Vì sao ông Trump quyết giành lại căn cứ Bagram ở Afghanistan?

Taliban diễu binh tại căn cứ Bagram. Ảnh: EFE

Theo hãng tin Al Jazeera, trong cuộc họp báo với Thủ tướng Anh hồi giữa tháng này, ông Trump tuyên bố: "Mỹ đã trao căn cứ không quân Bagram cho Taliban một cách vô ích. Chúng tôi muốn lấy lại nơi đó".

Hai ngày sau, hôm 20/9, ông Trump tiếp tục đưa ra lời đe dọa trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social: "Nếu Afghanistan không trả lại căn cứ Bagram cho những người đã xây dựng nó, tức là Mỹ, những điều tệ hại sẽ xảy ra". Đây không phải là lần đầu tiên ông Trump đề cập đến việc giành lại căn cứ quân sự trên.

Tuy nhiên, Taliban, lực lượng nắm quyền kiểm soát Afghanistan, đã bác bỏ yêu cầu của người đứng đầu nước Mỹ.

Vậy, căn cứ không quân Bagram có tầm quan trọng chiến lược tới mức nào mà khiến Tổng thống Trump lại quyết phải giành lại và liệu Mỹ có thể làm được điều đó hay không?

Căn cứ giúp Mỹ thể hiện sức mạnh

Việc kiểm soát căn cứ không quân Bagram sẽ cho phép Mỹ một lần nữa thể hiện sức mạnh trong khu vực. Song, điều này không dễ dàng.

Căn cứ Bagram có 2 đường băng bê tông dài lần lượt là 3,6km và 3km, cách thủ đô Kabul của Afghanistan khoảng 50km. Đây là một thành trì chiến lược của nhiều cường quốc quân sự từng kiểm soát Afghanistan và tranh giành trong suốt nửa thế kỷ qua.

Sân bay Bagram được Liên Xô xây dựng vào những năm 1950 nhưng lúc đó chính phủ Afghanistan nắm quyền kiểm soát căn cứ. Năm 1979, sau khi Liên Xô đưa quân vào Afghanistan trong cuộc chiến chống lại lực lượng nổi dậy Hồi giáo Mujahideen, căn cứ chịu sự kiểm soát của Liên Xô trong một thập niên. Tới năm 1989, khi Liên Xô rút quân khỏi Afghanistan, căn cứ Bagram bị bỏ hoang và trở thành tiền tuyến trong cuộc chiến giữa lực lượng Taliban và Liên minh phương Bắc do phương Tây hậu thuẫn.

Bên trong căn cứ Bagram. Ảnh: EFE

Sau sự kiện khủng bố nước Mỹ 11/9/2001, NATO tiến vào Afghanistan và căn cứ Bagram đã trở thành trung tâm chiến lược của quân Mỹ tại nước này. Vào lúc đỉnh điểm năm 2009, căn cứ chứa khoảng 10.000 người. Mặc dù Mỹ kiểm soát Bagram, nhưng nhiều quốc gia thành viên NATO khác cũng sử dụng căn cứ. Ngoài các đơn vị quân đội, căn cứ Bagram còn có cả một nhà tù lớn và một bệnh viện, chuỗi nhà hàng Mỹ như Pizza Hut và Subway.

Khi Mỹ rút quân khỏi Afghanistan vào tháng 8/2021, phần lớn thiết bị và vũ khí đặt tại Bagram đã bị phá hủy. Những gì còn lại bị các nhóm vũ trang địa phương cướp bóc trước khi Taliban tái giành quyền kiểm soát nơi này.

Giá trị chiến lược cao

Tổng thống Trump thường xuyên phàn nàn rằng Mỹ đã bỏ lại nhiều vũ khí quan trọng trong đợt rút quân vội vã khỏi Afghanistan năm 2021. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, sức hấp dẫn thật sự của Bagram không nằm ở các thiết bị quân sự đã bị phá hủy hay các chuỗi nhà hàng bị bỏ hoang trong khu phức hợp.

Việc Mỹ kiểm soát một căn cứ do đối thủ địa chính trị xây dựng mang lại giá trị biểu tượng. Ông Ibraheem Bahiss, nhà phân tích cấp cao của Nhóm Khủng hoảng nhận xét: "Căn cứ không quân Bagram luôn có giá trị chiến lược quan trọng kể từ khi được Liên Xô xây dựng".

Ảnh: EFE/EPA

Địa hình đồi núi hiểm trở của Afghanistan khiến cho việc kiểm soát không phận trở nên khó khăn, các máy bay quân sự cỡ lớn có rất ít nơi thích hợp để hạ cánh. Do đó, Bagram, căn cứ không quân lớn nhất ở Afghanistan, mang lại sự an toàn hiếm có.

Chuyên gia phân tích an ninh Hekmatullah Azamy thuộc Trung tâm Nghiên cứu Xung đột và Hòa bình (CAPS), một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Kabul, cho biết căn cứ Bagram đóng vai trò then chốt trong cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ sau năm 2001. Các sứ mệnh không quân lớn thường được triển khai từ Bagram.

Theo ông Azamy, hiện nay, dù quân đội Mỹ đã rời Afghanistan nhưng giá trị của căn cứ Bagram vẫn tăng lên cùng với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực. "Khi các ưu tiên thay đổi và Mỹ bắt đầu coi Trung Quốc là mối đe dọa số 1, căn cứ này dường như lại trở nên quan trọng, chủ yếu vì gần Trung Quốc".

Căn cứ Bagram chỉ cách biên giới Trung Quốc khoảng 800km và cách nhà máy tên lửa của Trung Quốc ở Tân Cương khoảng 2.400km. Tổng thống Trump coi Trung Quốc là một trong những lý do chính khiến ông muốn lấy lại Bagram. Người đứng đầu nước Mỹ tuyên bố tại London hôm 18/9 rằng, căn cứ Bagram chỉ cách nơi Trung Quốc chế tạo vũ khí hạt nhân khoảng 1 giờ lái xe.

Đáp lại tuyên bố trên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố: "Tương lai của Afghanistan nên do người dân nước này quyết định. Việc gây căng thẳng và tạo ra đối đầu trong vùng sẽ không được lòng dân".

Mỹ có thể giành lại Bagram?

Theo các chuyên gia, giành lại căn cứ Bagram là điều không hề dễ dàng với Mỹ.

Ashley Jackson, đồng giám đốc Trung tâm Nghiên cứu các nhóm vũ trang có trụ sở tại Geneva, cho biết: "Về lý thuyết, Bagram là căn cứ chiến lược của Mỹ trong việc thể hiện sức mạnh ở khu vực. Tuy nhiên, động thái này dường như trái ngược với chính sách của Mỹ về việc chấm dứt sứ mệnh quân sự ở Afghanistan. Vấn đề hậu cần trong đàm phán tái triển khai và trao trả sẽ cực kỳ khó khăn, kéo dài và chưa rõ liệu điều này có phục vụ lợi ích chiến lược của cả hai bên hay không".

Theo các chuyên gia Azamy và Bahiss, Taliban không có lý do gì để từ bỏ Bagram vì việc chuyển quyền kiểm soát căn cứ này cho Mỹ sẽ làm suy yếu tính chính danh của lực lượng này.

Hoài Linh