dành cho nghiên cứu sinh, tiến sĩ hay các giáo sư và rất hiếm khi có sinh viên đại học góp mặt.

Cụ thể, Ngọc Duy đã tham gia Workshop đầu tiên tại Nhật Bản - JURISIN 2025, trong khuôn khổ Hội nghị JSAI-isAI 2025, tổ chức tại Osaka, Nhật Bản vào cuối tháng 5 (https://jurisinformaticscenter.github.io/jurisin2025/). Cụ thể, nhóm của Duy đã trình bày bài nghiên cứu “Towards Accurate Legal Term Detection: Insights from Dependency Tree-based and Large Language Model Approaches”, tập trung vào bài toán phát hiện thuật ngữ pháp lý quan trọng trong ngôn ngữ ít tài nguyên như tiếng Việt.

Ngọc Duy trình bày bài nghiên cứu tại Hội nghị JSAI-isAI 2025, tổ chức tại Osaka, Nhật Bản vào cuối tháng 5/2025. Ảnh: NVCC.

Tiếp đó, em đã tham gia Hội nghị thứ hai là ICAIL 2025, tổ chức tại Chicago, Mỹ vào tháng 6 (https://sites.northwestern.edu/icail2025/). Duy đã tham gia trình bày công trình “DeCoRA: Definition and Context Reasoning in Argumentation” nhằm giải quyết vấn đề nhập nhằng trong định nghĩa luật. Đây cũng là đề tài em chọn để bảo vệ khóa luận tốt nghiệp cử nhân đại học của mình.

Mặt khác, sự đồng hành và hỗ trợ của thầy cô luôn là yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành tích hiện tại của nam sinh.

Với Duy, người để lại dấu ấn sâu đậm nhất trong suốt quá trình học tập và ôn luyện là cô Vương Thị Hải Yến – giảng viên hướng dẫn tại Phòng thí nghiệm Công nghệ Tri thức (DS&KT Lab) của Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Chính cô Yến đã là người đầu tiên định hướng cho Duy tiếp cận lĩnh vực kết hợp giữa Trí tuệ nhân tạo và Luật pháp – một hướng đi còn mới mẻ nhưng giàu tiềm năng. Không chỉ truyền đạt kiến thức chuyên môn, cô còn truyền cảm hứng để Duy hiểu sâu hơn về lĩnh vực nghiên cứu đặc thù của mình.

Bên cạnh sự dẫn dắt của cô Yến, nhóm bạn nghiên cứu trong lab – nhóm 5TSV cũng là những cộng sự đáng tin cậy và những người bạn thân thiết đã đồng hành cùng Duy qua nhiều khoảnh khắc đáng nhớ: từ những buổi brainstorming xuyên đêm, những bữa trưa vội để kịp giờ lên lab, cho tới lần cả nhóm thức trắng để chỉnh sửa mô hình nộp kịp bài thi quốc tế.

Những trải nghiệm tưởng chừng giản dị ấy lại là nguồn động lực lớn, giúp Duy luôn giữ được tinh thần lạc quan và niềm say mê nghiên cứu.

Thông tin thêm, Duy cho biết, em sẽ bắt đầu hành trình du học của mình vào khoảng đầu tháng 10 năm nay tại Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản – NII.

Về dự định tương lai, nam sinh mong muốn trở thành giảng viên đại học, truyền lại kiến thức, kinh nghiệm và đam mê nghiên cứu cho sinh viên. Em đặc biệt quan tâm đến các hướng đi mới như trí tuệ nhân tạo ứng dụng trong pháp luật, lập luận suy diễn, hay các bài toán logic – pháp lý – những chủ đề quan trọng nhưng còn khá mới mẻ và ít được phổ cập tại nhiều trường đại học Việt Nam.

Duy tin rằng, trong một xã hội ngày càng phức tạp về mặt pháp lý và dữ liệu, việc ứng dụng công nghệ để phân tích, lý giải và tiếp cận luật pháp sẽ trở nên thiết yếu. Để làm được điều này hiệu quả, cần có những thế hệ sinh viên am hiểu cả công nghệ lẫn tư duy pháp lý, từ đó tạo ra các công cụ hữu ích cho cộng đồng. Qua đó, có thể góp phần đưa những hướng nghiên cứu này đến gần hơn với sinh viên Việt Nam, không chỉ ở các thành phố lớn mà cả ở những khu vực còn hạn chế điều kiện tiếp cận.

Tường San