Vì sao việc phong tỏa eo biển Hormuz sẽ là quyết định đầy rủi ro đối với Iran?

Việc phong tỏa eo biển Hormuz sẽ là quyết định đầy rủi ro đối với Iran. Ảnh AFP

Eo biển Hormuz, do Iran và Oman kiểm soát theo một thỏa thuận từ năm 1975, rộng khoảng 55 km. Đây là tuyến hàng hải chiến lược nối các quốc gia vùng Vịnh với phần còn lại của thế giới, đặc biệt quan trọng đối với việc vận chuyển dầu mỏ và khí tự nhiên hóa lỏng. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại tuyến đường huyết mạch này đều sẽ khiến giá hai mặt hàng chiến lược này tăng vọt.

Đối với thị trường dầu mỏ, “cơn ác mộng” tồi tệ nhất trong trường hợp căng thẳng leo thang sẽ là việc phong tỏa eo biển Hormuz, theo chuyên gia Arne Lohmann Rasmussen từ tổ chức Global Risk Management, phát biểu ngày 13 tháng 6, ngay trong ngày đầu tiên của cuộc chiến.

Nếu Iran thực sự phong tỏa eo biển Hormuz, hậu quả có thể ảnh hưởng đến gần 20% lưu lượng dầu mỏ toàn cầu. Hơn 20 triệu thùng dầu mỗi ngày đi qua tuyến đường này và nguy cơ xung đột kéo dài khiến nhiều chuyên gia lo ngại về “khả năng chuỗi cung ứng bị gián đoạn nghiêm trọng”, theo nhận định của bà Susannah Streeter, nhà phân tích tại Hargreaves Lansdown, trả lời hãng tin AFP.

Thị trường khí đốt cũng không tránh khỏi tác động từ cuộc xung đột, bởi “eo biển Hormuz là tuyến hàng hải trọng điểm, nơi khoảng 20% lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu được vận chuyển”, ông Lu Ming Pang từ công ty Rystad Energy cho biết, cũng trong cuộc trao đổi với AFP.

Theo hãng tin Bloomberg, Qatar — một trong những nước xuất khẩu LNG hàng đầu thế giới — đã yêu cầu các tàu chở khí đốt tạm thời neo đậu bên ngoài eo biển, chờ lệnh cho phép cập cảng và bốc dỡ hàng.

“Việc phong tỏa eo biển Hormuz gần như là vũ khí hạt nhân chiến lược của Iran”, ông Francis Perrin, Giám đốc nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược (IRIS), nhận định trong cuộc phỏng vấn với RFI ngày 15 tháng 6. “Nhưng vũ khí hạt nhân, rõ ràng, chỉ được sử dụng trong những tình huống nguy cấp. Nếu Iran bị đe dọa, điều mà hiện tại chưa xảy ra, và nếu Iran thực sự phong tỏa eo biển Hormuz, thì hậu quả sẽ không chỉ khiến giá năng lượng tăng cao mà còn là đợt bùng nổ giá cả toàn cầu”, ông cảnh báo.

Ông Perrin cũng nhấn mạnh rằng nếu Tehran đưa ra quyết định như vậy, họ không chỉ đối mặt với các cuộc không kích từ Israel, mà còn cả các đòn tấn công từ Mỹ.

Ngoài ra, việc phong tỏa eo biển cũng sẽ khiến Trung Quốc không còn khả năng nhập dầu từ Iran, đồng nghĩa với việc Tehran mất nguồn thu quan trọng nhất và làm mất lòng “vị khách hàng” quan trọng. Hiện nay, 95% lượng dầu xuất khẩu của Iran được bán sang Trung Quốc.

Ông còn nhấn mạnh rằng: “Trung Quốc là đồng minh quan trọng của Iran, là ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an, có quyền phủ quyết những nghị quyết có thể gây bất lợi cho Tehran. Do đó, trong bối cảnh khó khăn hiện nay, đây hoàn toàn không phải là thời điểm thích hợp để khiến đối tác chủ chốt và gần như duy nhất này phật ý”.

Thị trường bất ổn và đầy biến động

Eo biển Hormuz là vị trí chiến lược đối với nền kinh tế toàn cầu. Dù chưa từng bị phong tỏa hoàn toàn, nhưng khu vực này từ lâu đã luôn phải đối mặt với những căng thẳng thường trực. Ngay từ năm 2006, Lãnh tụ Tối cao Ali Khamenei đã xác lập một học thuyết, trong đó nêu rõ: việc Iran phong tỏa eo biển Hormuz chỉ có thể xảy ra trong tình huống nước này không phải là bên khơi mào chiến tranh, mà là nhằm đáp trả đòn tấn công từ Mỹ hoặc các đồng minh của họ.

Vào năm 2011, Tehran từng đe dọa “không để một giọt dầu nào đi qua eo biển Hormuz” nếu cộng đồng quốc tế áp đặt các biện pháp trừng phạt liên quan đến chương trình làm giàu uranium của nước này.

Đến năm 2019, eo biển Hormuz tiếp tục trở thành điểm nóng trong cuộc đối đầu ngầm giữa Mỹ và Iran. Một loạt vụ phá hoại tàu chở dầu mang nhiều quốc tịch đã xảy ra tại khu vực này. Ngoài ra, các máy bay không người lái (UAV) của cả Mỹ và Iran cũng đã bị bắn rơi trên không phận vùng biển chiến lược này.

Căng thẳng bùng phát mạnh trở lại sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran, đồng thời tái áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt kinh tế nghiêm khắc đối với Cộng hòa Hồi giáo này.

Suốt sáu ngày qua, thị trường quốc tế tiếp tục rơi vào trạng thái bất ổn trước những lời đe dọa từ Tehran và phía Tổng thống Mỹ. “Những thông tin gần nhất cho thấy vẫn chưa có dấu hiệu gián đoạn trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu, cũng như chưa có tác động trực tiếp nào tại eo biển Hormuz”, ông Michael Wan, chuyên gia phân tích thuộc ngân hàng MUFG, chia sẻ với hãng tin AFP. “Tuy nhiên, sự can thiệp của Mỹ và phản ứng của Iran trong thời gian tới sẽ mang tính quyết định đối với thị trường”, ông nói thêm.

Ngày 18 tháng 6, Donald Trump tiếp tục làm dấy lên nghi ngờ về khả năng Mỹ sẽ tấn công quân sự vào Iran, khi tuyên bố: “Không ai có thể đoán tôi sẽ làm gì”. Một ngày trước đó, ông đã kêu gọi Tehran đầu hàng vô điều kiện, sau vài ngày chiến sự bùng nổ giữa Iran và Israel.

Anh Thư

AFP