Xây dựng khu dân cư văn hóa: Bám sát tiêu chí, gắn trách nhiệm

Tích cực hưởng ứng phong trào

Tổ dân phố Á Lữ, phường Bắc Giang có 450 hộ với hơn 2.100 nhân khẩu. Số hộ làm nghề buôn bán nhỏ, lao động tự do, cán bộ hưu trí nghỉ hưu chiếm tỷ lệ lớn. Đồng chí Nguyễn Văn Bang, Bí thư Chi bộ Tổ dân phố Á Lữ cho biết, trong số các nhóm tiêu chuẩn, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh là nhóm khó thực hiện nhất. Bởi lẽ, thành phần dân cư trong tổ dân phố rất đa dạng, nếu như các gia đình mất đoàn kết, ảnh hưởng an ninh trật tự, vi phạm pháp luật, tiêu chuẩn này sẽ không thể đạt được. Vì vậy, chi bộ luôn làm tốt công tác tuyên truyền về các tiêu chí xây dựng gia đình văn hóa qua các cuộc họp, tổ liên gia. Thường xuyên tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ tạo sự gắn kết giữa các gia đình. Các hoạt động từ thiện, nhân đạo được người dân tích cực hưởng ứng.

Cán bộ, đảng viên, người dân tổ dân phố Á Lữ (phường Bắc Giang) ủng hộ đồng bào bị ảnh hưởng bão lũ.

Mới đây, tổ dân phố phát động ủng hộ đồng bào bị thiệt hại bởi bão lũ, ban lãnh đạo khu dân cư chỉ cần thông báo trên loa truyền thanh, rất đông đảng viên, người dân đến ủng hộ, nhiều người thu nhập thấp, đồng lương ít ỏi nhưng cũng sẵn sàng ủng hộ với số tiền lớn. Hằng năm, tỷ lệ gia đình văn hóa của tổ dân phố đạt từ 95% trở lên. Nhiều năm liền, tổ dân phố Á Lữ là điểm sáng về thực hiện phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" của tỉnh.

Nhờ vận dụng những cách làm hiệu quả, nhiều năm qua, tỷ lệ thôn, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh đạt danh hiệu văn hóa từ 93-94 %. Thành quả đó bắt nguồn từ việc bám sát các tiêu chí, gắn trách nhiệm, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên cũng như quyết tâm của cả hệ thống chính trị; sự chung tay của từng hộ gia đình.

Ở thôn Huề Đông, xã Đại Lai, điểm nổi bật trong xây dựng thôn văn hóa là giúp nhau phát triển kinh tế. Toàn thôn có 756 hộ với gần 2.400 nhân khẩu. Chi bộ tập trung chỉ đạo các tổ chức đoàn thể và người dân đẩy mạnh chuyển giao khoa học kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, lựa chọn mô hình điểm có giá trị kinh tế cao để nhân rộng. Chỉ tính riêng năm 2025, các đoàn thể thôn đã tín chấp với ngân hàng chính sách xã hội cho 165 lượt hội viên vay vốn phát triển kinh tế với số tiền hơn 8 tỷ đồng. Tỷ lệ gia đình văn hóa năm 2025 của thôn đạt 97,3%. Các công trình đường, điện, nhà văn hóa được Nhân dân tích cực đóng góp, ủng hộ với số tiền hàng tỷ đồng.

Toàn tỉnh hiện có 2.858 thôn, tổ dân phố. Theo nội dung Nghị định 86/2023 của Chính phủ Quy định về khung tiêu chuẩn và trình tự, thủ tục hồ sơ xét tặng danh hiệu "Thôn, tổ dân phố văn hóa", việc xét công nhận thôn, tổ dân phố văn hóa được thực hiện theo 5 nhóm tiêu chuẩn cơ bản, như: Kinh tế ổn định và phát triển; đời sống văn hóa, tinh thần lành mạnh, phong phú; môi trường an toàn, thân thiện, cảnh quan sạch đẹp; chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào thi đua của địa phương; đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng... Trong mỗi nhóm tiêu chuẩn quy định chi tiết các tiêu chí. Bám sát vào hướng dẫn của cấp trên, các địa phương đã cụ thể hóa bằng việc yêu cầu các khu dân cư công bố công khai bộ tiêu chí để người dân biết, thực hiện.

Nêu gương trong việc làm, công khai bình xét

Điểm mới trong cách làm ở nhiều địa phương đó là gắn chặt trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy và ban lãnh đạo thôn với các tiêu chí cụ thể. Mỗi bí thư chi bộ, trưởng thôn, trưởng ban công tác mặt trận đều có phần việc định lượng, như: Vận động các hộ ký cam kết; tiếp nhận phản ánh của người dân; phối hợp các đoàn thể phấn đấu hoàn thành các tiêu chí khó... Nhiều chi bộ ra nghị quyết chuyên đề, yêu cầu đảng viên đi đầu trong thực hiện hương ước, xây dựng gia đình văn hóa, giữ gìn vệ sinh môi trường, tham gia các mô hình tự quản. Trách nhiệm của MTTQ và các đoàn thể cũng được phân định rõ. Ví như hội phụ nữ triển khai tiêu chí xây dựng gia đình "5 không, 3 sạch"; đoàn thanh niên tổ chức mô hình “ngày thứ Bảy tình nguyện”; hội cựu chiến binh đảm nhiệm tuyến đường tự quản an ninh... Sự phân công rõ ràng giúp từng tiêu chí không bị “bỏ trống”, tránh tình trạng chung chung, hình thức.

Một buổi sinh hoạt của Câu lạc bộ dưỡng sinh thôn Huề Đông (xã Đại Lai).

Tìm hiểu tại thôn Mục, xã Dương Hưu - xã vùng cao có khoảng 40% đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, ông Nguyễn Văn Chí, Trưởng Ban Công tác Mặt trận thôn cho biết: Trước kia, không ít hộ gia đình chưa có ý thức giữ gìn môi trường, hay vứt rác thải sinh hoạt ra đường, xuống suối. Cán bộ, đảng viên, trưởng các đoàn thể đã tích cực tuyên truyền, vận động bà con chấp hành nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường. Nhờ đó, cảnh quan, môi trường sống của thôn ngày càng sạch đẹp, trong lành. Các đám hiếu, hỷ được tổ chức văn minh, tiết kiệm hơn. Những gia đình tiêu biểu, làm tốt được biểu dương trên loa truyền thanh thôn nhằm tạo sức lan tỏa. Quá trình bình xét danh hiệu văn hóa có đầy đủ các thành phần tham dự. "Chúng tôi đối chiếu từng tiêu chí để đánh giá, cho điểm khách quan, đồng thời lấy ý kiến rộng rãi của Nhân dân, thể hiện tính dân chủ", ông Chí nói.

Nhờ vận dụng những cách làm hiệu quả, nhiều năm qua, tỷ lệ thôn, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh đạt danh hiệu văn hóa từ 93-94%. Thành quả đó bắt nguồn từ việc bám sát các tiêu chí, gắn trách nhiệm, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên cũng như quyết tâm của cả hệ thống chính trị; sự chung tay của từng hộ gia đình. Ông Nguyễn Văn Đáp, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho biết: Nhằm đổi mới cách đánh giá, nâng cao chất lượng các danh hiệu, cuối tháng 10/2025, Sở tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định Quy định tiêu chuẩn, trình tự, thủ tục, hồ sơ và cách thức đánh giá, xét tặng danh hiệu "Gia đình văn hóa", "Thôn, tổ dân phố văn hóa", "Xã, phường tiêu biểu" trên địa bàn tỉnh. Theo đó, việc xét tặng danh hiệu "Thôn, tổ dân phố văn hóa" được áp dụng đối với thôn, tổ dân phố thuộc các xã miền núi hoặc xã đặc biệt khó khăn theo quy định của Chính phủ đạt từ 85 điểm trở lên. Thôn, tổ dân phố còn lại đạt từ 90 điểm trở lên. Trưởng thôn, tổ trưởng dân phố chủ trì, phối hợp với trưởng ban công tác mặt trận, tổ chức đoàn thể cùng cấp tổ chức họp, đánh giá mức độ đạt các tiêu chuẩn của thôn, tổ dân phố. UBND cấp xã tổ chức họp Hội đồng thi đua - khen thưởng cùng cấp để đánh giá, quyết định danh sách thôn, tổ dân phố đủ điều kiện được tặng danh hiệu…

Phát huy truyền thống đoàn kết, cùng những cách làm bài bản, sáng tạo, trách nhiệm, bảo đảm đúng quy định, phong trào xây dựng khu dân cư văn hóa ở các địa phương trên địa bàn tỉnh sẽ tiếp tục được phát huy, tạo sức lan tỏa. Qua đó, góp phần thực hiện hiệu quả phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", xây dựng quê hương Bắc Ninh ngày một giàu đẹp, văn minh.

Công Doanh