Ukraine định xuất khẩu vũ khí từng làm tê liệt Hạm đội Biển Đen của Nga

Nghe có vẻ rất vô lý khi cho phép các công ty xuất khẩu vũ khí trong khi đất nước đang có chiến tranh và ngành công nghiệp quốc phòng nội địa là yếu tố then chốt giúp Ukraine duy trì cuộc chiến. Tuy nhiên, cả giới lãnh đạo chính trị lẫn công nghiệp Ukraine đã cân nhắc kỹ lưỡng vấn đề này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết kế hoạch là xuất khẩu có kiểm soát một số loại vũ khí nhất định – những loại mà Ukraine sản xuất vượt quá nhu cầu. Ông nhắc đến drone (thiết bị bay không người lái) trên biển và vũ khí chống tăng là những lĩnh vực có thặng dư. Nguồn tiền mà Ukraine thu được từ xuất khẩu có thể dùng để đầu tư cho drone trên không – loại vũ khí luôn cần số lượng nhiều hơn.

Trong nỗ lực đó, Ukraine dự định ưu tiên hỗ trợ các chiến binh ở tiền tuyến và đảm bảo kho dự trữ nội địa trước khi xuất khẩu, đồng thời tránh để công nghệ chiến tranh rơi vào tay kẻ thù.

Ukraine sử dụng các drone trên biển để tấn công tàu Nga - Ảnh: Getty Images

Loại vũ khói này từng làm tê liệt Hạm đội Biển Đen của Nga - Ảnh: Getty Images

“Trong chiến tranh, chẳng ai muốn mạo hiểm, nhưng chúng tôi cần tiền để sản xuất một số loại vũ khí rất cần thiết, như drone cho tiền tuyến”, ông Volodymyr Zelensky nói với báo giới, theo truyền thông địa phương.

Ông cho biết trong vòng hai tuần tới, Ukraine sẽ trình bày khái niệm cho ba nền tảng xuất khẩu mới: Một cho Mỹ, một cho châu Âu và một cho các quốc gia đối tác khác quan tâm.

Tổng thống Volodymyr Zelensky nhấn mạnh Ukraine muốn hợp tác với những nước đã giúp đỡ mình. “Ukraine sẽ không tham gia vào việc ‘cho không vũ khí’ và giúp những kẻ chẳng hề quan tâm đến đất nước chúng tôi”, ông nhấn mạnh.

“Chúng tôi sẵn sàng làm việc với những ai thực sự ủng hộ Ukraine và nền độc lập của chúng tôi”, Volodymyr Zelensky nói. Ông giải thích rằng: “Ukraine đang cung cấp cho tất cả đối tác đáng tin cậy của mình những công nghệ đã giúp ích cho chúng tôi ở Biển Đen”.

Bước tiến lớn với Ukraine

Đây là một bước tiến lớn với Ukraine, quốc gia hiện vẫn kiểm soát chặt chẽ việc xuất khẩu vũ khí. Ngành công nghiệp quốc phòng trong nước háo hức chờ thay đổi, với các lãnh đạo ngành cho rằng điều đó sẽ giúp các công ty dễ dàng đổi mới, sản xuất quy mô lớn hiệu quả hơn, từ đó phục vụ quân đội tốt hơn.

Gần đây, ông Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine sản xuất được nhiều drone trên biển hơn mức cần thiết, đồng nghĩa nước này có thể cắt giảm sản lượng hoặc bán bớt lượng dư thừa. Song với nhu cầu từ các quốc gia đối tác, chẳng có lý do gì để Ukraine giảm sản lượng drone trên biển, Tổng thống Volodymyr Zelensky nói.

Ông khẳng định: “Các công ty Ukraine và quân đội Ukraine sở hữu một trong những trải nghiệm mạnh mẽ nhất về chiến tranh hiện đại - chủ yếu liên quan đến vũ khí và công nghệ tiên tiến”. Các drone trên biển là lĩnh vực công nghệ chiến đấu mới nổi mà Ukraine có kinh nghiệm, và phương Tây đang rất chú ý.

Tăng cường tiềm năng phòng thủ của Ukraine

Ngành công nghiệp sản xuất vũ khí, trang thiết bị quân sự và các mặt hàng quốc phòng khác của Ukraine đã tăng trưởng mạnh mẽ. Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết 30% thiết bị mà quân đội Ukraine sử dụng năm 2024 được sản xuất trong nước. Ông đặt mục tiêu đạt 50% vào cuối năm 2025.

Ukraine rất cần số thiết bị đó để đối phó quân đội Nga vốn đông đảo hơn. Tuy nhiên, một vấn đề mà quan chức chính phủ Ukraine thừa nhận là các công ty có thể sản xuất vũ khí nhiều hơn, nhưng bị giới hạn bởi ngân sách quốc phòng nội địa, dẫn đến lãng phí năng lực và gây kém hiệu quả cho ngành công nghiệp.

Serhiy Goncharov, Giám đốc điều hành Hiệp hội Quốc gia các ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine (NAUDI) - đại diện cho khoảng 100 công ty, nói với trang Insider rằng nguồn tiền từ xuất khẩu sẽ giúp ngành công nghiệp ở vị thế tốt hơn để thúc đẩy sản xuất vũ khí hiệu quả hơn và chi phí thấp hơn. Điều đó có thể thúc đẩy sự đổi mới, khi nguồn tài trợ được đầu tư vào nghiên cứu và thử nghiệm vũ khí.

Serhiy Goncharov cho biết việc xuất khẩu một số sản phẩm quân sự “sẽ tăng cường tiềm năng phòng thủ của Ukraine”.

Drone trên biển từ Ukraine từng làm tê liệt Hạm đội Biển Đen của Nga

Hạm đội lớn các drone trên biển chứa thuốc nổ từ Ukraine từng gây rối, làm hư hại, thậm chí đánh chìm các tàu thuộc Hạm đội Biển Đen của Nga. Những phương tiện giá rẻ này thực hiện các cuộc tấn công cảm tử, phóng tên lửa, thu thập tình báo và rải thủy lôi, giúp Ukraine có khả năng tấn công trên biển mạnh mẽ dù không có hải quân truyền thống.

Kết hợp với tên lửa và vũ khí khác, các drone trên biển đã buộc Nga phải rút phần lớn Hạm đội Biển Đen. Đây là sự thay đổi lớn trong chiến lược mà Ukraine đạt được bằng các hệ thống rẻ hơn nhiều so với tàu chiến.

Những nỗ lực của Ukraine khiến các nước NATO quan tâm hơn đến drone trên biển. Nhiều công ty NATO bắt tay phát triển công nghệ này, còn quân đội thì thử nghiệm chúng ở biển Baltic.

Quân đội Mỹ đã nghiên cứu tiềm năng tấn công của drone trên biển, đồng thời bắt đầu huấn luyện tàu chiến đối phó với loại phương tiện này.

Tướng Christopher Cavoli của Lục quân Mỹ, Tư lệnh tối cao Các lực lượng đồng minh NATO tại châu Âu, năm ngoái đã nhận định cách Ukraine sử dụng drone trên biển để buộc hải quân Nga phải rút lui là “dấu hiệu của tương lai”.

Ông nói: “Có vẻ nó sẽ giữ vai trò lớn dành cho các hệ thống hải quân không người lái trong tương lai”.

Những loại vũ khí Ukraine tự sản xuất trong cuộc chiến với Nga

Trong hơn ba năm xung đột với Nga, Ukraine đã chuyển mình để có thể sản xuất vũ khí quy mô lớn. Năm 2024, tổng sản lượng vũ khí nội địa của Ukraine tăng đột biến và tiếp tục duy trì đà mở rộng trong 2025.

Đáng chú ý nhất là các loại drone. Ukraine hiện sản xuất hàng loạt cả drone góc nhìn thứ nhất, drone tấn công cỡ nhỏ, drone cảm tử và drone trinh sát.

Năm 2024, Ukraine sản xuất hơn 2 triệu drone. Tính đến giữa 2025, Ukraine có khả năng sản xuất hơn 4 triệu drone trong năm nay. Con số này có thể vượt quá 10 triệu vào 2026, nếu có đủ kinh phí. Khoảng 95-96% drone mà quân đội Ukraine sử dụng hiện nay được sản xuất nội địa.

Hiện có hơn 30 công ty tại Ukraine sản xuất drone sử dụng hệ thống điều khiển qua cáp quang cho việc điều khiển hoặc truyền hình ảnh/video. Đáng chú ý, công ty Fold (Ukraine) đã giới thiệu dòng drone kết nối bằng cáp quang, gần như không thể gây nhiễu, có thể bay xa tới 100 km - gấp đôi tầm hoạt động của nhiều mẫu hiện nay, mở ra tiềm năng lớn trong giám sát và tác chiến hiện đại.

Drone cáp quang là drone góc nhìn thứ nhất, giá chỉ vài trăm USD nhưng có thể mang theo lượng thuốc nổ đủ lớn để phá hủy xe tăng trị giá hàng triệu USD. Thay vì sử dụng kết nối tần số vô tuyến với người điều khiển, drone cáp quang được trang bị các cuộn cáp dài, mỏng để duy trì một liên kết ổn định. Điều này làm cho chúng gần như miễn nhiễm với các chiến thuật tác chiến điện tử và đặc biệt nguy hiểm trong chiến đấu.

Tác chiến điện tử là hình thức sử dụng năng lượng điện từ (sóng vô tuyến, radar, tín hiệu liên lạc…) để tấn công, phòng thủ hoặc giành lợi thế trên chiến trường. Mục tiêu là làm gián đoạn, đánh lừa, vô hiệu hóa hoặc kiểm soát các hệ thống điện tử của đối phương, đồng thời bảo vệ các hệ thống điện tử của mình. Trong thực tế, tác chiến điện tử gồm ba mảng chính là gây nhiễu và phá sóng liên lạc hoặc radar của đối phương; thu thập, đánh chặn tín hiệu để do thám, định vị; bảo vệ hệ thống thông tin - radar của mình khỏi sự tấn công bằng điện từ. Ví dụ, quân đội có thể dùng thiết bị gây nhiễu để làm drone mất kết nối với người điều khiển hoặc chặn radar để máy bay đối phương “mù đường” trước khi bị tấn công.

Những loại drone này đã và đang đóng vai trò quyết định trong phá hủy nhiều mục tiêu, làm tiêu hao lực lượng Nga.

Chưa hết, Ukraine đã tăng cường sản xuất đạn cỡ nhỏ và cỡ lớn mạnh mẽ. Một số nguồn tin cho biết các nhà máy ở Ukraine đã sản xuất hơn 2,5 triệu sản xuất quả đạn cối và đạn pháo các loại cỡ nòng khác nhau trong năm 2024. Việc tăng sản lượng đạn dược là ưu tiên với Ukraine vì chúng tiêu hao rất nhanh trên chiến trường.

Về vũ khí chống tăng và tên lửa, Ukraine sở hữu và sản xuất các hệ thống ATGM (tên lửa chống tăng có điều khiển) nội địa như Stugna-P (phiên bản xuất khẩu có biệt danh là Skif) và tiếp tục nâng cấp, lắp ráp và phân phối chúng cho các lực lượng. Ngoài ra, ngành công nghiệp Ukraine đã mở rộng sang các dạng tên lửa nhỏ, rocket và drone hoạt động như tên lửa (drone cảm tử kết hợp tên lửa hành trình nhỏ) với mục tiêu sản xuất hàng nghìn đơn vị trong các chương trình năm 2024-2025.

Ukraine cũng tăng cường sản xuất phương tiện bọc thép, robot mặt đất và các hệ thống tác chiến tự động. Các xe điều khiển từ xa, robot khử mìn/triển khai vật tư, cùng xe bọc thép đã được thử nghiệm và đưa vào sử dụng để giảm thiệt hại cho binh sĩ Ukraine.

Oleksandr Yabchanka, trưởng bộ phận hệ thống robot của Tiểu đoàn Sói Da Vinci của Ukraine, nói với trang Insider rằng có ít nhất 8 cách mà những robot mặt đất đang được sử dụng, chẳng hạn rải và rà phá mìn, chở hàng hóa, vận chuyển binh sĩ bị thương và thi thể người chết, tấn công các vị trí binh sĩ Nga, thu thập thông tin tình báo, phát nổ như một quả bom gần mục tiêu của kẻ thù.

Trong số này, ông cho biết một công dụng "tiềm năng nhất" của robot mặt đất là được dùng như quả bom. Lý do vì những robot này có thể mang lượng thuốc nổ nhiều hơn hẳn so với drone và tiếp cận mục tiêu gần hơn so với con người.

Oleksandr Yabchanka cho biết các drone lớn nhất có thể mang mìn nặng khoảng 10 kg mỗi quả, trong khi những robot mặt đất nhỏ nhất mà ông sử dụng có thể mang hơn 22 kg và còn nhiều hơn thế nữa.

Ukraine đang sử dụng robot mặt đất cho nhiều mục đích khác nhau, gồm cả bắn súng phóng lựu như trong hình và phá hủy các vị trí của Nga - Ảnh: Reuters

Robot mặt đất có thể được trang bị vũ khí như súng máy để tiếp cận và tấn công các mục tiêu của Nga - Ảnh: Getty Images

Robot mặt đất ở Ukraine còn được thiết lập để chở binh lính bị thương - Ảnh: Getty Images

Những robot này cũng có thể tiếp cận gần các vị trí của quân đội Nga trước khi phát nổ hơn gần hơn so với bất kỳ binh sĩ nào. Một số video từ chiến trường cho thấy robot lao thẳng vào chiến hào và hầm trú ẩn của Nga trước khi phát nổ. Đoạn video dưới đây, do đơn vị của Oleksandr Yabchanka ghi lại, là ví dụ điển hình.

Quy mô tài chính và năng lực sản xuất vũ khí của Ukraine được thể hiện rõ. Theo trang Ukrinform, giá trị sản xuất vũ khí nội địa của Ukraine đạt khoảng 9-10 tỉ USD trong năm 2024, tăng mạnh so với các năm trước, có tiềm năng mở rộng lên hàng chục tỉ USD mỗi năm nếu được huy động vốn và hợp tác công-tư, theo chính quyền Ukraine.

Sự gia tăng năng lực sản xuất vũ khí của Ukraine mở ra cuộc thảo luận về xuất khẩu có kiểm soát. Ukraine đang xem xét xuất khẩu một phần “thặng dư”, đặc biệt là drone trên biển và một số vũ khí chống tăng, để tăng nguồn vốn cho sản xuất và phục vụ quân đội ở tiền tuyến.

Sơn Vân