Ưu tiên tiếp nhận nhà giáo đến vùng khó công tác: Lãnh đạo trường vùng cao góp ý

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo đã đề cập những chính sách thu hút, trọng dụng đối với người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Một trong những chính sách nổi bật là nhóm này sẽ được tuyển dụng theo hình thức tiếp nhận nhà giáo; được hưởng các chế độ, chính sách đối với người công tác ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của Chính phủ.

Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục tại vùng khó khăn, chính sách này là cần thiết trong bối cảnh một số địa phương trên cả nước còn thiếu giáo viên. Song, để người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn gắn bó lâu dài, cần xây dựng một lộ trình thăng tiến mang tính lâu dài và bền vững.

Tiếp nhận nhà giáo giúp giải quyết bài toán thiếu hụt nhân sự giảng dạy trước mắt

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Văn Cường - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Nậm Dạng (xã Võ Lao, tỉnh Lào Cai) cho rằng, việc áp dụng hình thức tiếp nhận nhà giáo thay vì thi tuyển hay xét tuyển là một bước đi đột phá để rút ngắn thời gian, kịp thời đáp ứng yêu cầu giảng dạy của các đơn vị trường học. Thực tế cho thấy, đã có trường hợp giáo viên được phân công về các địa bàn khó khăn nhưng sau một thời gian ngắn lại bỏ việc để tìm kiếm cơ hội ở môi trường khác, dẫn đến tình trạng thiếu giáo viên.

Do đó, quy định mới trong dự thảo không chỉ là cơ chế tuyển dụng linh hoạt, mà còn là sự ghi nhận, động viên kịp thời dành cho những người tình nguyện có tâm huyết và năng lực, sẵn sàng đến vùng đặc biệt khó khăn làm việc. Đồng thời, chính sách này cũng tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục hành chính và mở ra cơ hội việc làm cho đội ngũ giáo viên trẻ, giúp họ yên tâm công tác và cống hiến cho sự nghiệp giáo dục.

Thầy Nguyễn Văn Cường - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Nậm Dạng (xã Võ Lao, tỉnh Lào Cai). Ảnh: Website nhà trường.

Theo thầy Cường, người lên công tác tại vùng cao phải gánh vác khối lượng công việc có tính chất đặc thù. Thách thức đầu tiên chính là sự cách trở về địa hình với hệ thống đường xá hiểm trở, đi lại khó khăn. Cùng với đó, điều kiện học tập của học sinh còn thiếu thốn, không thể so sánh với những khu vực thuận lợi. Nhà giáo không chỉ cần dành tâm sức trên bục giảng, mà còn phải kiêm thêm nhiệm vụ của những người làm công tác dân vận. Có trường hợp phải băng rừng, lội suối đến tận nhà động viên, thuyết phục từng học sinh ra lớp để duy trì sĩ số lớp học.

Vì vậy, việc có các chính sách trọng dụng, thu hút đối với những người tình nguyện lên vùng khó là một yêu cầu vô cùng cấp thiết. Bởi nếu không có những khoản thu nhập xứng đáng hay các chế độ đãi ngộ đặc thù ngoài lương, sẽ rất khó để thu hút để đội ngũ này lên vùng khó làm việc.

Việc ưu tiên tuyển dụng theo hình thức tiếp nhận nhà giáo không chỉ đơn thuần là giải quyết bài toán thiếu hụt nhân sự giảng dạy trước mắt, mà còn là sự ghi nhận công bằng đối với tinh thần tình nguyện và sự hy sinh của nhà giáo. Đây là đòn bẩy quan trọng để các giáo viên trẻ yên tâm cống hiến, tận tâm với nghề và gắn bó lâu dài với sự nghiệp giáo dục ở những nơi có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn.

Còn theo thầy Bạc Cầm Phén - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Co Mạ (xã Co Mạ, tỉnh Sơn La), việc dự thảo đề xuất hình thức tiếp nhận đối với người tình nguyện thay vì các thủ tục thi tuyển hay xét tuyển là một điểm sáng đáng ghi nhận, giúp khơi thông nguồn lực cho ngành giáo dục tại các địa bàn khó khăn.

Bởi thực tế, quy trình thi tuyển giáo viên hiện nay vẫn còn nhiều thủ tục hành chính, từ khi có thông báo tuyển dụng đến khi hoàn tất thi tuyển mất nhiều thời gian để giáo viên chính thức về trường giảng dạy. Bên cạnh đó, hình thức thi tuyển đôi khi chưa thể đánh giá chính xác và sàng lọc được những ứng viên có kỹ năng thích nghi cũng như kinh nghiệm thực tế cần thiết cho môi trường giáo dục đặc thù tại vùng cao.

Cũng theo thầy Phén, khi nhà giáo tình nguyện lên vùng cao, họ đã chấp nhận đánh đổi, để lại nhiều cơ hội phát triển bản thân ở thành phố và đặc biệt là phải xa gia đình, người thân. Do đó, việc có chính sách thu hút, trọng dụng là cần thiết. Tuy nhiên, việc này cần đi kèm với những ràng buộc cụ thể để đảm bảo công bằng.

Thực tế tại nhà trường, giáo viên được tuyển dụng nhưng chỉ sau 1-2 năm lại chuyển đi, khiến nhân sự gặp biến động liên tục. Do đó, hình thức tiếp nhận nhà giáo cần phải đi kèm với những quy định ràng buộc và cam kết cụ thể.

Học sinh Trường Trung học phổ thông Co Mạ trong một buổi học. Ảnh: website nhà trường.

Cần có lộ trình phát triển nghề nghiệp cho người tình nguyện làm việc tại trường học vùng khó khăn

Một điểm đáng chú ý trong dự thảo là quy định người tình nguyện làm việc ở cơ sở giáo dục thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn sau 2 năm kể từ ngày được tiếp nhận và hoàn thành chế độ tập sự, thử việc (nếu có), nếu được đánh giá, xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên thì được nâng bậc lương trước thời hạn.

Ngoài ra, căn cứ vào cống hiến nhà giáo được xem xét tặng huân chương, huy chương, danh hiệu thi đua, kỷ niệm chương hoặc các hình thức khen thưởng khác theo quy định của pháp luật; không áp dụng tỷ lệ trong xét tặng danh hiệu thi đua hoặc xét khen thưởng.

Bàn về nội dung này trong dự thảo, thầy Nguyễn Trung Hiếu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha (xã Púng Bánh, tỉnh Sơn La) cho rằng, đây là chính sách mang tính nhân văn và công bằng đối với người tình nguyện làm việc tại các trường học vùng khó khăn. Khoảng thời gian 2 năm là đủ để kiểm chứng năng lực, sự kiên trì và mức độ thích nghi của nhà giáo với môi trường sư phạm vùng khó. Việc ghi nhận sự cố gắng của giáo viên bằng hình thức nâng lương và khen thưởng không chỉ là sự động viên kịp thời, mà còn giúp các giáo viên có thêm động lực công hiến, từ đó khơi dậy tinh thần xung kích của đội ngũ sinh viên sư phạm mới tốt nghiệp, giáo viên trẻ tình nguyện đến làm việc tại vùng khó khăn.

Tuy nhiên, để tránh việc chỉ giải quyết được thiếu hụt nhân sự của các cơ sở giáo dục trước mắt, cần có một lộ trình dài hạn dành cho đội ngũ tình nguyện lên cơ sở giáo dục tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn làm việc.

Thầy Hiếu cũng cho biết, hiện tại, nhà trường đang có giáo viên hợp đồng ngắn hạn hoặc thỉnh giảng, nhưng thực tế các hình thức này cũng chỉ giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt trong thời gian ngắn, chưa thể đáp ứng được nhân lực giảng dạy bền vững. Bởi giáo viên hợp đồng thường không gắn bó lâu dài do mức lương thấp, tính ổn định không cao, chế độ không thể so sánh với giáo viên trong biên chế nhà nước.

Do đó, về lâu về dài, cần có một hướng mở đột phá đối với đội ngũ người tình nguyện làm việc tại vùng khó. Chẳng hạn như sau 12, 24 hoặc 36 tháng khi giáo viên hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, họ cần được tiếp nhận vào biên chế chính thức để có mặt trong đội ngũ cơ hữu của cơ sở giáo dục. Sau khi đã ổn định biên chế và cống hiến, việc luân chuyển vùng miền có thể tính toán ở bước tiếp theo theo điều kiện thực tế.

Thầy Nguyễn Trung Hiếu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha. Ảnh: NVCC.

Còn theo thầy Nguyễn Văn Cường, thời gian sau 2 năm tiếp nhận được nâng lương trước hạn và xem xét khen thưởng là thời điểm hợp lý, không quá dài khiến nhà giáo nản lòng và đủ để nhà trường và ngành giáo dục đánh giá một cách công tâm, thực chất năng lực chuyên môn cũng như tâm huyết, kỹ năng sư phạm của nhà giáo làm việc tại vùng khó khăn.

Thầy Cường cũng nhấn mạnh, chính sách này không chỉ đơn thuần là một ưu đãi về kinh tế, mà còn là một thước đo ghi nhận sự cống hiến đặc biệt của nhà giáo. Trong bối cảnh công tác tại vùng khó còn có những thiếu thốn, việc được hưởng lộ trình thăng tiến về lương nhanh sẽ là động lực tinh thần, giúp giữ chân những nhà giáo giỏi, có kỹ năng sư phạm tốt tiếp tục gắn bó với ngành và địa phương vùng khó. Khi quyền lợi được đảm bảo tương xứng, những ứng viên có năng lực sẽ không còn ngần ngại khi lựa chọn vùng khó làm nơi làm việc hoặc khởi đầu sự nghiệp.

Trong khi đó, theo thầy Bạc Cầm Phén, bên cạnh các chính sách trong dự thảo như: nâng lương trước hạn hay xét khen thưởng, ngành giáo dục cần có những quy định ràng buộc đi kèm với những đãi ngộ để đảm bảo sự gắn bó bền vững.

Thầy Phén đề xuất cần thiết lập một khung thời gian cam kết cụ thể, người tình nguyện phải công tác ít nhất bao lâu mới được xem xét điều chuyển công tác. Tuy nhiên, để các thầy cô thực sự yên tâm công tác trong khoảng thời gian dài tại vùng khó, nhà nước cần đặc biệt ưu tiên đầu tư xây dựng hệ thống nhà công vụ kiên cố, đảm bảo các điều kiện sinh hoạt tối thiểu như điện, nước sạch, internet...

Bên cạnh đó, cần có lộ trình phát triển nghề nghiệp cho người tình nguyện làm việc tại trường học vùng khó khăn hoặc ưu tiên trong công tác đào tạo chuyên sâu, quy hoạch, đề bạt và bổ nhiệm những giáo viên có đủ năng lực.

Mạnh Dũng