Vụ kiện robot 'đủ mạnh để đập vỡ sọ người' gây chấn động nước Mỹ

Robot của Figure AI

Ngành công nghiệp robot hình người đang bước vào giai đoạn phát triển bùng nổ, với những khoản đầu tư khổng lồ và định giá chóng mặt. Nhưng đằng sau ánh hào quang của những con số tỷ đô, một câu hỏi quan trọng đang được đặt ra: Liệu cuộc chạy đua ra thị trường có đang khiến các công ty bỏ qua những vấn đề an toàn nghiêm trọng?

Tiếng chuông cảnh báo từ người trong cuộc

Ngày thứ Sáu vừa qua, Robert Gruendel, cựu Trưởng bộ phận An toàn Sản phẩm kiêm Kỹ sư An toàn Robot Chính của Figure AI, đã đệ đơn kiện công ty cũ của mình tại tòa án liên bang khu vực Bắc California. Trong đơn kiện, Gruendel cáo buộc rằng ông bị sa thải một cách sai trái chỉ vài ngày sau khi đưa ra những cảnh báo trực tiếp và có văn bản nhất về các vấn đề an toàn của robot do công ty phát triển.

Nội dung cảnh báo của Gruendel khiến nhiều người phải giật mình. Theo đơn kiện, ông đã cảnh báo Giám đốc điều hành Brett Adcock và Kỹ sư trưởng Kyle Edelberg rằng các robot của Figure AI "đủ mạnh để vỡ hộp sọ người". Không chỉ dừng lại ở lý thuyết, Gruendel còn dẫn chứng một sự cố thực tế: Một robot đã "khoét một vết nứt sâu 1/4 inch trên cánh cửa tủ lạnh bằng thép" trong một lần gặp trục trặc. Nếu vết nứt đó xuất hiện trên cơ thể người thay vì cửa tủ lạnh, hậu quả sẽ thảm khốc đến mức nào?

Các luật sư của Gruendel mô tả thân chủ của họ là một "người thổi còi" (whistleblower), thuật ngữ dùng để chỉ những người dũng cảm lên tiếng về các hành vi sai trái trong tổ chức. Theo họ, những lo ngại về an toàn của Gruendel đã bị đối xử như "những trở ngại, không phải những nghĩa vụ", và công ty đã viện dẫn một lý do mơ hồ về "thay đổi định hướng kinh doanh" làm cái cớ để sa thải ông.

Nghi vấn về tính minh bạch với nhà đầu tư

Vụ kiện không chỉ xoay quanh vấn đề an toàn sản phẩm mà còn đặt ra những câu hỏi nghiêm trọng về đạo đức kinh doanh. Theo đơn kiện, Gruendel được yêu cầu trình bày một "lộ trình an toàn" cho hai nhà đầu tư tiềm năng, những người sau đó đã quyết định rót vốn vào công ty. Tuy nhiên, ông đã cảnh báo ban lãnh đạo không nên "hạ cấp" lộ trình này.

Điều đáng lo ngại hơn là những gì xảy ra sau khi thương vụ đầu tư được chốt. Gruendel cáo buộc rằng "kế hoạch an toàn sản phẩm đã góp phần vào quyết định đầu tư" của các nhà đầu tư đã bị "xẻ thịt" ngay trong tháng Figure AI hoàn tất vòng gọi vốn. Theo đơn kiện, động thái này "có thể được hiểu là hành vi lừa đảo", một cáo buộc cực kỳ nghiêm trọng trong thế giới tài chính.

Nếu những cáo buộc này là sự thật, nó đặt ra câu hỏi về việc liệu các nhà đầu tư có được cung cấp bức tranh đầy đủ và chính xác về cam kết an toàn của công ty hay không. Trong bối cảnh Figure AI vừa được định giá 39 tỉ USD trong vòng gọi vốn do Parkway Venture Capital dẫn đầu, mức tăng gấp 15 lần so với đầu năm 2024 khi công ty nhận đầu tư từ Jeff Bezos, Nvidia và Microsoft, những nghi vấn này càng trở nên nhạy cảm.

Phản ứng từ Figure AI và cuộc chiến pháp lý phía trước

Figure AI đã nhanh chóng bác bỏ các cáo buộc. Trong tuyên bố gửi qua email, người phát ngôn của công ty khẳng định Gruendel "bị sa thải vì hiệu suất làm việc kém", và rằng những cáo buộc của ông là "những điều sai sự thật mà Figure sẽ bác bỏ triệt để tại tòa".

Về phía nguyên đơn, luật sư Robert Ottinger nhấn mạnh rằng "luật pháp California bảo vệ những người lao động báo cáo các hành vi không an toàn". Ông cũng chỉ ra ý nghĩa rộng lớn hơn của vụ kiện: "Vụ việc này liên quan đến những vấn đề quan trọng và mới nổi, và có thể là một trong những vụ kiện người thổi còi đầu tiên liên quan đến an toàn của robot hình người."

Gruendel đang yêu cầu bồi thường thiệt hại kinh tế, bồi thường bù đắp và bồi thường mang tính trừng phạt, đồng thời đề nghị được xét xử trước bồi thẩm đoàn. Luật sư của ông bày tỏ kỳ vọng rằng "quy trình tư pháp sẽ phơi bày mối nguy hiểm rõ ràng mà cách tiếp cận vội vã ra thị trường này đặt ra cho công chúng".

Bức tranh lớn: Khi tham vọng đi trước an toàn

Vụ kiện này xuất hiện vào thời điểm thị trường robot hình người đang ở giai đoạn sơ khai nhưng đầy hứa hẹn. Bên cạnh Figure AI, những ông lớn công nghệ như Tesla và Boston Dynamics cũng đang theo đuổi những sản phẩm đầy tính tương lai, trong khi Unitree Robotics của Trung Quốc đang chuẩn bị cho đợt phát hành cổ phiếu lần đầu (IPO). Theo báo cáo của Morgan Stanley công bố hồi tháng 5, việc áp dụng robot hình người "có khả năng tăng tốc trong thập niên 2030" và thị trường có thể đạt quy mô hơn 5.000 tỉ USD vào năm 2050.

Với tiềm năng khổng lồ như vậy, áp lực cạnh tranh là không thể tránh khỏi. Các công ty đều muốn trở thành người dẫn đầu, đều muốn thu hút đầu tư, đều muốn đưa sản phẩm ra thị trường trước đối thủ. Nhưng khi sản phẩm đó là những cỗ máy có hình dạng con người, có khả năng tương tác trực tiếp với con người, và theo cáo buộc của Gruendel, "đủ mạnh để vỡ hộp sọ người", thì câu hỏi về an toàn không thể bị gạt sang một bên.

Vụ kiện của Gruendel có thể là tiền lệ quan trọng cho cách ngành công nghiệp robot hình người xử lý vấn đề an toàn trong tương lai. Nếu tòa án đứng về phía nguyên đơn, nó sẽ gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng những người lên tiếng về các mối lo ngại an toàn cần được bảo vệ, không phải bị trừng phạt. Ngược lại, nếu Figure AI thành công trong việc bác bỏ các cáo buộc, công ty sẽ cần chứng minh rằng quy trình an toàn của họ thực sự đáng tin cậy.

Dù kết quả như thế nào, vụ kiện này đã đặt một dấu hỏi lớn lên toàn ngành: Trong cuộc chạy đua đến tương lai của robot hình người, liệu an toàn có đang bị hy sinh vì tốc độ? Và nếu có, ai sẽ là người phải trả giá khi những cỗ máy "đủ mạnh để vỡ hộp sọ" bước ra khỏi phòng thí nghiệm và bước vào đời thường?

Bùi Tú