Vì sao Tổng thống Trump 'để mặc' Thủ tướng Israel hành động ở Gaza?

Tổng thống Donald Trump hiện vẫn "để mặc" ông Netanyahu tự quyết định chiến lược ở Gaza. Ảnh: WSJ

Trong những tuần gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần bày tỏ sự thất vọng với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, đặc biệt sau khi Israel tiến hành một chiến dịch quân sự nhằm vào các nhà đàm phán Hamas tại Qatar. Điều khiến dư luận quốc tế chú ý là mặc dù không hài lòng, ông Trump vẫn không áp dụng biện pháp mạnh để kiềm chế đồng minh thân cận này.

Vì sao một nhà lãnh đạo vốn thích giữ thế thượng phong trong các mối quan hệ như ông Donald Trump lại để ông Netanyahu nhiều lần phớt lờ ý muốn của mình?

Hành động ngược logic

Theo các cố vấn, bất đồng lớn nhất giữa hai nhà lãnh đạo nằm ở phương thức xử lý xung đột Gaza. Ông Donald Trump mong muốn đạt được ngừng bắn thông qua đàm phán, trong khi ông Netanyahu cho rằng chỉ có sức mạnh quân sự mới buộc Hamas phải nhượng bộ.

Khói bốc lên sau một cuộc không kích của Israel tại Gaza. Ảnh: THX/TTXVN

Sự bực bội của Tổng thống Mỹ lên đến đỉnh điểm sau vụ Israel tấn công nhóm đàm phán của Hamas tại Qatar - một hành động đe dọa phá vỡ các cuộc hòa đàm vốn rất mong manh. “Ông ta đang chơi tôi” - Tổng thống Mỹ đã nói về hành động này của Thủ tướng Netanyahu trong cuộc trò chuyện với các cố vấn cấp cao, trong đó có Ngoại trưởng Marco Rubio.

Tuy nhiên, sự bất mãn của Tổng thống Mỹ không biến thành áp lực công khai. Ông không tận dụng sức mạnh quân sự và chính trị khổng lồ của Mỹ cũng như quan hệ cá nhân thân thiết để buộc ông Netanyahu thay đổi. Thay vào đó, ông đứng ngoài khi Israel mở rộng chiến dịch quân sự vào thành phố Gaza, chứng kiến triển vọng hòa bình mà mình mong muốn dần rời xa.

“Hành động của Tổng thống Mỹ Donald Trump thật khó hiểu và có phần đi ngược logic, khi các động thái của Thủ tướng Netanyahu đã kéo dài cuộc xung đột tại Gaza, gây rắc rối cho ông Trump với các đồng minh trong khu vực”, ông Shalom Lipner, cựu quan chức từng phục vụ bảy đời Thủ tướng Israel, hiện là chuyên gia tại Atlantic Council nhận xét.

Ngày 18/9/2025, Mỹ đã phủ quyết một dự thảo nghị quyết yêu cầu ngừng bắn ngay lập tức, vô điều kiện, lâu dài tại Gaza và trả tự do ngay lập tức cho tất cả các con tin do nhóm 10 nước thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đệ trình. Ảnh: THX/TTXVN

Mối quan hệ cá nhân đặc biệt

Trong bối cảnh hiện tại, một quan chức cấp cao Israel khẳng định quan hệ giữa Thủ tướng Netanyahu và Tổng thống Trump vẫn “tuyệt vời”, và những thông tin trái ngược chỉ là “fake news”. Theo quan chức này, lợi ích và giá trị cốt lõi của Mỹ và Israel “luôn gắn bó chặt chẽ”.

Theo các nhà phân tích, chính quan hệ đặc biệt giữa hai nhà lãnh đạo đã làm tình thế hiện tại thêm phức tạp. Cả ông Trump và ông Netanyahu đều tin rằng mình là “nạn nhân” của tầng lớp tinh hoa trong nước, đều đối mặt với các phiên tòa hình sự và tự coi mình là người ngoài cuộc đang cải cách một hệ thống mà họ coi là tham nhũng. Ông Omer Dostri, từng là người phát ngôn của ông Netanyahu nhận định: “Mối quan hệ giữa hai người thật sự rất gắn bó”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại cuộc gặp ở Nhà Trắng, Washington D.C. ngày 4/2/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Về phía Israel, nhà lãnh đạo này cũng khéo léo duy trì sự gần gũi bằng cách thể hiện sự trân trọng với cá nhân ông Trump. Gần đây, tại thành phố Bat Yam, Israel đã khởi công xây dựng một tuyến đường ven biển mang tên ông Trump với sự hiện diện của Thủ tướng Netanyahu và Đại sứ Mỹ tại Israel Mike Huckabee.

Ảnh hưởng của Thủ tướng Israel trong chính trường Mỹ

Một yếu tố quan trọng khác là ảnh hưởng của ông Netanyahu trong Quốc hội Mỹ và truyền thông cánh hữu. Ông thường xuyên tiếp xúc với các nghị sĩ Mỹ, đồng thời ưu tiên trả lời phỏng vấn trên các kênh được nhiều người ủng hộ ông Trump theo dõi như Fox News, Newsmax hay OAN.

Khảo sát của Gallup hồi tháng 7 cho thấy, hai phần ba thành viên đảng Cộng hòa có thiện cảm với Netanyahu, trong khi tỷ lệ này ở đảng Dân chủ chỉ là 9%. Ông Avner Golov, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Israel cho rằng: “Người Cộng hòa muốn thấy một câu chuyện thành công chống lại Hamas”.

Dù vậy, đã có một số dấu hiệu rạn nứt xuất hiện. Một số nghị sĩ thuộc phong trào MAGA (“Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”) - đồng minh thân cận của ông Trump đã công khai chỉ trích Israel. Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene thậm chí cáo buộc Israel “diệt chủng” tại Gaza.

Bài toán ngoại giao khó khăn

Bất chấp điều đó, Tổng thống Mỹ vẫn tránh công khai đối đầu với ông Netanyahu. Trên thực tế, Tổng thống Trump vẫn chưa một lần tận dụng sức mạnh viện trợ quân sự và chính trị để gây sức ép công khai với Israel. Trái lại, giới chức Mỹ cho biết Tổng thống tự hào về mối quan hệ gần gũi với Thủ tướng Israel và coi sự ủng hộ Israel là một thành tựu quan trọng. Ông thường xuyên nhắc đến Thỏa thuận Abraham và không giấu tham vọng thúc đẩy tiến trình bình thường hóa quan hệ Israel và Ảrập Xêút.

Giới chức Mỹ cho biết Tổng thống Donald Trump tự hào về mối quan hệ gần gũi với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: IRNA/TTXVN

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng, sự “nhẫn nhịn” này của Mỹ có thể làm suy yếu vai trò trung gian hòa giải của Washington trong khu vực, nhất là trong bối cảnh một số đồng minh châu Âu như Anh, Pháp, Canada đang cân nhắc công nhận nhà nước Palestine.

Cùng với đó, chiến dịch quân sự của Israel tại Qatar lại diễn ra ngay trước thềm Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, nơi ông Trump dự kiến phát biểu về các nỗ lực kiến tạo hòa bình. Trong tình thế này, chính quyền Mỹ phải đối mặt với bài toán cân bằng lợi ích: vừa duy trì quan hệ đặc biệt với Israel, vừa tìm cách bảo vệ vai trò trung gian trong tiến trình hòa bình Trung Đông.

“Xin tha thứ thay vì xin phép”?

Các chuyên gia cho rằng, ông Netanyahu đã khéo léo duy trì quan hệ với ông Trump theo cách “ask forgiveness, not permission” (“xin tha thứ thay vì xin phép”). Ông Damian Murphy, cựu Giám đốc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ nhận định: “Ông Netanyahu hiểu rằng Nhà Trắng có thể phàn nàn đôi chút, nhưng cách tiếp cận này không mang lại hệ lụy nào thực sự nghiêm trọng”.

Vụ tấn công ở Qatar càng minh chứng điều này. Sau hai cuộc điện đàm, một căng thẳng và một hòa giải, ông Trump tiếp tục duy trì quan hệ cá nhân thân thiện với ông Netanyahu. Dù tỏ ra không hài lòng khi không được báo trước về chiến dịch, ông vẫn không áp đặt biện pháp cứng rắn nào.

Giới quan sát cho rằng nếu Israel thành công trong một chiến dịch lớn, ông Trump có thể sẽ không chỉ bỏ qua mà còn sẵn sàng nhận công về mình. Như ông Michael Oren, cựu Đại sứ Israel tại Mỹ nhận định: “Ông ấy thích những người chiến thắng. Và tôi nghĩ Thủ tướng Netanyahu hiểu rõ điều này”.

Triển vọng khó đoán

Cuộc xung đột ở Dải Gaza đã kéo dài gần hai năm, với yêu cầu cứng rắn của Israel là Hamas phải buông vũ khí, trả tự do cho con tin và chấm dứt hiện diện lãnh đạo tại Gaza. Đây là điều khó phù hợp với mong muốn của Washington về một thỏa thuận ngừng bắn thông qua đàm phán.

Trong bối cảnh này, việc Tổng thống Donald Trump vừa bất mãn với Thủ tướng Netanyahu vừa tiếp tục duy trì sự ủng hộ cho thấy mối quan hệ Mỹ - Israel vẫn đặc biệt nhưng không ít mâu thuẫn. Với vị thế của mình, ông Trump dường như chọn cách giữ nguyên trạng, tránh công khai đối đầu để không làm suy giảm ảnh hưởng chiến lược và cơ hội ngoại giao tại Trung Đông.

Hồng Nhung