UAV Shahed rải đơn; NATO thử laser; Mỹ sản xuất IRST21

Tin khí tài nổi bật gồm ba trục chính: UAV Shahed của Nga được hoán cải để rải truyền đơn; NATO thử nghiệm thành công hệ liên lạc laser POLARIS trên biển; và Mỹ ký hợp đồng 233 triệu USD sản xuất loạt cảm biến hồng ngoại IRST21 Block II. Các diễn biến này phản ánh xu hướng mở rộng vai trò của UAV, tăng tính bí mật trong liên lạc hải quân và củng cố năng lực phát hiện tầm xa không phát xạ trên không.

Tổng quan sự kiện

UAV Shahed: chuyển một phần chức năng từ tấn công sang rải truyền đơn, dùng kíp điện để mở thùng chứa, nhắm tới hiệu ứng tâm lý trên chiến trường (theo Militarnyi và kênh Telegram “Mines and Coffee with Sandwiches!”).
NATO: kiểm chứng kênh liên lạc laser POLARIS trong REPMUS 2025 ngoài khơi Bồ Đào Nha, duy trì liên lạc ổn định trong mưa, sương mù và nhiễu điện tử.
Mỹ: trao Lockheed Martin hợp đồng sản xuất loạt IRST21 Block II, tăng năng lực phát hiện thụ động máy bay tàng hình, tên lửa hành trình và mục tiêu xa mà không bật radar.

UAV Shahed rải truyền đơn: cơ chế kỹ thuật và tác động

Theo Militarnyi, nhiều UAV Shahed thay vì mang mìn chống tăng PTM-3 đã gắn thùng chứa tập truyền đơn in sẵn. Cơ chế vẫn dùng kíp điện nổ nhỏ; phần vật liệu nổ được thay bằng túi giấy và tài liệu. Khi nhận lệnh, xung điện kích hoạt kíp để mở vỏ chứa, truyền đơn được phân tán xuống khu vực mục tiêu. Kênh “Mines and Coffee with Sandwiches!” đánh giá đây là phương án rẻ, đơn giản để đưa thông điệp tới tuyến đầu hoặc dân cư vùng xung đột.

Về hiệu ứng tác chiến, hình thức này nhắm tới mục tiêu tâm lý: giảm sĩ khí đối phương, lan truyền thông tin có lợi. Dù “mềm” hơn hỏa lực, tác động phụ thuộc thời điểm và địa điểm vẫn có thể đáng kể, tương tự các chiến dịch thông tin.

Khả năng sát thương còn giữ và cấu hình biến thể

Việc hoán cải không làm thay đổi bản chất sát thương của nền tảng: các biến thể Shahed vẫn có thể mang đầu nổ trên 30 kg. Một số báo cáo gần đây cho thấy có đầu nổ chứa hỗn hợp gây cháy dạng lỏng màu đỏ nâu, nhiều khả năng giống napalm, chưa có tên chính thức. Do đó, rủi ro với binh sĩ và dân thường vẫn tồn tại từ mảnh vỡ, nguy cơ kích nổ và tác động tâm lý diện rộng.

UAV Shahed cảm tử - Ảnh: Militarnyi

NATO thử nghiệm liên lạc laser POLARIS trên biển

Trong REPMUS 2025, hệ POLARIS do Astrolight (Litva) phát triển giúp hai tàu NRP Dom Francisco de Almeida và NRP Dom Carlos I duy trì liên lạc ổn định giữa mưa, sương mù và nhiễu điện tử, đồng thời khó bị phát hiện hay gây nhiễu từ các nền tảng khác trên biển, trên không hoặc từ đất liền. Theo chương trình DIANA, POLARIS tạo kênh “im lặng” không phát sóng vô tuyến, phù hợp bối cảnh cần kiểm soát phát xạ hoặc khi GPS gián đoạn.

Thông số chính từ thử nghiệm và giới thiệu: khối lượng khoảng 16 kg, lắp đặt dễ dàng trên cột radar; băng thông tới khoảng 1 gigabit/giây, đủ hơn 10 luồng video trực tiếp; tiêu thụ khoảng 200 watt; tia laser góc chiếu hẹp, yêu cầu ổn định định hướng khi tàu di chuyển.

Lợi ích gồm tăng bí mật, chống gây nhiễu hiệu quả và giảm lộ phát xạ điện từ. Hạn chế là phụ thuộc đường chân trời, điều kiện thời tiết và yêu cầu ổn định cơ khí-chỉ thị hướng trong sóng to. Kết quả cho thấy công nghệ sẵn sàng bổ sung một lớp bảo mật thông tin cho hải quân trong môi trường chiến tranh điện tử, song chưa thay thế vô tuyến.

POLARIS là thiết bị liên lạc quang học nhỏ gọn, có hệ thống ổn định định hướng, được thiết kế dành cho tàu chiến cỡ lớn và tàu không người lái mặt nước - Ảnh: NATO/AIRO

So sánh ngắn: laser quang học và vô tuyến

Mỹ sản xuất loạt IRST21 Block II: tăng phát hiện thụ động

Bộ Quốc phòng Mỹ trao Lockheed Martin hợp đồng trị giá 233 triệu USD để sản xuất loạt hệ IRST21 Block II và linh kiện dự phòng. Công nghệ cảm biến hồng ngoại giúp máy bay chiến đấu phát hiện, theo dõi và khóa mục tiêu từ xa theo phương thức thụ động, hữu ích trong môi trường bị gây nhiễu hoặc khi đối đầu máy bay tàng hình.

Trên F/A-18E/F Super Hornet, IRST21 Block II đặt ở đầu thùng nhiên liệu trung tâm, phối hợp radar chính nhằm duy trì năng lực tác chiến trong nhiễu mạnh. Với F-15, F-16, hệ thống đặt trong mô-đun cảm biến chuyên dụng, tháo lắp nhanh không cần thay đổi cấu trúc máy bay.

So với phiên bản trước, Block II cải thiện rõ rệt về tầm phát hiện, độ chính xác và tốc độ xử lý. Điểm then chốt là hoạt động hoàn toàn thụ động, không phát ra sóng điện từ, giúp giữ bí mật vị trí. Theo nội dung giới thiệu, IRST21 Block II có thể phát hiện máy bay tàng hình, tên lửa hành trình và các đợt tấn công quy mô lớn mà radar thông thường khó xử lý.

Máy bay F/A-18 Super Hornet của hải quân Mỹ được lắp hệ thống IRST21 Block II của Lockheed Martin trên thùng nhiên liệu trung tâm. Thiết bị này cho phép phát hiện và theo dõi mục tiêu tầm xa một cách thụ động, giúp tăng hiệu quả tác chiến của máy bay trong môi trường bị gây nhiễu hoặc hạn chế sử dụng radar - Ảnh: Lockheed Martin

Vai trò bổ trợ cho radar

Tác động và hàm ý tác chiến

UAV Shahed: mở rộng vai trò sang “phát ngôn viên trên không” cho chiến dịch thông tin, tạo áp lực tâm lý tại tiền tuyến. Tuy vậy, nguy cơ an toàn vẫn hiện hữu do nền tảng mang tính sát thương.
NATO với POLARIS: bổ sung lớp bảo mật truyền thông trong chiến tranh điện tử trên biển, hữu dụng khi cần kiểm soát phát xạ. Hạn chế bởi thời tiết và đường ngắm đòi hỏi triển khai phối hợp cùng vô tuyến.
Mỹ với IRST21 Block II: tăng chiều sâu cảm biến thụ động, củng cố ưu thế nhận biết sớm và tác chiến trong môi trường nhiễu phức tạp, hỗ trợ kiểm soát vùng trời và yểm trợ hải quân.

Nhìn chung, ba diễn biến đều hướng tới tăng hiệu quả tác chiến trong bối cảnh cạnh tranh điện từ cao: UAV đảm nhiệm cả nhiệm vụ thông tin, hải quân áp dụng kênh liên lạc khó bị phát hiện, và không quân đẩy mạnh cảm biến thụ động để giảm phụ thuộc vào phát xạ radar.

CTVX