Việt Nam đang đứng trước cơ hội định hình kỷ nguyên robot

Để làm rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo Tin tức và Dân tộc đã có cuộc trò chuyện với Tiến sĩ Nguyễn Hải Nguyên, giảng viên ngành Kỹ thuật robot và cơ điện tử, Đại học RMIT Việt Nam.

Thưa Tiến sĩ Nguyễn Hải Nguyên, ông đánh giá thế nào về làn sóng phát triển robot tại Việt Nam trong những năm gần đây?

Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Từ năm 2017, việc ứng dụng robot tăng nhanh nhờ các hiệp định thương mại tự do và dòng vốn đầu tư nước ngoài. Chúng ta hiện bắt kịp Malaysia và Thái Lan về mật độ robot, từng được xếp hạng là thị trường robot công nghiệp lớn thứ bảy thế giới. Tuy nhiên, phần lớn ứng dụng vẫn tập trung ở các nhà máy có vốn đầu tư nước ngoài, còn các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa thể tham gia sâu do chi phí và công nghệ.

Tiến sĩ Nguyễn Hải Nguyên, giảng viên ngành Kỹ thuật robot và cơ điện tử, Đại học RMIT Việt Nam. Ảnh: NVCC

Điều tích cực là tốc độ phát triển đang tăng. Robot ngày nay không chỉ làm việc đơn giản trên dây chuyền mà đã có thể di chuyển, phục vụ, thậm chí học kỹ năng mới qua video. Đây không còn là khoa học viễn tưởng, chúng ta đang chứng kiến thời điểm robot dần bước vào đời sống thường nhật.

Theo ông, Việt Nam nên lựa chọn hướng đi nào để phát triển ngành robot một cách bền vững?

Việt Nam nên theo đuổi chiến lược song song, vừa ứng dụng công nghệ robot đã được kiểm chứng, vừa xây dựng năng lực nội tại. Đây là hướng đi phù hợp với quy mô kinh tế và năng lực hiện tại. Trong khi các nước lớn đầu tư hàng chục năm vào nghiên cứu chuyên sâu, ta có thể tận dụng công nghệ sẵn có để phục vụ thực tiễn, đồng thời hình thành năng lực nghiên cứu riêng.

Nếu doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học cùng hợp tác, Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển các giải pháp robot cho nông nghiệp, hậu cần hay chăm sóc người cao tuổi. Việc kết hợp giữa ứng dụng nhanh và phát triển bền vững sẽ giúp Việt Nam không chỉ “đuổi kịp”, mà còn có thể “tạo khác biệt”.

Nhiều người vẫn lo ngại robot sẽ lấy mất việc làm của con người, ông nghĩ sao?

Thực tế, robot không lấy đi việc làm, chúng thay đổi cách chúng ta làm việc. Trong giai đoạn 2018 - 2022, tự động hóa tại Việt Nam đã thay thế khoảng 66.800 lao động phổ thông, nhưng đồng thời tạo ra hơn 154.000 việc làm đòi hỏi kỹ năng cao hơn. Khi năng suất tăng, nhu cầu về kỹ thuật, lập trình, bảo trì và thiết kế hệ thống cũng tăng theo.

Khi trí tuệ nhân tạo khoác lên mình hình hài robot, ranh giới giữa máy móc và con người ngày càng mờ dần. Ảnh minh họa

Điều quan trọng là chuẩn bị nguồn nhân lực. Các doanh nghiệp và trường học cần phối hợp đào tạo kỹ năng mới, từ tư duy số đến khả năng vận hành hệ thống thông minh. Nếu làm tốt, robot không đẩy con người ra khỏi guồng lao động, mà mở ra những cơ hội việc làm tốt hơn, đúng người, đúng kỹ năng, đúng giá trị.

Về nguồn nhân lực, đâu là điểm yếu hiện nay của Việt Nam và cách khắc phục, thưa ông?

Điểm yếu lớn nhất là thiếu kỹ sư robot toàn diện. Ở nhiều trường, phần cứng và phần mềm vẫn được dạy tách rời, trong khi một kỹ sư thực thụ phải hiểu sâu cả hai mảng cùng các môn khoa học nền tảng như toán, vật lý, cơ điện tử và AI.

Cách khắc phục là tích hợp đào tạo liên ngành, tăng cường thực hành và kết nối với doanh nghiệp. Tại RMIT Việt Nam, chúng tôi đang hướng tới mô hình này, giúp sinh viên vừa hiểu lý thuyết, vừa biết triển khai robot trong môi trường thực tế. Nếu có chính sách hỗ trợ phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể hình thành đội ngũ chuyên gia đủ năng lực cạnh tranh quốc tế.

Ông muốn gửi gắm điều gì tới thế hệ trẻ đang quan tâm đến lĩnh vực robot - AI?

Đây là thời điểm vàng. Ngành robot đòi hỏi cao nhưng cũng là nơi tạo ra những tác động lớn nhất cho xã hội. Tôi luôn khuyên sinh viên hãy dám nghĩ, dám làm và dám thử nghiệm, đừng ngại thất bại vì chính trải nghiệm sẽ giúp bạn trưởng thành.

Khi robot bước vào đời sống, cơ hội sẽ mở ra cho những ai biết kết hợp tri thức công nghệ với khả năng sáng tạo. Nếu chúng ta đi đúng hướng, Việt Nam không chỉ bắt kịp thế giới mà còn góp phần định hình cách robot được ứng dụng ở các quốc gia mới nổi.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Hải Yên/Báo Tin tức và Dân tộc (Thực hiện)