Ứng dụng AI hiệu quả: Động lực nâng 'chất' giáo dục

Học sinh Trường THCS - THPT Ban Mai (Kiến Hưng, Hà Nội). Ảnh: NTCC

Công cụ hỗ trợ đắc lực

TS Ngô Thị Hoàng Vân - Khoa Sinh Nông nghiệp - Môi trường, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng cho rằng, có 3 nhóm nội dung chính có thể ứng dụng AI hiệu quả trong triển khai Chương trình GDPT 2018.

Thứ nhất, ứng dụng AI trong đánh giá năng lực học sinh. AI có thể hỗ trợ chấm điểm tự động cho các bài kiểm tra trắc nghiệm, tự luận; đặc biệt câu hỏi mở theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất hay cá nhân hóa phản hồi.

Hai là ứng dụng trong cá nhân hóa dạy học, thông qua việc AI có thể giúp xây dựng lộ trình học tập cá nhân cho từng học sinh, dựa trên dữ liệu kết quả học tập và mức độ tiến bộ; AI hỗ trợ giáo viên soạn bài, thiết kế hoạt động phù hợp với từng học sinh, đúng với tinh thần phân hóa của chương trình GDPT.

Ba là ứng dụng AI trong bồi dưỡng, hỗ trợ giáo viên với định hướng tích hợp AI vào hệ thống đào tạo trực tuyến để phân tích điểm yếu của giáo viên trong quá trình dạy và đề xuất nội dung bồi dưỡng.

Bà Lê Thị Hương Mai - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Đống Đa (Kim Liên, Hà Nội) chia sẻ, từ thực tế triển khai Chương trình GDPT 2018 cho thấy, ứng AI là xu hướng tất yếu; nếu triển khai đúng cách sẽ góp phần nâng cao hiệu quả, giảm áp lực cho giáo viên, mang lại trải nghiệm học tập tích cực hơn cho học sinh.

Cụ thể, các công cụ AI có thể hỗ trợ thiết kế bài giảng, gợi ý bài tập phù hợp trình độ, tạo đề kiểm tra có tính phân hóa, phân tích nhanh kết quả để phát hiện học sinh cần hỗ trợ thêm...

Học sinh được hưởng lợi từ AI theo cách riêng. Các em có thể học lại phần kiến thức chưa vững, luyện tập theo tốc độ bản thân, hoặc sáng tạo bài thuyết trình, sơ đồ tư duy, sản phẩm học tập đa dạng hơn với sự hỗ trợ từ AI.

Trong kiểm tra, đánh giá, AI có thể giúp nhà trường tự động hóa quá trình chấm điểm trắc nghiệm, phân tích phổ điểm; từ đó hỗ trợ giáo viên điều chỉnh dạy học sát năng lực thực tế. Các công cụ AI tạo đề hoặc gợi ý câu hỏi theo chuẩn đầu ra cũng hữu ích, tiết kiệm thời gian cho giáo viên.

Ngoài dạy học, bà Lê Thị Hương Mai cho rằng AI có thể hỗ trợ nhà trường trong công tác đồng hành tâm lý. Một số ứng dụng AI được thiết kế như “người bạn biết lắng nghe”, có thể giúp học sinh nhận diện cảm xúc, tự kiểm soát trạng thái căng thẳng, mở đầu cuộc trò chuyện. Sau đó, thầy cô giáo, chuyên gia tâm lý sẽ tiếp tục đồng hành cùng các em.

Với công tác quản lý, AI có thể giúp nhà trường xử lý lượng lớn dữ liệu học sinh để ra quyết định nhanh, chính xác hơn trong phân luồng, tư vấn hướng nghiệp, xây dựng hồ sơ học tập điện tử… Trong quản lý đội ngũ, AI hỗ trợ theo dõi hoạt động chuyên môn, giúp tổ chuyên môn dễ dàng phát hiện điểm mạnh, yếu, từ đó xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp cho từng giáo viên.

Ảnh minh họa INT.

Thách thức từ nhận thức, ứng xử

Về giải pháp thực hiện hiệu quả, TS Ngô Thị Hoàng Vân gợi ý, Bộ GD&ĐT có thể phối hợp với doanh nghiệp, viện nghiên cứu để phát triển các nền tảng AI Việt hóa, thân thiện, dễ dùng trong nhà trường. Cùng đó, bồi dưỡng năng lực sử dụng AI cho giáo viên, cán bộ quản lý trong dạy học và đánh giá. Cần ưu tiên thí điểm tại các địa phương có điều kiện và hạ tầng, sau đó nhân rộng; xây dựng khung pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật khi triển khai AI trong giáo dục, đặc biệt liên quan đến bảo mật và quyền riêng tư của học sinh.

TS Ngô Thị Hoàng Vân cho rằng “Quan trọng hơn trong giai đoạn hiện nay không phải AI làm được gì, mà giáo viên và học sinh hiểu AI đến đâu, sử dụng AI thế nào cho đúng, có đạo đức và thực sự có lợi cho quá trình học tập”.

Thách thức lớn không nằm ở năng lực công nghệ, mà ở năng lực nhận thức và ứng xử với công nghệ. Nếu không được trang bị hiểu biết đầy đủ, giáo viên và học sinh dễ rơi vào hai thái cực. Một là lệ thuộc vào AI, để AI làm thay cho mình. Hai là chống đối hoặc từ chối AI, vì lo ngại hoặc không hiểu rõ bản chất.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết việc giáo dục đạo đức và năng lực số cho học sinh trong bối cảnh mới. Các em cần được hướng dẫn rõ ràng khi nào nên dùng AI để hỗ trợ học tập, thế nào là vi phạm đạo đức học thuật; chịu trách nhiệm với sản phẩm học tập của chính mình; phát triển tư duy phản biện để không bị phụ thuộc vào đầu ra AI.

Tương tự, giáo viên không chỉ sử dụng công cụ, mà còn hướng dẫn học sinh ứng xử với công nghệ một cách đúng đắn; tức là dạy học sinh học để biết, biết cách học một cách trung thực, trách nhiệm trong thời đại số.

Trong tương lai AI chưa thể thay thế vai trò giáo viên, nhưng chắc chắn là công cụ đắc lực giúp họ có được hiệu quả cao nhất trong thiết kế và triển khai các bài dạy theo mục tiêu của Chương trình GDPT 2018.

Nhấn mạnh điều này, ông Lê Văn Hòa, Giám đốc Trung tâm GDTX - Tin học, Ngoại ngữ tỉnh Quảng Trị cho rằng, vấn đề tự học, bồi dưỡng năng lực ứng dụng AI cho giáo viên cần được quan tâm hàng đầu. Một khi người thầy làm chủ AI thì bên cạnh ứng dụng nâng cao chất lượng dạy học, họ còn là những nhà giáo dục, khơi nguồn cảm hứng giúp học sinh ứng dụng AI sáng tạo, phù hợp với các chuẩn mực đạo đức.

Để AI thực sự là công cụ hữu ích, động lực mới trong nâng cao chất lượng giáo dục, ông Lê Văn Hòa mong muốn, Bộ GD&ĐT cần làm tốt công tác truyền thông giáo dục để giúp người dạy và học thấy được ưu điểm, sự cần thiết phải học tập, rèn luyện, xây dựng năng lực và đạo đức AI cho từng cá nhân.

Đồng thời, phải tổ chức tập huấn ứng dụng AI đồng loạt, bài bản cho giáo viên, nhất là giáo viên vùng nông thôn, khó khăn. Nâng cao năng lực ứng dụng AI cho giáo viên là yếu tố then chốt và quyết định thành công của xây dựng công dân số, xã hội số.

Mặt khác, phải đưa năng lực ứng dụng AI thành chỉ số đánh giá năng lực nghề nghiệp giáo viên để tạo động lực cho việc tự học, tự cập nhật tri thức mới của giáo viên. Tổ chức các cuộc thi về ứng dụng AI trong dạy học, kiểm tra, đánh giá của giáo viên; sân chơi về ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong học sinh. Phải có biện pháp quản lý hữu hiệu để kiểm soát việc sử dụng AI nhằm giảm thiểu tối đa mặt trái, tiêu cực khi học sinh lạm dụng AI.

Hiếu Nguyễn