World Bank cảnh báo dư địa chính sách tiền tệ Việt Nam suy giảm
Sáng 8/9, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam công bố Báo cáo Điểm lại, cập nhật tình hình kinh tế vĩ mô và triển vọng sắp tới. Báo cáo đưa ra cảnh báo: dư địa chính sách tiền tệ của Việt Nam đang ngày càng thu hẹp, trong khi hệ thống ngân hàng đối mặt nhiều rủi ro từ tăng trưởng tín dụng nóng, nợ xấu gia tăng và áp lực tỷ giá.
Theo WB, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vẫn duy trì chính sách nới lỏng với lãi suất tái cấp vốn ở mức 4,5%/năm, lãi suất chiết khấu 3%/năm - mức thấp kỷ lục được giữ từ tháng 6/2023. Đây là động thái nhằm hỗ trợ tăng trưởng trong giai đoạn 2024-2025, khi lãi suất chính sách thực gần như bằng 0.
Bên cạnh công cụ lãi suất, NHNN còn áp dụng nhiều biện pháp khác như nghiệp vụ thị trường mở, áp trần lãi suất huy động, giao chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho các ngân hàng thương mại, đồng thời can thiệp trực tiếp trên thị trường ngoại hối.
Nhờ chính sách nới lỏng, tín dụng 6 tháng đầu năm 2025 tăng 18,1%, vượt xa mục tiêu 16% đề ra, chủ yếu nhờ phân bổ sớm hạn mức tín dụng. Dòng vốn tập trung nhiều vào bất động sản, chế biến - chế tạo và thương mại.
WB cảnh báo việc đẩy mạnh cho vay khiến thanh khoản toàn hệ thống thu hẹp, tỷ lệ dư nợ cho vay trên tiền gửi (LDR) vượt 100% tại nhiều tổ chức tín dụng, kể cả nhóm ngân hàng lớn. Tỷ lệ tín dụng/GDP ước đạt 134% cuối năm 2024, tăng mạnh so với 90% năm 2015.
Để bù đắp nguồn vốn, các ngân hàng phát hành gần 177 nghìn tỷ đồng trái phiếu (tương đương 4,5 tỷ USD) trong nửa đầu năm 2025, gấp 2,4 lần cùng kỳ năm trước và chiếm 77% tổng trái phiếu doanh nghiệp phát hành.
Mặc dù chất lượng tài sản vẫn ổn định, WB nhấn mạnh rủi ro tiềm ẩn từ việc cơ cấu lại nợ, kéo dài thời hạn trả nợ và giảm tỷ lệ trích lập dự phòng. Nợ xấu tại 27 ngân hàng thương mại lớn đã tăng từ 3,6% (quý IV/2024) lên 3,8% (quý I/2025). Toàn hệ thống ghi nhận tỷ lệ nợ xấu từ 5% năm 2024 lên 5,3% vào tháng 2/2025. Nếu tính cả nợ tiềm ẩn và nợ chuyển sang VAMC, tỷ lệ nợ xấu điều chỉnh có thể lên tới 6,6% cuối năm 2024.
Thông tư 02/2023 hết hiệu lực từ tháng 12/2024 buộc các ngân hàng phải ghi nhận thực chất các khoản nợ cơ cấu, dự báo sẽ khiến nợ xấu tăng mạnh trong năm 2025. Cùng lúc, việc nâng chỉ tiêu tín dụng có thể khiến chuẩn cho vay bị nới lỏng, làm phát sinh thêm nợ xấu mới trong trung hạn. Đáng lo ngại, tỷ lệ dự phòng rủi ro/nợ xấu đã giảm gần một nửa trong ba năm qua, phản ánh khả năng hấp thụ tổn thất của hệ thống suy yếu.
Đến cuối tháng 6/2025, tỷ giá VND/USD đạt 26.057 đồng/USD, mất giá 2,8% trong nửa đầu năm, thấp hơn mức 4,4% cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, điểm bất thường là VND sụt giá ngay cả khi chỉ số USD quốc tế (DXY) giảm 8,95% và nhiều đồng tiền châu Á tăng giá. Điều này cho thấy áp lực lên VND chủ yếu xuất phát từ nội tại, đặc biệt do nhu cầu trả nợ ngoại tệ tăng mạnh ở cả khu vực công và tư.
Trong 5 tháng đầu năm, Kho bạc Nhà nước đã chi 1,6 tỷ USD trả nợ nước ngoài - vượt mức cả năm 2023 và bằng 86% cả năm 2024. Trước sức ép này, NHNN buộc điều chỉnh tỷ giá trung tâm tăng 3,1%, trong đó riêng tháng 5/2025 tăng 2,2% - mức cao nhất kể từ cuối năm 2022. Biên độ dao động cũng được nới lên +/-5% nhằm tạo dư địa linh hoạt cho thị trường.
Ngoài ra, NHNN đã bán khoảng 1 tỷ USD từ dự trữ ngoại hối, kéo quy mô dự trữ giảm từ 79,2 tỷ USD cuối 2024 xuống 78,1 tỷ USD vào tháng 3/2025, chỉ tương đương 2,4 tháng nhập khẩu - mức khá mỏng để chống đỡ cú sốc tỷ giá.
WB nhận định dư địa chính sách tiền tệ của Việt Nam ngày càng hạn chế do lãi suất thấp kéo dài và áp lực tỷ giá gia tăng. Do vậy, nền kinh tế cần dựa nhiều hơn vào chính sách tài khóa để hỗ trợ tăng trưởng.
Hiện nợ công vẫn ở mức thấp, mở ra cơ hội tăng đầu tư công, đặc biệt vào hạ tầng then chốt như năng lượng, logistics, giao thông. Tuy nhiên, cần đi kèm giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, kiểm soát rủi ro và bảo đảm an toàn nợ công.
Bên cạnh đó, WB nhấn mạnh sự cần thiết củng cố sức chống chịu của hệ thống tài chính: Nâng tỷ lệ an toàn vốn, tăng cường giám sát ngân hàng, mở rộng vai trò của NHNN trong quản lý rủi ro hệ thống, nhất là với các tập đoàn tài chính lớn.
WB khuyến nghị Việt Nam đẩy mạnh cải cách cơ cấu kinh tế, tập trung nâng cao hiệu quả dịch vụ công, thúc đẩy tăng trưởng xanh, phát triển nguồn nhân lực và đa dạng hóa thương mại. Đồng thời, cần khuyến khích khu vực tư nhân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, gắn kết với mạng lưới sản xuất quốc tế.
Ứng dụng công nghệ để nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh dài hạn cũng được WB coi là động lực then chốt, giúp Việt Nam duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động.
