Vũ khí mới của Nga có đủ sức đối trọng HIMARS?

Hợp đồng ban đầu gồm hai sư đoàn với 12 bệ phóng và 12 xe cơ động TLV, lắp trên khung gầm KamAZ-63501 8x8. Quyết định này phản ánh tham vọng của Nga về việc trang bị một loại pháo phản lực tầm xa, chính xác, nhưng nhẹ hơn và dễ cơ động hơn so với hệ Tornado-S hiện có, nhằm duy trì bắn sâu liên tục trong môi trường chiến trường bão hòa drone và radar phản kích.

Công nghệ của Sarma

Về cấu tạo, Sarma giảm bớt số ống phóng xuống còn 6 ống cỡ 300mm trên mỗi bệ, tích hợp hệ thống điều khiển bắn được số hóa và dẫn đường tự động, đồng thời trang bị khoang lái được gia cố bảo vệ.

So với Tornado-S nặng khoảng 33 tấn, Sarma nhẹ hơn gần 10 tấn, giúp rút ngắn thời gian triển khai, dễ cơ động sau khi khai hỏa và giảm diện tích bị radar đối phương phát hiện. Ý tưởng này không hoàn toàn mới bởi Sarma là phiên bản hiện đại hóa của khái niệm bệ phóng nhẹ 9A52-4 Kama từng xuất hiện năm 2009, nhưng nay được nâng cấp với lớp bảo vệ tốt hơn và một chuỗi tác chiến hoàn toàn vận hành bằng hệ thống số, giúp thao tác nhanh và ít rủi ro hơn trên chiến trường.

Sarma, hệ thống phóng loạt 300mm là bệ phóng sáu ống gắn trên khung gầm KamAZ, bắn các quả rocket dẫn đường tầm khoảng 200km nhằm thực hiện các cuộc tấn công chính xác nhanh, cơ động - Ảnh: Russian TV

Trọng tâm của chương trình nằm ở kho đạn. Hồ sơ mua sắm liên quan đến Sarma cho thấy ít nhất có 4 họ đạn điều chỉnh trong cỡ 300mm được đặt mua gồm 9M543 (đầu nổ thông thường), 9M543L (đạn có dẫn đường), 9M549 (đạn chứa bom con), cùng hai loại mới hơn là 9M557 và 9M558 - hai loại sau chưa có thông số kỹ thuật chi tiết được công khai.

Giá công bố cho thấy mỗi quả 9M543 và 9M549 có giá khoảng 20 triệu rúp, tương đương khoảng 220.000 USD. Trong khi đó, các loại 9M557 và 9M558 đắt hơn, dao động 32 - 45 triệu rúp (khoảng 355.000 - 500.000 USD) mỗi quả. Mức giá cao này cho thấy chúng có thể được trang bị hệ thống dẫn đường chính xác hơn hoặc cảm biến tự tìm mục tiêu.

Tầm bắn của hệ thống Sarma có thể đạt khoảng 200km, song con số này nhiều khả năng chỉ áp dụng cho các loại đạn tiên tiến nhất. Trên thực tế, tầm bắn và độ chính xác phụ thuộc vào loại đạn sử dụng, độ cao phóng và nhiệm vụ cụ thể trên chiến trường.

Về độ chính xác, các nguồn mở cho thấy Nga đang chuyển từ loại đạn 9M55 chỉ chỉnh quỹ đạo thô sang những tên lửa có điều khiển quán tính kết hợp dẫn đường vệ tinh. Một số phân tích kỹ thuật độc lập về họ đạn 9M54 (cùng “gia đình” với 9M544/9M549) ghi nhận vòng bán kính sai lệch trung bình (CEP) vào khoảng 7 - 15m, tức trong bán kính đó mục tiêu bị trúng trung bình. Nếu Sarma được trang bị các đầu đạn 9M543L/9M557/9M558 đạt mức tương tự, khoảng cách chính xác với tên lửa phương Tây sẽ rút ngắn đáng kể.

Mở rộng tác chiến

Nga đang thử nghiệm nhiều loại hiệu ứng vũ khí mới nhằm mở rộng khả năng tấn công của Sarma. Theo Militarnyi, Sarma có thể sử dụng đạn con tự dẫn chống tăng Motiv 3M, cho phép tiêu diệt các bãi đậu xe cơ giới rải rác ở hậu phương.

Ngoài ra, Nga còn nghiên cứu rocket 300mm trang bị đầu dò radar thụ động để săn các radar phòng không khi chúng phát xạ. Song song đó, nhà sản xuất Splav được cho là phát triển loại đạn 300mm có cánh lượn, tương tự bom lượn, mở ra khả năng biến Tornado-S và các nền tảng tương tự thành bệ phóng cho nhiều kiểu đạn nổ khác nhau.

Pháo phản lực đa nòng Tornado-S của quân đội Nga - Ảnh: Reuters

Về chiến thuật, giá trị chính của Sarma nằm ở tính cơ động và tốc độ tác chiến. Một phân đội gồm hai xe, bệ phóng và xe nạp, có thể khai hỏa nhanh, nạp đạn và rút lui với diện tích bộc lộ nhỏ hơn so với hệ thống Tornado-S truyền thống.

Hệ thống điều khiển hỏa lực tự động rút ngắn chuỗi từ cảm biến tới xạ thủ, cho phép hoạt động ở chế độ “giám sát im lặng” hoặc điều khiển từ xa. Chiến thuật mới của Nga là triển khai nhiều đơn vị nhỏ, nhận dữ liệu nhiệm vụ số hóa, thực hiện loạt bắn ngắn rồi di chuyển ngay, nhằm tăng tính sống còn trước nguy cơ bị phản công bằng pháo phản-bắn, drone tấn công hay radar đối phương.

Lý do Nga triển khai Sarma rất rõ ràng bởi sự xuất hiện của HIMARS và mạng trinh sát của Ukraine buộc quân đội Nga phải dàn trải hậu cần, cơ sở chỉ huy và hệ thống phòng không về sâu phía sau để tránh bị tấn công. Nga tìm cách tấn công mục tiêu hậu phương Ukraine mà không phụ thuộc quá nhiều vào không quân hay tên lửa hành trình đắt tiền. Một bệ phóng nhẹ, dễ sản xuất và chấp nhận tổn thất sẽ giúp duy trì áp lực hỏa lực sâu liên tục trên chiến trường.

So sánh với HIMARS

So sánh với hệ vũ khí của Mỹ cho thấy những khác biệt then chốt. Hệ thống HIMARS của Mỹ phóng rocket 227mm GMLRS với tầm bắn cơ bản khoảng 70 - 84km với phiên bản tầm xa (ER) kéo dài tới khoảng 150km. HIMARS còn có khả năng phóng tên lửa ATACMS vươn tới khoảng 300km và sẽ chuyển sang loại PrSM trong tương lai, tạo thành các tầng tấn công từ cận đến xa trên cùng một khung xe.

Điểm mạnh lớn của hệ Mỹ là công nghệ dẫn đường vệ tinh đã trưởng thành và một chuỗi mục tiêu số hóa, đã được chứng minh là vận hành hiệu quả trên chiến trường.

Hệ thống pháo phản lực cơ động cao M142 (HIMARS) do Mỹ phát triển - Ảnh: Reuters

Sarma của Nga đang cố thu hẹp khoảng cách đó bằng việc sử dụng rocket cỡ lớn hơn 300mm với tham vọng mở rộng tầm bắn và nâng cao độ chính xác.

Tuy nhiên để đạt được vị thế tương đương, Nga cần chứng minh ba điều gồm hệ dẫn đường hoạt động ổn định, năng lực sản xuất hàng loạt đủ lớn, và chuỗi cung ứng đạn dược cùng hậu cần phải đáng tin cậy. Thiếu một trong những yếu tố này sẽ khiến Sarma khó cạnh tranh về năng lực chiến trường với hệ sinh thái tên lửa-mạng của Mỹ.

Một điểm đáng lưu ý là đường dây mua sắm và nguồn gốc công nghiệp của Sarma tương đối minh bạch so với thói quen thông tin kín đáo trước đây. Sau một số hé lộ trên truyền thông năm 2023, mẫu Sarma xuất hiện tại nhà máy Motovilikhinskiye năm 2025 với cấu hình 6 ống và trọng lượng giảm.

Sarma là nỗ lực rõ ràng của Nga nhằm số hóa, thu nhỏ và nhân rộng khả năng bắn tầm xa. Nếu các quả đạn dẫn mới hoạt động tin cậy và đạt độ chính xác cao, Sarma có thể trở thành công cụ gây khó khăn cho mạng phòng không và hệ thống hậu cần Ukraine.

Ngược lại, nếu dẫn đường chưa ổn định và sản xuất chậm, Sarma dễ trở thành một bệ phóng di động cho các loại đạn lâu đời hơn vẫn có giá trị về mặt số lượng và cơ động, nhưng không tạo ra đột phá về năng lực chính xác mà Nga hướng tới.

Hoàng Vũ