Vụ Tuấn 'thần đèn': Lỗ hổng trong quản lý khai thác khoáng sản

Vụ việc gióng lên hồi chuông cảnh báo những lỗ hổng nghiêm trọng trong công tác quản lý và giám sát hoạt động khai thác khoáng sản tại địa phương. Việc cấp phép khai thác cho các doanh nghiệp không được kiểm tra chặt chẽ, dẫn đến việc khai thác vượt quá phạm vi cho phép mà không bị phát hiện kịp thời.

Đối tượng Nguyễn Anh Tuấn tại cơ quan Công an.

Quá khứ bất hảo của “ông trùm xứ Thanh”

Ngày 3/6/2025, Bộ Công an thông tin về vụ án Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên và Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, xảy ra tại Công ty ALMA và các đơn vị có liên quan.

Theo đó, ngày 2/6, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu đã ra quyết định khởi tố 7 bị can. Trong đó, Nguyễn Anh Tuấn (tức Tuấn "thần đèn"), thành viên góp vốn Công ty ALMA; Trịnh Văn Tuấn, thành viên góp vốn Công ty ALMA; Nguyễn Xuân Long, nguyên Giám đốc Công ty ALMA và Nguyễn Mạnh Cường, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Anh Vũ, cùng bị khởi tố về 2 tội Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên và Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Quá trình điều tra, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu đã làm rõ: Nguyễn Anh Tuấn thành lập, điều hành hoạt động hàng chục doanh nghiệp, được UBND tỉnh Thanh Hóa cấp Giấy phép khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Đáng chú ý, tại mỏ đất nằm trên địa bàn xã Tượng Sơn, huyện Nông Cống, Tuấn đã chỉ đạo các đối tượng liên quan tổ chức khai thác ngoài phạm vi được cấp phép, vượt công suất theo quy định của giấy phép với tổng khối lượng đặc biệt lớn; kê khai, báo cáo không đúng khối lượng khai thác, giá trị mua bán khoáng sản; để ngoài sổ sách, che giấu cơ quan chức năng một phần doanh thu thực tế từ việc tiêu thụ khoáng sản, gây thiệt hại rất nghiêm trọng tài sản Nhà nước.

Tại cơ quan Công an, Nguyễn Anh Tuấn khai báo, công suất của mỏ đất ở xã Tượng Sơn được cấp phép khai thác là 400.000m3/ năm nhưng Tuấn đã cho khai thác lên 700.000m3/ năm, vượt gần gấp đôi công suất cho phép. Tuấn lý giải do bản thân chưa hiểu biết về pháp luật nên dẫn đến sai phạm. Nguyễn Anh Tuấn còn biện minh, bản thân nghĩ mỏ của mình được cấp phép khai thác khoảng 1,7 triệu khối trong 5 năm, nếu khai thác hết số được cho phép thì đóng cửa mỏ.

Ngoài ra, Nguyễn Anh Tuấn cũng thừa nhận, quá trình khai bán đất cho các đơn vị, doanh nghiệp với giá 66.000 đồng/m3 nhưng chỉ xuất hóa đơn 53.000 đồng/m3, để ra ngoài sổ sách 13.000 đồng/m3.

Ở Thanh Hóa, nhắc đến Tuấn "thần đèn" là nhắc đến một giang hồ cộm cán. Từng vào tù ra tội, tiền án tiền sự đầy mình nhưng không hiểu vì sao, Tuấn "thần đèn" lại xây dựng được một đế chế hùng mạnh trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Sinh năm 1974, Tuấn từng có thời gian lặn ngụp trong giới xã hội đen với các hoạt động đòi nợ thuê, tín dụng đen và hành xử côn đồ. Nhưng điều khiến hắn trở nên nguy hiểm hơn cả là khả năng hóa thân thành doanh nhân, len lỏi vào những lĩnh vực kinh doanh có điều kiện và dễ lách luật, đặc biệt là khai thác tài nguyên.

Mỏ đất tại xã Tượng Sơn, Nông Cống của Nguyễn Anh Tuấn.

Những năm 2000, Tuấn tổ chức cho vay nặng lãi với hệ thống chân rết đông đảo. Hắn tuyển chọn người có tiền án, tiền sự, lập thành các "đội đòi nợ thuê" chuyên hành hung, đe dọa, thậm chí gây thương tích cho con nợ. Dưới tay Tuấn là hàng chục đàn em sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ "dằn mặt, dọa dẫm", "ép trả, trả thù" hoặc "dọn đường" cho hoạt động làm ăn.

Năm 2012, Tuấn "thần đèn" bị Công an tỉnh Thanh Hóa bắt giữ để điều tra về hành vi siết nợ, đòi nợ thuê, cưỡng đoạt tài sản của người dân trên địa bàn TP. Thanh Hóa. Cụ thể, một người thân của Tuấn cho giám đốc một công ty ở TP. Thanh Hóa vay 2 tỉ đồng, nhưng hơn 2 năm sau, tổng số tiền người vay phải trả lên đến hơn 8 tỉ đồng. Khi người vay chưa có tiền trả, Tuấn đã cùng đàn em đến nhà đe dọa, đánh đập khiến người này bị thương tích nặng.

Năm 2014, TAND tỉnh Thanh Hóa xét xử vụ án, tuyên phạt Nguyễn Anh Tuấn 5 năm tù về tội “Cố ý gây thương tích” và “Cho vay lãi nặng”. Ra tù, năm 2019, Tuấn lại khiến dư luận choáng váng khi chỉ đạo đàn em mang súng và hung khí truy sát nhóm của Lê Quang Cường (tức Cường “Gấu”) trên đại lộ Lê Lợi (TP Thanh Hóa). Vụ việc không gây thương vong nhưng đàn em của Tuấn đã nổ súng trong khu dân cư khiến người dân hoang mang lo sợ. Sau vụ việc, Tuấn bị TAND TP Thanh Hóa tuyên phạt 10 tháng tù về tội “Gây rối trật tự công cộng”.

Tháng 5/2023, Tuấn "thần đèn" lại bị Công an tỉnh Thanh Hóa tiếp tục huy động hàng chục cảnh sát phong tỏa trước số nhà 173, đường Lê Hoàn, phường Lam Sơn, TP Thanh Hóa để khám xét. Ngày 26/5, Cảnh sát đồng loạt khám xét 3 căn nhà tại thành phố Thanh Hóa là nơi ở và được cho là nơi làm ăn, giao dịch của Tuấn "thần đèn" .

Kẽ hở trong quản lý khai thác khoáng sản

Những năm gần đây, Tuấn "thần đèn" chuyển hướng kinh doanh sang lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng sản. Băng nhóm của Tuấn "thần đèn" có hàng chục đối tượng có nhiều tiền án, tiền sự, và thường xuyên có hoạt động côn đồ, liều lĩnh; tổ chức hoạt động cho vay nặng lãi, tổ chức siết nợ, cưỡng đoạt tài sản, gây thương tích, hủy hoại tài sản, can dự vào các hoạt động kinh tế..., gây tâm lý hoang mang, lo lắng trong nhân dân.

Tận dụng các mối quan hệ trong giới giang hồ, Tuấn bắt đầu thâu tóm quyền khai thác các mỏ đất, cát trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Chiêu bài của Tuấn là nhắm vào các doanh nghiệp nhỏ đang sở hữu quyền khai thác mỏ hợp pháp. Ban đầu là đề nghị mua lại cổ phần, nếu bị từ chối thì sử dụng áp lực xã hội đen để buộc phải chuyển nhượng. Hắn cho đàn em mua đất quanh các mỏ khai thác nhằm tạo sức ép buộc chủ mỏ nhượng lại quyền khai thác. Các thủ đoạn đe dọa, phá hoại máy móc thiết bị khai thác, cản trở hoạt động sản xuất diễn ra thường xuyên đối với những ai không chịu “nhượng bộ”. Một số doanh nghiệp bị quấy phá đến mức ngừng hoạt động. Nhiều chủ mỏ từng phản ánh việc máy móc bị đập phá, xe chở đất bị chặn đường hoặc bị đốt trong đêm.

Dưới vỏ bọc hợp pháp của hàng chục doanh nghiệp được cấp phép khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, Tuấn đã tổ chức cả một hệ thống khai thác vượt phạm vi, vượt công suất, gian lận kê khai, che giấu doanh thu gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách Nhà nước. Băng nhóm do Tuấn cầm đầu còn tận dụng mạng xã hội để khuếch trương thanh thế, có biểu hiện coi thường, thách thức pháp luật, khiến dư luận vô cùng bức xúc và bất an.

Tuấn và đồng phạm không chỉ đội lốt doanh nghiệp để khai thác khoáng sản trái phép, mà còn lập báo cáo gian dối, bỏ ngoài sổ sách hàng loạt khoản doanh thu, né tránh nghĩa vụ tài chính, “rút ruột” tài nguyên quốc gia. Các hành vi được tổ chức có hệ thống, che mắt cơ quan chức năng bằng những pháp nhân được lập trình sẵn để qua mặt các vòng kiểm tra thông thường.

Tuấn còn thiết lập một mạng lưới kế toán hai sổ, hợp đồng giả mạo, báo cáo tài chính có chủ đích nhằm che giấu sản lượng thực tế, trốn thuế và thu lợi bất chính. Những mỏ đất trị giá hàng chục tỷ đồng bị hút kiệt mà không ai kiểm soát được. Trong khi đó, môi trường bị tàn phá, người dân mất đất canh tác; bụi bặm gây bệnh hô hấp; hệ thống giao thông bị hủy hoại do xe trọng tải lớn hoạt động ngày đêm. Tuy nhiên, điều khiến cơ quan điều tra đặc biệt lưu ý là mối liên hệ giữa Tuấn và một số cán bộ địa phương. Một số dấu hiệu cho thấy đã có sự buông lỏng kiểm tra, thậm chí làm ngơ trước những sai phạm nghiêm trọng. Chính điều đó khiến Tuấn càng thêm táo tợn, tự tin rằng mình "an toàn" dưới lớp vỏ doanh nhân hợp pháp.

Dư luận bức xúc đặt câu hỏi rằng, vì sao một loạt doanh nghiệp với dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng lại có thể vận hành trơn tru suốt thời gian dài mà không bị cơ quan quản lý trong lĩnh vực tài nguyên, môi trường và chính quyền địa phương phát hiện, ngăn chặn, xử lý? Sự tồn tại kéo dài của cả một “hệ sinh thái tội phạm khoáng sản” như vậy không thể chỉ do một mình Nguyễn Anh Tuấn thao túng. Có hay không đây là kết quả của sự buông lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, thậm chí có dấu hiệu tiếp tay, bao che từ một số cá nhân, tổ chức có trách nhiệm tại địa phương? Trách nhiệm thuộc về ai, cơ quan nào trong việc giám sát sau cấp phép?

Khám xét các địa điểm nhà riêng của Nguyễn Anh Tuấn.

Điều này cho thấy tình trạng vi phạm pháp luật trong hoạt động khoáng sản gây ô nhiễm môi trường, thất thoát tài nguyên khoáng sản, thất thu ngân sách, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, mất an toàn lao động… vẫn diễn ra phức tạp. Công tác quy hoạch, tổ chức thực hiện quy hoạch khoáng sản còn nhiều bất cập; thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hoạt động khoáng sản chưa thường xuyên, kịp thời. Việc phối hợp giữa các cấp, các ngành thiếu chặt chẽ và đồng bộ.

Để giải quyết dứt điểm tình trạng này, các địa phương cần đề cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu các sở, ngành liên quan. Tránh tình trạng “trách nhiệm tập thể” để rồi khi vi phạm xảy ra thì không rõ trách nhiệm cá nhân. Việc ứng dụng dữ liệu số, công nghệ theo dõi sản lượng khai thác, kết nối liên thông giữa các ngành thuế, tài nguyên, Công an, môi trường phải được đẩy mạnh như một công cụ kiểm soát hiệu quả và minh bạch.

Vụ việc Tuấn "thần đèn" cũng gióng lên hồi chuông cảnh báo cần phải rà soát lại toàn bộ quy trình cấp phép, giám sát, hậu kiểm các hoạt động khoáng sản tại các địa phương, quy trách nhiệm chính quyền địa phương. Cùng với đó là trách nhiệm cá nhân của một số cán bộ sở ngành liên quan đến việc dung túng hoặc thiếu kiểm tra, giám sát trong thời gian dài. Các cơ quan chức năng cần kiểm soát, truy xuất nguồn gốc và đường đi của cát từ mỏ đến công trình để ngăn chặn việc “đi đêm” giữa các ông chủ mỏ khoáng sản với cán bộ cơ quan quản lý nhà nước cấp phép khai thác cát. Nếu không thì việc bắt bớ chỉ giải quyết phần ngọn.

Về lâu dài, giải pháp căn cơ vẫn đến từ việc làm sao để dự án Luật Địa chất và Khoáng sản có thêm nhiều điều khoản chặt chẽ, công khai, minh bạch; vừa đáp ứng được đòi hỏi trong quản lý, khai thác, vừa phải sử dụng tiết kiệm, hiệu quả; đặc biệt là không tạo khe hở cho các đối tượng “ngồi xổm lên pháp luật”, để tài nguyên khoáng sản bị tận thu. Đã đến lúc cần có những hành động quyết liệt và đồng bộ từ các cấp, các ngành để bảo vệ tài nguyên quốc gia và đảm bảo phát triển bền vững.

Ngọc Mai