Viện kiểm sát khởi kiện vụ án dân sự có xung đột lợi ích?

Ngày 19-9, VKSND Khu vực 9 - TP.HCM tổ chức hội nghị trao đổi, cung cấp thông tin nhằm khởi kiện vụ án dân sự (VADS) để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Tại hội nghị, ông Lê Minh Trí, Viện trưởng VKSND Khu vực 9 - TP.HCM, đã triển khai, phổ biến nội dung Nghị quyết 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm VKSND khởi kiện VADS để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Ông Lê Minh Trí, Viện trưởng VKSND Khu vực 9 - TP.HCM, triển khai, phổ biến nội dung Nghị quyết 205. Ảnh: SONG MAI

Khi nào Viện kiểm sát khởi kiện?

Trình bày tham luận, ông Nguyễn Văn Tùng - Phó Viện trưởng VKSND Khu vực 9 - TP.HCM, cho biết lợi ích công gồm lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc nhiều lĩnh vực.

Ở lĩnh vực đầu tư công có thể là sử dụng vốn không đúng mục đích; lĩnh vực đất đai, tài nguyên, tài sản công khác có thể là hành vi lấn chiếm đất.

Lĩnh vực môi trường, hệ sinh thái là hành vi gây tiếng ồn, vứt rác; lĩnh vực di sản văn hóa có thể là phá hoại di tích, mua bán trái phép di vật, cổ vật; lĩnh vực an toàn thực phẩm, dược phẩm đó có thể là sản xuất hàng giả...

Ông Tùng mong rằng các đơn vị có thể phản ánh đến VKS để cung cấp thông tin khi phát hiện lợi ích công bị xâm phạm.

Ông Nguyễn Văn Tùng, Phó Viện trưởng VKSND Khu vực 9 - TP.HCM, trình bày tham luận. Ảnh: SONG MAI

Tiếp lời, bà Võ Thị Liên Hương, Phó Viện trưởng VKSND Khu vực 9 - TP.HCM, đã trình bày tham luận về khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương.

Theo đó, nhóm dễ bị tổn thương có trẻ em. Trẻ em là người dưới 16 tuổi theo Luật Trẻ em.

Khi phát hiện hành vi vi phạm, nếu người đại diện, người giám hộ trẻ không chủ động khởi kiện, các tổ chức liên quan bảo vệ trẻ em mặc dù đã được thông báo, kiến nghị nhưng không thực hiện trách nhiệm khởi kiện thì VKSND sẽ là đơn vị chủ trì thủ tục khởi kiện vụ án.

Còn đối với người cao tuổi là người từ đủ 60 tuổi trở lên. VKSND sẽ tiến hành thủ tục khởi kiện công ích, khi có căn cứ cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của người cao tuổi bị xâm phạm nhưng không có người khởi kiện (do người cao tuổi không thể tự mình khởi kiện) hoặc tổ chức, cá nhân có trách nhiệm, đã được VKS thông báo, kiến nghị nhưng không thực hiện việc khởi kiện.

Theo bà Hương, quy định này đặc biệt quan trọng trong các trường hợp người cao tuổi neo đơn, không có người thân hoặc bị người thân ngược đãi, bỏ rơi.

Tại hội nghị, ông Nguyễn Đức Phước, Chánh án TAND Khu vực 9 - TP.HCM, cho rằng quyền khởi kiện là một trong những quyền cơ bản của công dân, được hiến định. Việc khởi kiện giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, của tổ chức, cá nhân.

Ông Nguyễn Đức Phước, Chánh án TAND Khu vực 9 - TP.HCM. Ảnh: SONG MAI

Nghị quyết 205 quy định VKS được quyền khởi kiện là một thay đổi quan trọng từ vị trí kiểm sát, nay VKS có thể chủ động như 1 chủ thể có quyền khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Đây là một bước đột phá giúp góp phần bảo vệ quyền con người, công lý, góp phần cải cách tư pháp, đúng với chủ trương của Đảng và Nhà nước về phòng chống tham nhũng, lãng phí và phát triển đất nước trong tình hình mới.

Về việc VKS khởi kiện như vậy có xung đột lợi ích hay không, ông Phước cho rằng không có xung đột vì Nghị quyết 205 đã giới hạn nhóm chủ thể mà VKS có quyền khởi kiện.

Đó là nhóm dễ bị tổn thương và lợi ích công bị xâm phạm, kèm theo các điều kiện cụ thể như khi các chủ thể này không thực hiện được… Quyền và nghĩa vụ của các bên được đảm bảo khi tham gia giải quyết vụ án.

Tuy nhiên, theo ông Phước, để việc thực hiện thí điểm Nghị quyết 205 có hiệu quả, cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết phạm vi khởi kiện để tránh chồng chéo với cá nhân, tổ chức khởi kiện. Quy định thêm trình tự thủ tục khởi kiện của VKS, sửa đổi BLTTDS, Luật Tổ chức VKSND... để tương thích.

Cần bảo vệ người cung cấp thông tin

Ông Phạm Hoàng Khanh, Phó Chủ tịch UBND phường Bình Hưng Hòa, TP.HCM, cho rằng Điều 10 của Nghị quyết 205 quy định nguồn thông tin về VADS công ích có thông tin do cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi đến VKS.

Ông Khanh kiến nghị để Nghị quyết này đi vào cuộc sống, cần tuyên truyền cả việc bảo vệ người cung cấp thông tin và cơ quan cung cấp thông tin khi phát hiện có việc vi phạm trong lợi ích công.

Phó Viện trưởng VKSND TP.HCM Ngô Phạm Việt phát biểu chỉ đạo tại hội nghị. Ảnh: SONG MAI

Phát biểu chỉ đạo, Phó Viện trưởng VKSND TP.HCM Ngô Phạm Việt, mong muốn VKSND Khu vực 9 - TP.HCM trong thời gian tới sẽ thực hiện một cách xuất sắc Nghị quyết 205, qua đó nhận được sự tin tưởng và ủng hộ của người dân.

Ông Việt cho biết để thí điểm thực hiện Nghị quyết 205, VKSND TP cùng các VKSND Khu vực phải cùng cơ quan công an, UBND phường... phổ biến Nghị quyết đến người dân. Cần nắm rõ khi quyền và lợi ích hợp pháp của người dân bị xâm phạm, VKS phải đứng ra bảo vệ.

Phó Viện trưởng VKSND TP.HCM cũng lưu ý việc đào tạo, nâng cao chất lượng kiểm sát viên để thực hiện tốt Nghị quyết 205. Từ đó, tạo nền tảng cho người dân tin tưởng vào pháp luật, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN.

VKSND TP.HCM cùng đại diện các VKSND Khu vực tại TP.HCM chụp ảnh lưu niệm sau hội nghị. Ảnh: SONG MAI

Tiếp thu ý kiến chỉ đạo, Viện trưởng VKSND Khu vực 9 - TP.HCM, cho biết sẽ cùng đơn vị phấn đấu, lựa chọn kiểm sát viên có năng lực, kinh nghiệm để thực hiện tốt Nghị quyết 205.

Đây là một lĩnh vực mới cần phải trau dồi, nâng cao nghiệp vụ và mong nhận được sự chỉ đạo, định hướng công tác tập huấn chuyên môn từ VKSND TP.HCM.

Thông báo nội dung Nghị quyết 205 đến từng người dân

Để triển khai và thực hiện hiệu quả Nghị quyết 205, VKSND Khu vực 9 - TP.HCM đã triển khai, quán triển toàn bộ nghị quyết đến các lãnh đạo, công chức, người lao động tại đơn vị.

YẾN CHÂU

SONG MAI