Vì sao lắp điện mặt trời mái nhà tự dùng phải thông báo EVN?

Ảnh minh họa.

Đề xuất này ngay lập tức đã gây ra nhiều ý kiến trái chiều. Nhiều người đặt câu hỏi: "Nếu lắp điện mặt trời mái nhà để tự dùng, không đấu nối vào hệ thống điện EVN thì tại sao phải đăng ký?".

Cụ thể, EVN lý giải, yêu cầu thông báo hay đăng ký điện mặt trời mái nhà không phải là thủ tục "xin - cho", mà là điều kiện cần thiết để hệ thống điện quốc gia vận hành ổn định.

Trong khi đó, tại Nghị định 58/2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới lại không quy định cụ thể, nên khó xác định đây có phải là hành vi vi phạm hay không, dẫn đến lúng túng trong việc áp dụng luật Xử lý vi phạm hành chính và nghị định xử phạt trong lĩnh vực điện lực. Vì vậy, EVN đề nghị cần bổ sung quy định là các tổ chức, cá nhân phát triển điện mặt trời mái nhà để tự sản xuất, tự tiêu thụ mà không thực hiện thông báo hoặc đăng ký (theo điều 15 và điều 16) thì tùy theo tính chất và mức độ vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực.

Trao đổi với PV Báo Xây dựng, đại diện EVN khẳng định, điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) tự sản xuất, tự tiêu thụ không chỉ giúp tiết kiệm chi phí điện mà còn góp phần bảo vệ môi trường.

Để sử dụng nguồn điện này, Nghị định 58 năm 2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới, đã quy định rõ trình tự thủ tục đăng ký.

Theo đó, để lắp đặt điện mặt trời mái nhà không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt hệ thống.

Sau đó, đơn vị điện lực sẽ xác nhận rằng họ đã nhận được thông báo. Tổ chức, cá nhân hoàn toàn có quyền tự chủ nguồn điện này.

Với điện mặt trời mái nhà có đấu nối với hệ thống điện quốc gia sẽ có hai trường hợp.

Trường hợp 1: Không có nhu cầu bán điện dư, quy trình đăng ký gồm 4 bước. Trước hết, chủ đầu tư nộp hồ sơ theo mẫu quy định tại Nghị định 58. Sau đó, đơn vị điện lực sẽ kiểm tra, nếu đạt yêu cầu sẽ phối hợp nghiệm thu hệ thống, đặc biệt với công suất từ 100 kW trở lên. Bước cuối cùng là lưu trữ hồ sơ sau khi hoàn tất thủ tục.

Trường hợp 2: Có nhu cầu bán điện dư cho công ty điện lực, quy trình thủ tục gồm 5 bước. Ngoài việc nộp hồ sơ theo quy định tại Điều 24, chủ đầu tư cần phối hợp với điện lực nghiệm thu hệ thống đo đếm, thu thập dữ liệu từ xa và giám sát điều khiển. Sau khi đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, hai bên sẽ thương thảo và ký hợp đồng mua bán điện.

Theo nhà điều hành, năng lượng mặt trời là nguồn điện phân tán, phụ thuộc vào bức xạ, thời tiết trong khi đây là các yếu tố bất định. Khi không có nắng (mây, mưa hoặc ban đêm), nguồn điện này sẽ tăng giảm nhanh, nhu cầu lại dồn về điện lưới, buộc nhà điều hành phải điều độ và huy động thêm công suất từ các nguồn chạy nền khác (thủy điện, nhiệt điện...) để "bù". Như vậy, việc quản lý, giám sát của Nhà nước để đảm bảo vận hành lưới điện quốc gia an toàn.

Theo ông Phạm Đăng An, Phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group, việc tổ chức, cá nhân cần thông báo khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà, đặc biệt hệ thống tự dùng là tín hiệu tích cực, phản ánh thị trường năng lượng tái tạo đang bước sang giai đoạn "trưởng thành hơn".

"Các yêu cầu thông báo, đăng ký giúp cơ quan quản lý nhìn rõ bức tranh hệ thống điện, gồm cả nguồn phát lớn và phân tán (điện mặt trời, gió)", ông nói, thêm rằng quy định này sẽ mang lại hiệu quả vận hành, hỗ trợ dự báo nhu cầu, điều tiết các nguồn điện hợp lý. Việc này cũng tránh lãng phí và giảm nguy cơ quá tải cục bộ.

Cơ chế này giúp ngành điện nắm được khu vực nào cần nâng cấp hạ tầng lưới,chuẩn bị cho các xu hướng năng lượng mới như xe điện, sản xuất xanh, lưu trữ tại hộ gia đình. Các hệ thống lắp đặt cũng được bảo đảm tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật, phòng cháy chữa cháy, giảm rủi ro trong vận hành.

Trao đổi trên báo chí, trung tá Trần Hải Nam, Phó trưởng Phòng Thẩm định PCCC, Cục Cảnh sát PCCC và CNCH cho biết, hiện nay hệ thống điện mặt trời mái nhà không nằm trong diện phải thẩm duyệt PCCC, song điều đó không có nghĩa là được phép lắp đặt tùy tiện.

Ông nhấn mạnh: "Các công trình phải đảm bảo yêu cầu về an toàn phòng cháy, chống cháy lan; thiết kế không được che chắn, cản trở lối thoát nạn, đồng thời cần bố trí tấm pin cách lan can và có khoảng cách tối thiểu giữa các cụm pin".

Theo Trung tá Nam, việc trang bị thiết bị ngắt khẩn cấp và hệ thống tiếp địa cũng là yếu tố bắt buộc, bởi nếu xảy ra sự cố, dòng điện một chiều từ các tấm pin vẫn tiếp tục phát ra, dễ gây cháy nổ, rất khó kiểm soát.

Hiện cả nước có khoảng 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất lắp đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, Việt Nam đặt mục tiêu đến 2030, 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

Minh Thành