Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ năm 2024 đạt 28,3%

Toàn cảnh phiên họp (Ảnh: Quỳnh Nga)

Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao” của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho thấy: Đoàn Giám sát đã tổ chức 3 phiên họp để thực hiện nhiệm vụ được giao. Tổ chức tập hợp, nghiên cứu tài liệu, hệ thống hóa chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật và văn bản chỉ đạo, điều hành liên quan đến nội dung đào tạo, phát triển, sử dụng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao; tổng hợp thông tin, dư luận báo chí liên quan đến nội dung giám sát; tổ chức tọa đàm chuyên gia; đề nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội tổng hợp ý kiến cử tri, nhân dân. Tổ chức các hoạt động giám sát theo kế hoạch.

Đoàn giám sát chia thành các Tổ công tác làm việc với một số sở, ngành, cơ quan, tổ chức, cơ sở giáo dục và đào tạo, đơn vị sử dụng lao động tại các địa phương trước khi làm việc với Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; toàn thể Đoàn Giám sát làm việc với thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Sau khi làm việc với các địa phương, Đoàn Giám sát đã tổ chức làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo; các Bộ, ngành trung ương; và làm việc với Chính phủ.

Đoàn giám sát chỉ rõ: Bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư”, nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế mới, nhân lực phục vụ công nghiệp quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực quan trọng khác. Cơ cấu ngành nghề đào tạo chưa thực sự hợp lý, chưa gắn kết chặt chẽ và theo kịp nhu cầu của thực tiễn. Tỷ lệ sinh viên theo học các ngành kinh tế, tài chính, luật khá cao. Tỷ lệ theo học các nhóm ngành khoa học cơ bản, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản có xu hướng giảm.

Bên cạnh đó, một bộ phận không nhỏ sinh viên tốt nghiệp đại học chưa đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng, nhất là về kỹ năng, độ thích ứng và tính chuyên nghiệp. Ước tính 30% sinh viên tốt nghiệp không làm việc trong lĩnh vực được đào tạo. Cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo, cơ sở thực hành còn nghèo nàn, lạc hậu, chưa đáp ứng tốt yêu cầu đào tạo nhân lực chất lượng cao.

Chưa kể, một bộ phận nhà giáo còn hạn chế về năng lực, kỹ năng nghề nghiệp chuyên môn. Đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa được đầu tư xứng tầm. Việc chuyển giao, nhân rộng các chương trình đào tạo nghề theo chuẩn quốc tế còn khó khăn, thiếu đồng bộ. Kết quả phân luồng giáo dục đạt thấp so với mục tiêu.

Cùng với đó, các chính sách xã hội hóa giáo dục chưa đạt hiệu quả cao; kết quả đạt được chưa tương xứng với tiềm năng. Việc thực thi chính sách tự chủ đại học, trong đó có tự chủ tài chính còn bất cập. Cơ cấu lao động chuyển dịch chậm. Tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức còn khá cao, chiếm 64,6% lực lượng lao động, đa số thu nhập thấp, thời gian làm việc kéo dài, điều kiện lao động không bảo đảm. Cơ cấu lao động theo trình độ đào tạo còn bất hợp lý. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ năm 2024 đạt 28,3%. Cả nước còn khoảng 38 triệu lao động chưa qua đào tạo.

Đồng thời, việc phân bố nguồn nhân lực chất lượng cao còn mất cân đối, tập trung ở các đô thị lớn. Chất lượng lao động cải thiện chậm, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của thị trường lao động trong bối cảnh đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Việc tuyển dụng, sử dụng nguồn nhân lực ở khu vực công, nhất là trong đơn vị sự nghiệp công lập còn một số bất cập. Chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức ở nước ngoài sử dụng ngân sách nhà nước chưa đạt hiệu quả cao, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Đánh giá cán bộ còn bất cập, thiếu cơ chế sàng lọc hiệu quả, thay thế kịp thời cán bộ yếu kém, uy tín thấp. Đối với lao động khu vực ngoài công lập, công tác quản lý người lao động còn hạn chế, hệ thống thông tin thị trường lao động chậm được cập nhật, chưa được kết nối, chia sẻ thông tin.

Đoàn giám sát cũng cho rằng, cơ chế, chính sách đặc biệt để thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài chậm đổi mới. Chính sách tuyển dụng, đãi ngộ, tạo môi trường làm việc chưa thực sự hấp dẫn. Số lượng, cơ cấu nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng được yêu cầu.

Việt Thắng