Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giáo dục ý thức chính trị đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4

Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục ý thức chính trị cho cán bộ quân đội

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục ý thức chính trị cho lực lượng vũ trang nói chung và quân đội nói riêng. Bởi vì, Người nhận thức được rằng, chính trị có một vai trò đặc biệt quan trọng đối với quân đội, Người nói: “Quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc, vô dụng lại có hại”1. Ngay trong chỉ thị thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, Người đã giải thích rõ vì sao lại đặt tên gọi Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, bởi vì theo Người “Chính trị trọng hơn quân sự”2.

Ngay cả trong chiến tranh thì nhiệm vụ quân sự phải phục tùng nhiệm vụ chính trị. Người yêu cầu, cán bộ quân sự từ mọi cấp phải biết làm công tác chính trị, không được quân sự đơn thuần, ngay cả trong lúc đánh giặc cũng vậy. Từ nhận thức đúng đắn đó mà Người đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục chính trị cho quân đội, để toàn quân từ người lính đến người tướng chỉ huy cao nhất phải nắm vững chính trị, hiểu sâu sắc về chính trị.

Đồng chí Trương Thị Mai, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương đến thăm, làm việc tại Bộ Tư lệnh Quân khu 4, tháng 9/2023. ẢNH: ĐỨC CƯƠNG

Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục ý thức chính trị cho cán bộ quân đội là xây dựng trí tuệ cho cán bộ, chiến sĩ để tài trí của tướng lĩnh và chỉ huy của ta có thể thắng tài trí các nhà chiến lược quân sự, các tướng lĩnh lừng danh của địch, để quân đội ta không chỉ có lòng dũng cảm, dám xả thân vì nghĩa lớn, vì chân lý “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” của Tổ quốc mà còn có nghệ thuật quân sự tài giỏi, biết sử dụng vũ khí thô sơ để thắng hiện đại của kẻ thù.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh giáo dục ý thức chính trị cho cán bộ quân đội để làm cho cán bộ chiến sĩ hiểu được rằng, quân đội ta là lực lượng chính trị tin cậy của Đảng, của Nhân dân, có đủ uy tín và năng lực xử lý các tình huống chính trị - xã hội phức tạp hàng ngày. Giáo dục ý thức chính trị cho cán bộ quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh còn là để cho mỗi đơn vị quân đội, dù đóng quân ở đâu, hoạt động trên phương diện nào cũng trở thành một điểm sáng văn hóa, đạo đức với danh xưng “Bộ đội cụ Hồ”. Không chỉ vậy, giáo dục ý thức chính trị cho cán bộ quân đội là làm cho mỗi quân nhân dù ở cương vị nào, khi xuất ngũ, hoạt động ở các cơ quan, đơn vị, ở mọi lĩnh vực, kể cả trong cuộc sống đời thường vẫn giữ vững và phát huy truyền thống tốt đẹp của quân đội, là hạt nhân đoàn kết và tình yêu thương cộng với tính kỷ luật làm nên sức mạnh của tổ chức.

Lịch sử hình thành và quá trình phát triển lực lượng vũ trang Quân khu 4

Quân khu 4 đóng trên địa bàn các tỉnh miền Trung, bao gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Đặc điểm địa hình các tỉnh từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế rất đa dạng gồm có rừng núi, trung du, đồng bằng xen kẽ, bờ biển. Về địa hình rừng núi, có dãy Trường Sơn hùng vĩ, đồng bằng có chiều ngang hẹp và dốc, có bờ biển kéo dài trên các tỉnh.

Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của địa hình trong chiến lược quân sự, phòng thủ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam, ngày 15/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ cho đồng chí Lê Thiết Hùng làm Khu trưởng; đồng chí Hồ Tùng Mậu, Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chính liên khu làm Chính trị viên cùng với Xứ ủy Trung kỳ thành lập Chiến khu 4 gồm 6 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế.

Ngày 25/1/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh tổ chức các Liên khu; Chiến khu 4 đổi thành Liên khu. Năm 1954 với chiến thắng Điện Biên Phủ, Hiệp định Giơnevơ được ký kết, để phù hợp với điều kiện tình hình chiến lược quân sự mới, trong hoàn cảnh đất nước tạm thời bị chia cắt, ngày 24/4/1955, Liên khu ủy khu 4 bàn giao cho Liên khu ủy khu 5 lãnh đạo, chỉ đạo 2 tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Đến ngày 3/6/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh Ký Sắc lệnh thành lập Quân khu 4; tỉnh đội Thanh Hóa được điều về Quân khu Hữu Ngạn.

Ngày 6/4/1966, Quân ủy Trung ương quyết định thành lập Quân khu Trị Thiên. Ngày 6/2/1976, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quyết định hợp nhất Quân khu 4 và Quân khu Trị Thiên thành Quân khu 4. Ngày 18/4/1976, Tỉnh đội Thanh Hóa được điều chuyển trở lại Quân khu 4.

Như vậy, Quân khu 4 với quy mô 6 tỉnh được duy trì ổn định về mặt tổ chức cho đến nay. Với đặc điểm địa hình là khu vực hiểm trở, thuận lợi cho phòng thủ quân sự trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược.

Để tiếp nối những truyền thống hào hùng mà các thế hệ Quân khu 4 đạt được trong lịch sử chiến đấu bảo vệ và xây dựng Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng Quân khu 4 vững mạnh toàn diện, tiến lên chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại để đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Để làm hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, Đảng ủy Quân khu 4 đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ cấp phân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Công tác giáo dục ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở Quân khu 4 hiện nay

Thứ nhất, đối với hệ thống tổ chức đảng trong lực lượng vũ trang Quân khu

Tổ chức đảng trong lực lượng vũ trang Quân khu từ Đảng ủy Quân khu đến các chi ủy, chi bộ đơn vị nơi cán bộ quân sự cấp phân đội trực tiếp sinh hoạt là những tổ chức lãnh đạo về mọi mặt ở đơn vị. Đây là chủ thể có vai trò lãnh đạo quá trình thực hiện mọi nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, giáo dục rèn luyện của đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội, là nơi quyết nghị những chủ trương, biện pháp lãnh đạo tiến hành công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong đơn vị, góp phần nâng cao ý thức chính trị cho cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị nói chung, cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội nói riêng.

Các tổ chức đảng vững mạnh toàn diện đủ sức lãnh đạo thực hiện mọi nhiệm vụ, mọi mặt hoạt động của đơn vị là vấn đề có ý nghĩa quyết định không chỉ đến kết quả hoàn thành nhiệm vụ đơn vị, mà còn góp phần nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở đơn vị.

Do vậy, các tổ chức đảng ở đơn vị cần phải thường xuyên chú trọng, củng cố, kiện toàn nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, thực sự trong sạch vững mạnh. Đây là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 hiện nay.

Bên cạnh đó, tổ chức đảng là nơi thường xuyên giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống, niềm tin cho đội ngũ cán bộ đảng viên nói chung, đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội nói riêng, làm cho họ thực sự là đội ngũ tiên phong gương mẫu trong lối sống, hành động và trong thực hiện các nhiệm vụ ở đơn vị.

Ngoài ra, tổ chức đảng cũng là nơi tổ chức quán triệt và thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc, hướng dẫn, quy định của Đảng, kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện chia rẽ mất đoàn kết, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, biểu hiện dao động lý tưởng cách mạng và thoái hóa biến chất về đạo đức, lối sống và các biểu hiện tiêu cực khác trong đơn vị.

Các cấp ủy thuộc các tổ chức đảng là nơi chỉ đạo và trực tiếp tiến hành công tác cán bộ, do đó nếu tổ chức đảng có phương hướng, kế hoạch bố trí sắp xếp sử dụng cán bộ phù hợp với khả năng, sở trường, chuyên môn của họ, thường xuyên thực hiện công tác kiểm tra đảng, để nắm vững tình hình diễn biến tư tưởng của mọi cán bộ, đảng viên, thì sẽ rất thuận lợi đối với việc nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 hiện nay.

Thứ hai, đối với hệ thống tổ chức chỉ huy

Tổ chức chỉ huy từ cấp trung đội đến cấp tiểu đoàn là nơi mà người cán bộ quân sự cấp phân đội trực tiếp sinh hoạt, công tác, là chủ thể trực tiếp tiến hành các hoạt động giáo dục nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội.

Đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội với đặc thù, họ vừa là người chỉ huy, quản lý cán bộ, chiến sĩ cấp dưới, vừa là người phục tùng sự lãnh đạo, chỉ huy, quản lý của cấp ủy, chỉ huy cấp trên theo phân cấp. Do đó, hệ thống chỉ huy các cấp là chủ thể rất quan trọng trong nắm bắt tâm tư tình cảm, diễn biến tư tưởng, phẩm chất, đạo đức lối sống của cán bộ và cũng là nơi nhận thức, tình cảm, niềm tin, ý chí, hành vi chính trị của đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội được bộc lộ rõ nét thông qua quá trình hoạt động thực tiễn.

Do vậy, người chỉ huy các cấp có nhận thức đúng đắn, quyết tâm cao trong việc giáo dục, rèn luyện cán bộ thuộc quyền của mình, thì sẽ góp phần vào nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 hiện nay.

Nhận thức, trách nhiệm của hệ thống tổ chức chỉ huy các cấp, đứng đầu là người chỉ huy trưởng thể hiện ở việc thường xuyên quan tâm, bồi dưỡng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, nâng cao năng lực quản lý, chỉ huy, huấn luyện, rèn luyện bộ đội cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội, để họ thực sự là tấm gương về nhận thức và hành động cho cấp dưới noi theo, luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực chuyên môn tốt đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Bên cạnh đó, hệ thống chỉ huy các cấp có sự quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần và hậu phương cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội, tạo điều kiện thuận lợi cho họ yên tâm công tác phục vụ quân đội lâu dài thì ý thức chính trị của đội ngũ cán bộ này cũng ngày một củng cố và nâng cao hơn. Qua đó, chúng ta thấy hệ thống tổ chức chỉ huy và người chỉ huy các cấp là nhân tố cơ bản quy định chất lượng hoạt động nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 hiện nay.

Thứ ba, đối với các tổ chức quần chúng và Hội đồng quân nhân

Tổ chức quần chúng và Hội đồng quân nhân đóng vai trò là chủ thể trong hoạt động giáo dục nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội. Vai trò của các tổ chức quần chúng và Hội đồng quân nhân ở đơn vị cơ sở đối với việc nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội Quân khu 4 là hết sức quan trọng.

Bởi vì, đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội tham gia các tổ chức đó với tư cách vừa là thành viên, vừa là người lãnh đạo, chỉ huy của đơn vị. Những tổ chức này là môi trường trực tiếp mà họ sống, sinh hoạt hằng ngày và chính ở đó họ được giáo dục, rèn luyện và trưởng thành về mọi mặt.

Trong những năm qua, các tổ chức này luôn được các cấp ủy, chỉ huy các cấp hết sức quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đã có nhiều đổi mới về nội dung, phương pháp hoạt động, nên đã phát huy tốt vai trò của mình trong công tác giáo dục, rèn luyện đoàn viên, hội viên.

Việc thường xuyên tổ chức cho quần chúng và tập thể quân nhân tiến hành phê bình, kiểm điểm cán bộ, đảng viên và cán bộ đảng viên tự phê bình trước tổ chức quần chúng và Hội đồng quân nhân là một biện pháp quan trọng trong giáo dục ý thức chính trị, tư tưởng, lối sống... cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4. Vì vậy, phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của tổ chức quần chúng, Hội đồng quân nhân là điều kiện thuận lợi để nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 hiện nay.

Đối với tổ chức quần chúng, trong đó tổ chức đoàn thanh niên giữ vai trò quan trọng hàng đầu, là cánh tay đắc lực của Đảng. Đây là tổ chức mà hầu hết cán bộ quân sự cấp phân đội đều trong độ tuổi tham gia, họ vừa là thành viên, đồng thời một số đồng chí vừa là cán bộ đoàn.

Đoàn thanh niên các cấp với chức năng chủ yếu là tổ chức các phong trào hành động cách mạng, phong trào thi đua nhằm hoàn thành các nhiệm vụ của đơn vị và giáo dục, rèn luyện đoàn viên, thanh niên. Trong đó giáo dục tư tưởng, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, phẩm chất đạo đức, lối sống cho mọi thành viên đặt lên hàng đầu; góp phần xây dựng nhân cách của người quân nhân cách mạng. Vì vậy, các nội dung, hình thức hoạt động của tổ chức Đoàn nếu được quan tâm, Ban Chấp hành Đoàn, Hội phát huy cao trách nhiệm để tổ chức một cách chặt chẽ, nghiêm túc, chất lượng, lôi cuốn được sự tham gia tích cực của tất cả mọi thành viên, sẽ góp phần tích cực vào việc hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị.

Như vậy, sự vững mạnh của các tổ chức quần chúng, đứng đầu là tổ chức đoàn thanh niên là một trong những điều kiện thuận lợi để người cán bộ quân sự cấp phân đội phát triển về mọi mặt, từ đó góp phần nâng cao ý thức chính trị cho họ, là nhân tố quy định chất lượng hoạt động này.

Hội đồng quân nhân là tổ chức đại diện quyền làm chủ của mọi quân nhân trong đơn vị. Là nơi để mọi quân nhân phát huy dân chủ trên mọi lĩnh vực quân sự, chính trị, kinh tế; đồng thời là nơi khơi dậy, phát huy trí tuệ và trách nhiệm của mọi thành viên trong thực hiện nhiệm vụ. Đây cũng là nơi bảo vệ lợi ích chính đáng cho mọi quân nhân và kiên quyết đấu tranh chống những biểu hiện nhận thức, tư tưởng lệch lạc, động viên quân nhân thực hiện đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với đơn vị.

Nếu Hội đồng quân nhân thường xuyên được cấp ủy, chỉ huy các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo củng cố, kiện toàn tổ chức, xây dựng vững mạnh về mọi mặt, các thành viên trong Hội đồng quân nhân có nhận thức đúng, phát huy cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, sẽ làm cho nó thực sự là một tổ chức dân chủ rộng mở, tạo ra sự đoàn kết, thống nhất ý chí hành động trong toàn đơn vị, từ đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi để nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội.

Do đó, Hội đồng quân nhân là một chủ thể quan trọng, nhận thức, trách nhiệm của Hội đồng quân nhân trong các hoạt động phát huy dân chủ, giáo dục, rèn luyện quân nhân là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến việc nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4.

Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 4 luôn coi trọng công tác giáo dục chính trị cho đội ngũ cán bộ. Họ đều có nhận thức tốt về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nắm rõ nhiệm vụ quân đội, đơn vị và hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập, rèn luyện tại trường.

Tuy nhiên, ý thức chính trị của một số cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 vẫn còn một vài hạn chế nhất định, đó là: sự nhận thức, hiểu biết về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội chưa thật sự sâu sắc; nhận thức về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, luật pháp của Nhà nước có điểm còn hạn chế; ý thức trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của một số đồng chí học viên chưa cao… Tình hình đó, đã ảnh hưởng đến chất lượng huấn luyện, khả năng hoàn thành nhiệm vụ và bản chất, truyền thống của lực lượng vũ trang Quân khu 4 nói riêng và Quân đội ta nói chung.

Hiện nay, trước yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, việc xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị là nhiệm vụ hết sức cấp thiết. Để đáp ứng yêu cầu đó, đòi hỏi đội ngũ cán bộ quân đội nói chung, đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 nói riêng phải luôn có bản lĩnh vững vàng, đặc biệt là phải có ý thức chính trị tiên tiến của giai cấp công nhân. Do đó, đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 cần được giáo dục, củng cố và nâng cao ý thức chính trị một cách đúng đắn, khoa học.

Bên cạnh đó, mặt trái của nền kinh tế thị trường và sự chống phá của các thế lực thù địch, nhất là trên lĩnh vực chính trị - tư tưởng, đang từng phút từng giờ tác động tiêu cực đến ý thức chính trị của quân nhân nói chung, của đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội Quân khu 4 nói riêng. Chúng làm cho một số cán bộ quân sự cấp phân đội có biểu hiện dao động tư tưởng, giảm sút niềm tin vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, chạy theo lối sống thực dụng, không chú tâm vào thực hiện nhiệm vụ.

Do đó, yêu cầu đặt ra hiện nay là phải quan tâm giáo dục, củng cố, nâng cao ý thức chính trị cho đội ngũ cán bộ quân sự cấp phân đội ở lực lượng vũ trang Quân khu 4 hiện nay, giúp họ củng cố niềm tin vào thắng lợi của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay, ngăn chặn có hiệu quả những tác động tiêu cực từ mặt trái nền kinh tế thị trường và sự chống phá của các thế lực thù địch, đảm bảo cho họ hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Chú thích:

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2011, t. 7, tr. 217.

2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 5, tr. 716.

Tài liệu tham khảo

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, t. 1.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, t. 2.

3. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

4. Nguyễn Huy Hoàn (2008): Góp phần tìm hiểu tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

Ngô Nam Cường - Đại tá, Phó Tư lệnh Quân khu 4