Ứng dụng AI trong ngân hàng: Từ chiến lược đến hệ sinh thái đồng bộ

Chiến lược phải xuất phát từ cấp cao nhất

Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng, yếu tố then chốt trong ứng dụng AI không chỉ nằm ở công nghệ, mà trước hết phải bắt đầu từ chiến lược lãnh đạo cao nhất của ngân hàng. “Điều quan trọng nhất là từ Hội đồng quản trị, Ban điều hành phải đưa ra một chiến lược rằng AI hiệu quả, ứng dụng vào hoạt động sẽ giảm chi phí, nâng cao hiệu quả. Có những ngân hàng thì chính Chủ tịch HĐQT và Tổng giám đốc phải trực tiếp vào cuộc, không giao cho cấp thấp hơn như Phó TGĐ hay thành viên HĐQT. Nếu muốn ứng dụng thành công, HĐQT phải ra nghị quyết, người đứng đầu phải tham gia”, ông nhấn mạnh và lưu ý, việc ứng dụng AI mang lại trải nghiệm tốt, hiệu quả rõ rệt, nhưng nếu không kiểm soát mặt trái thì nguy cơ rủi ro là rất lớn. Trong ngành ngân hàng, lĩnh vực gắn liền với tiền bạc và quyền lợi khách hàng – những hệ quả này càng nguy hiểm, có thể dẫn tới khủng hoảng niềm tin nếu không chuẩn bị biện pháp phòng ngừa.

TS. Nguyễn Quốc Hùng tại Tọa đàm “Ứng dụng AI trong truyền thông chính sách và sản phẩm, dịch vụ ngân hàng” do Thời báo Ngân hàng tổ chức

Ở góc độ kỹ thuật, nhiều ngân hàng đã xác định phải xây dựng hệ thống bảo mật nhiều lớp. Việc đầu tư cho an ninh mạng cũng là khoản ngân hàng “không tiếc tiền” để bảo đảm an toàn trong quá trình triển khai.

Đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng cho biết, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã coi khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá chiến lược; Quyết định 67/QĐ-NHNN phê duyệt Đề án chuyển đổi số ngành Ngân hàng; và Nghị định 94/2025/NĐ-CP quy định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong ngân hàng, tạo hành lang pháp lý cho các ứng dụng AI. Đây là nền tảng để hệ thống ngân hàng triển khai ứng dụng một cách an toàn và có định hướng.

Đồng bộ hệ sinh thái, gắn với đào tạo và trách nhiệm xã hội

Một điểm đáng chú ý trong ứng dụng AI là vấn đề đồng bộ giữa các tổ chức tín dụng. Ông Hùng cho biết, dù đã có chỉ đạo triển khai tới chi nhánh, nhưng mới dừng ở bước đầu, còn thiếu sự thống nhất. Mỗi ngân hàng theo đuổi mục tiêu, yêu cầu riêng, dễ dẫn tới chồng chéo, xung đột hệ thống. Vì vậy, theo ông, cần sớm xây dựng một hệ sinh thái chung với sự đồng thuận của các hội viên, dưới vai trò kết nối của Hiệp hội Ngân hàng.

Trên thực tế, thời gian qua Hiệp hội đã ban hành các bộ quy tắc chung như quy định chuyển tiền một chiều ra nước ngoài, phòng chống rửa tiền, chuẩn mực đạo đức, phòng chống gian lận thẻ… Với AI, theo ông Hùng, Hiệp hội cũng phải đóng vai trò tương tự: lắng nghe vướng mắc, tập hợp ý kiến hội viên, thành lập tổ soạn thảo và đưa ra khung quy định để các ngân hàng triển khai đồng bộ, an toàn.

Song song, ông nhấn mạnh vấn đề đào tạo nhân lực. Chuyển đổi số và AI không phải là “bình dân học vụ số” mà ai cũng có thể làm. Mỗi cán bộ quản lý dữ liệu phải tuân thủ quy định, quy trình. Đặc biệt, đào tạo không chỉ dành cho đội ngũ thực hành mà cả cán bộ quản trị, lãnh đạo cấp trung và cấp cao cũng phải học để hiểu, kiểm soát và chỉ đạo. "Có những chuyên viên rất giỏi, nhưng nếu lãnh đạo cấp trung hoặc cấp cao “không thạo, thậm chí không biết gì” thì sẽ cản trở quá trình triển khai. AI chỉ trở thành động lực phát triển bền vững khi có chiến lược toàn diện kết hợp giữa công nghệ, con người và thể chế", lãnh đạo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cảnh báo và khuyến nghị cần xây dựng khung đạo đức và quản trị AI, tăng cường hợp tác hệ sinh thái, đầu tư hạ tầng công nghệ - dữ liệu, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và tham gia hoàn thiện chính sách.

Để AI thực sự trở thành động lực phát triển bền vững cho ngành Ngân hàng cần một chiến lược toàn diện, kết hợp hài hòa giữa công nghệ, con người và thể chế. Việc xây dựng khung đạo đức và quản trị AI không chỉ là yêu cầu cấp thiết, mà còn là nền tảng để đảm bảo AI phục vụ đúng mục tiêu nhân văn, minh bạch và an toàn. Đồng thời, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên trong hệ sinh thái tài chính – công nghệ sẽ tạo ra sức mạnh cộng hưởng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo có kiểm soát.

Trên cơ sở đó, TS. Nguyễn Quốc Hùng đưa ra 4 khuyến nghị quan trọng. Đó là xây dựng khung đạo đức và quản trị AI: Ưu tiên xây dựng và tuân thủ các nguyên tắc đạo đức phát triển và ứng dụng AI, đảm bảo tính công bằng, minh bạch và phục vụ con người. Cân nhắc thành lập Hội đồng Đạo đức AI nội bộ để giám sát các dự án trọng yếu. Song song với đó, chủ động tăng cường hợp tác giữa các ngân hàng, công ty Fintech, viện nghiên cứu và cơ quan quản lý để chia sẻ kinh nghiệm, dữ liệu (trong phạm vi cho phép) và cùng phát triển các giải pháp AI an toàn, hiệu quả. Ngoài ra, ưu tiên đầu tư nền tảng hạ tầng trong đó tập trung nguồn lực đầu tư vào hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, có khả năng mở rộng và bảo mật cao để làm nền tảng vững chắc cho việc triển khai các ứng dụng AI phức tạp, đảm bảo dữ liệu luôn được bảo vệ an toàn.

Đặc biệt, chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao theo hướng xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù để thu hút và giữ chân đội ngũ chuyên gia về AI, khoa học dữ liệu và an ninh mạng; triển khai các chương trình đào tạo để nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho toàn thể cán bộ, nhân viên.

Về thể chế và pháp lý, tiếp tục chủ động góp ý và hoàn thiện chính sách. Cụ thể, tích cực tham gia cùng Hiệp hội Ngân hàng và Ngân hàng Nhà nước trong việc góp ý cụ thể hóa các quy định liên quan đến AI, đặc biệt là về bảo vệ dữ liệu cá nhân, trách nhiệm pháp lý và các tiêu chuẩn kỹ thuật. Đồng thời, tận dụng hiệu quả cơ chế Sandbox.

Cùng với đó, ông cũng khẳng định, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành với Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp công nghệ để xây dựng một hệ sinh thái AI ngân hàng thống nhất, an toàn và bền vững, phục vụ phát triển ngành Ngân hàng trong kỷ nguyên số.

Hồng Sơn