Vì sao doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn mồi xanh?

Thị trường tài chính xanh tại Việt Nam đang có những bước tiến lớn trong việc xây dựng khung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình bền vững; đặc biệt trong bối cảnh các mục tiêu về bảo vệ môi trường ngày càng trở nên cấp bách.

Dù vậy, việc tiếp cận nguồn vốn mồi xanh vẫn gặp phải nhiều rào cản. Điều này khiến cho các chính sách hỗ trợ chưa phát huy hết tác dụng.

Gói vay ưu đãi về “Tín dụng xanh” khuyến khích khách hàng đầu tư vào phát triển nông nghiệp công nghệ cao

* Những bước tiến đột phá

Trong năm 2025, thị trường tài chính xanh Việt Nam ghi nhận một số bước tiến quan trọng trong việc xây dựng khung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh; trong đó, Nghị quyết 68-NQ/TW năm 2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được đánh giá là một trong những tín hiệu rất tích cực.

Theo tinh thần Nghị quyết 68 và nội dung Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân của Quốc hội, khu vực kinh tế tư nhân được Nhà nước hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG). Chính sách này đang mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi xanh trong bối cảnh phát triển mới.

* Khắc phục khoảng trống trong thực thi chính sách

Thực tế dù có nhiều bước tiến mới, tuy nhiên các chuyên gia cho rằng việc thực thi chính sách cần phải đẩy nhanh tiến độ thực hiện mới đảm bảo mục tiêu đề ra. Điều này càng quan trọng hơn khi dòng vốn chảy vào các dự án xanh tại Việt Nam hiện vẫn chưa như kỳ vọng.

Tiến sĩ Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cho rằng, hiện Việt Nam đã có nhiều chính sách liên quan đến chuyển đổi xanh, như tín dụng xanh, danh mục các lĩnh vực được hỗ trợ tín dụng xanh... Dù vậy, những chính sách này mới chỉ ở bước ban đầu. Tỷ trọng tín dụng xanh trong tổng tín dụng toàn nền kinh tế hiện mới đạt khoảng 4,5%.

Theo Tiến sĩ Minh, vấn đề cốt lõi hiện nay không nằm ở việc đặt mục tiêu hay ban hành chính sách, mà là làm sao để triển khai chính sách đó hiệu quả trong thực tế.

"Nghị định 68 có chính sách hỗ trợ 2% lãi suất cho doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi xanh, nhưng việc triển khai gói hỗ trợ này vẫn gặp nhiều khó khăn. Một số doanh nghiệp cho biết dù rất cần vốn, nhưng việc tiếp cận hỗ trợ không dễ, các doanh nghiệp phải đáp ứng quá nhiều tiêu chí và thủ tục phức tạp. Phía ngân hàng cũng thừa nhận chưa có đầy đủ thông tin và cơ chế phù hợp, dẫn đến tình trạng triển khai chính sách rất chậm", ông Minh dẫn chứng.

Tại một số ngân hàng cũng ghi nhận tỷ trọng dư nợ xanh còn khá thấp, dù đã đẩy mạnh các chương trình kích cầu tín dụng xanh. Theo bà Nguyễn Thị Kim Phượng, Phó Giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), tính đến ngày 31/7, BIDV đã cung cấp tín dụng xanh cho 1.565 khách hàng, với tổng số 1.946 dự án/kế hoạch.

Dư nợ tín dụng xanh của ngân hàng này đã lên tới 78.930 tỷ đồng trong 7 tháng. Tuy nhiên, con số này chỉ chiếm khoảng 3,7% tổng dư nợ cho vay của BIDV. Điều này cho thấy tín dụng xanh dù đã được đẩy mạnh, nhưng vẫn còn nhiều rào cản cần vượt qua.

Lãnh đạo một số ngân hàng thương mại khác cũng bày tỏ lo ngại chính sách hỗ trợ lãi suất 2% đối với các dự án xanh khó đạt hiệu quả như kỳ vọng. Việt Nam từng có hai đợt hỗ trợ lãi suất, nhưng do thủ tục phức tạp và áp lực hậu kiểm nên nhiều ngân hàng và doanh nghiệp đều e ngại tham gia.

Bà Hoàng Việt Phương, Tổng giám đốc S&I Ratings cho biết, để tiếp cận được vốn xanh, doanh nghiệp phải đáp ứng hàng loạt tiêu chí về mặt kỹ thuật và minh bạch hóa thông tin. Điều này đòi hỏi một khoản chi phí đáng kể để tuân thủ các yêu cầu và điều này có thể trở thành gánh nặng tài chính, nhất là đối với các doanh nghiệp nhỏ. Trong khi đó, mức chênh lệch giữa lãi suất vay xanh và vay thông thường lại chưa đủ lớn để doanh nghiệp nhận thấy rõ lợi ích kinh tế từ việc chuyển đổi xanh.

Các chuyên gia cho rằng, để thúc đẩy tín dụng xanh và chuyển đổi xanh trong doanh nghiệp, Việt Nam cần một hệ sinh thái chính sách mạnh mẽ và đồng bộ hơn. Các cơ chế hỗ trợ cần được đơn giản hóa và trở nên dễ tiếp cận hơn; đồng thời doanh nghiệp cần được cung cấp các công cụ và đào tạo về cách thức chuyển đổi một cách hiệu quả.

Nếu không có các cải cách mạnh mẽ trong chính sách và cơ chế hỗ trợ, tỷ lệ tín dụng xanh vẫn sẽ ở mức thấp và không đủ sức thúc đẩy sự chuyển mình của nền kinh tế theo hướng bền vững.

Hứa Chung/vnanet.vn