Ukraine lần đầu sử dụng tên lửa đạn đạo tự phát triển Sapsan?

Nếu đúng, điều này đồng nghĩa Kiev đã sở hữu một công cụ tấn công chiến lược hoàn toàn mới, có khả năng vươn sâu vào lãnh thổ Nga mà không chịu bất kỳ hạn chế nào từ phương Tây, khác với những loại vũ khí Mỹ và châu Âu từng cung cấp.

Hình ảnh từ cuộc thử nghiệm tên lửa năm 2018, liên quan đến việc phát triển tên lửa Hrim-2/Sapsan. (Nguồn: Militarnyi)

Ông Zelensky cho biết, Ukraine hiện đang sử dụng nhiều loại vũ khí nội địa, bao gồm các biến thể của tên lửa Neptune, vũ khí lai Palyanytsya dùng động cơ phản lực, tên lửa hành trình tầm rất xa Flamingo và nay là tên lửa đạn đạo Sapsan. Ông từ chối tiết lộ chi tiết về số lượng cũng như mục tiêu mà các loại vũ khí này đã nhắm đến, với lý do "không muốn phía Nga nắm được toàn bộ thông tin".

Tổng thống Ukraine cũng thừa nhận rằng ông cố ý khiến đối phương bối rối: "Có nhiều cuộc tấn công mà phía Nga cho rằng được thực hiện bằng Neptune… và cứ để họ nghĩ vậy".

Dù vậy, vẫn chưa có bằng chứng độc lập nào chứng minh Sapsan đã thật sự được sử dụng trong thực chiến. Những mảnh vỡ thu thập được tại các địa điểm trúng mục tiêu ở Nga cho đến nay chưa cho thấy dấu hiệu của loại tên lửa này, dù Bộ Quốc phòng Nga từng tuyên bố đánh chặn một số tên lửa đạn đạo Ukraine ở Crimea.

Tuy nhiên, việc Kiev triển khai Sapsan hoàn toàn phù hợp với chiến lược tăng tốc tự chủ quốc phòng của nước này, đặc biệt trong bối cảnh họ đang tìm cách mở rộng năng lực tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

Nguồn gốc của Sapsan gắn liền với hệ thống tên lửa Hrim-2, vốn được phát triển như phiên bản xuất khẩu của chính dự án Sapsan ban đầu. Công cuộc phát triển các loại tên lửa này được bắt đầu từ cuối những năm 2000 và được thúc đẩy mạnh hơn sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014.

Đến năm 2018, Ukraine đã thử nghiệm động cơ tên lửa và giới thiệu bệ phóng 10 bánh trong lễ duyệt binh. Tháng 8/2024, ông Zelensky công bố cuộc thử nghiệm thành công đầu tiên của một loại tên lửa đạn đạo mới – nhiều khả năng chính là Sapsan.

Dù chưa có hình ảnh chính thức, nhiều chuyên gia tin rằng Sapsan sẽ có thiết kế tương tự Hrim-2, mang nhiều nét giống hệ thống Iskander-M của Nga. Về lý thuyết, loại tên lửa này có tầm bắn tối thiểu khoảng 280 km và có thể đạt tới 500 km, thậm chí Ukraine từng đề cập đến việc phát triển một biến thể với tầm bắn lên đến 1.000 km. Điều đó có nghĩa Sapsan nhiều khả năng được xếp vào nhóm tên lửa đạn đạo tầm ngắn, nhưng vẫn mạnh hơn rất nhiều so với các dòng Tochka-U và Tochka mà Ukraine sở hữu từ thời Liên Xô.

Trước xung đột, Ukraine gần như không có tên lửa đạn đạo nội địa, chỉ sở hữu các hệ thống Tochka với tầm bắn khiêm tốn 70–120 km. Sau này, Kiev có nhận được một số tên lửa ATACMS của Mỹ, nhưng việc sử dụng lại bị ràng buộc nghiêm ngặt, đặc biệt là không được tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Vì vậy, một hệ thống đạn đạo nội địa như Sapsan trở thành mảnh ghép quan trọng giúp Ukraine có thể chủ động tấn công các mục tiêu chiến lược.

So với máy bay không người lái (UAV) tự sát hay tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo có ưu thế lớn: tốc độ cao ở giai đoạn cuối khiến đối phương rất khó đánh chặn; đầu đạn nổ mạnh có thể xuyên phá các mục tiêu kiên cố như cầu, hầm chứa hoặc nhà kho; khi được kết hợp trong những đòn tấn công phức hợp cùng UAV và tên lửa hành trình, nó có thể khiến hệ thống phòng không Nga bị quá tải – tương tự cách Nga thường tấn công Ukraine thời gian qua.

Nếu Ukraine có thể sản xuất Sapsan với số lượng lớn và nếu hiệu quả của nó tương đương ATACMS, loại vũ khí này có thể buộc Nga phải điều chỉnh đáng kể chiến thuật chiến trường, giống như cách ATACMS từng khiến Moscow phải rút bớt máy bay khỏi các căn cứ tiền tuyến và tăng cường hệ thống phòng thủ như S-500.

Xuân Minh