'Xây nhầm nhà' ở Hải Phòng, nhờ 'thần đèn' di dời…có 'êm'?

Vụ việc “xây nhầm nhà 2 tầng” trên đất người khác ở phường Thiên Hương, TP Hải Phòng những ngày qua được dư luận quan tâm. Mới đây, ông Đỗ Văn Hữu – người xây nhầm nhà đã thông tin với báo chí về việc gia đình sẽ nhờ “thần đèn” di chuyển ngôi nhà hai tầng xây nhầm, trả lại mảnh đất hợp pháp cho bà Trần Thị Kim Loan (phường An Hải, TP Hải Phòng).

Đây là diễn biến mới vụ việc trên sau khi bà Trần Thị Kim Loan (chủ lô đất bị xây nhầm nhà) đã gửi đơn tố cáo ông Hữu chiếm đoạt quyền sử dụng đất và Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an TP Hải Phòng đã tiếp nhận vụ việc để xác minh thông tin vụ việc một hộ dân xây nhầm nhà trên đất người khác.

Ngôi nhà xây nhầm trên đất người khác ở phường Thiên Hương

Dưới góc độ pháp lý, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp cho rằng, vụ việc xây nhầm nhà trên đất người khác ở trên là một trong các vụ án hi hữu về tranh chấp quyền sử dụng đất.

Kết quả giải quyết vụ án sẽ phụ thuộc vào chứng cứ có trong hồ sơ và các tình tiết làm sáng tỏ tại phiên tòa. Nếu hồ sơ thể hiện bị đơn biết rõ không phải đất của mình, nhưng vẫn cố tình xây dựng công trình trên đất để chiếm đất hoặc để ép buộc chủ đất phải bán đất cho mình, đây là hành vi vi phạm pháp luật về đất đai, xây dựng, công trình này không được phép tồn tại.

Theo quy định của pháp luật về đất đai, Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho chủ sử dụng đất. Người có giấy chứng nhận có toàn quyền quản lý, sử dụng và định đoạt quyền sử dụng đất. Việc xây dựng công trình trên đất phải được chủ đất đồng ý, nếu chủ sử dụng đất không đồng ý, mọi hành vi lấn, chiếm, sử dụng trái phép đất của người khác là hành vi vi phạm pháp luật. Chủ sử dụng đất có thể tự mình bảo vệ tài sản hoặc đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng xem xét giải quyết theo quy định của pháp luật.

Trường hợp thửa đất bị lấn, chiếm, người xây dựng công trình biết rõ thửa đất đó không phải là của mình nhưng vẫn cố ý xây dựng công trình trái phép trên đất của người khác, đây là hành vi vi phạm quy định pháp luật về đất đai, vi phạm về xây dựng, hành vi vi phạm này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, bị buộc tháo dỡ công trình vi phạm trật tự xây dựng. Nếu có tranh chấp xảy ra, chủ đất hoàn toàn có quyền yêu cầu tòa án buộc người xây dựng công trình này phải tháo dỡ công trình để trả lại mặt bằng, diện tích đất cho chủ sử dụng đất hợp pháp. Thậm chí hành vi vi phạm pháp luật về sử dụng đất đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà cố tình còn vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về sử dụng đất theo điều 228 Bộ luật Hình sự.

Điều 228 bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 và năm 2025 quy định về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai như sau: Người nào lấn chiếm đất, chuyển quyền sử dụng đất hoặc sử dụng đất trái với các quy định của pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm: Có tổ chức; Phạm tội 02 lần trở lên; Tái phạm nguy hiểm. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.

Công trình xây dựng trái phép sẽ không được pháp luật thừa nhận, thậm chí có thể bị áp dụng biện pháp hành chính là buộc tháo dỡ công trình vi phạm để khôi phục tình trạng ban đầu. Nếu gây thiệt hại cho chủ sử dụng đất hợp pháp, chủ công trình xây dựng phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

Trong vụ án dân sự này, tòa án đã xét xử sơ thẩm và buộc bị đơn phải trả lại đất cho nguyên đơn đồng thời tuyên buộc bị đơn phải tháo dỡ công trình xây dựng trên đất để trả lại mặt bằng, khôi phục nguyên trạng cho nguyên đơn. Không đồng ý với nội dung bản án sơ thẩm, bị đơn đã kháng cáo để tòa án cấp phúc thẩm xem xét giải quyết nên bản án này chưa có hiệu lực pháp luật. Trường hợp quá trình tòa án giải quyết giai đoạn xét xử phúc thẩm mà đương sự rút đơn kháng cáo, bản án có hiệu lực pháp luật hoặc tòa án phúc thẩm xét xử phúc thẩm, bản án phúc thẩm sẽ có hiệu lực ngay.

Việc tòa án giải quyết vụ án này như thế nào sẽ phụ thuộc vào các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án và căn cứ vào kết quả công khai tại phiên tòa. Theo thông tin công khai trên các phương tiện truyền thông, hiện nay, tòa án cấp sơ thẩm đang cho rằng bị đơn biết rõ thửa đất này không phải là của mình nhưng cố ý xây dựng công trình để chiếm đất, yêu cầu chủ đất phải bán lại đất cho mình với giá do mình đưa ra là trái pháp luật, không phù hợp với ý chí của nguyên đơn và không phù hợp với quy định của pháp luật nên tòa án đã chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn....

Về thẩm quyền, đương sự có quyền kháng cáo, viện kiểm sát có quyền kháng nghị trong thời hạn luật định nếu cho rằng nội dung giải quyết của tòa án cấp sơ thẩm là không đúng pháp luật. Tòa án cấp phúc thẩm sẽ xem xét thụ lý giải quyết vụ án theo trình tự phúc thẩm nếu vụ việc có kháng cáo hoặc kháng nghị. Hội đồng xét xử cấp phúc thẩm có thể chấp nhận kháng cáo hoặc không chấp nhận kháng cáo, theo đó sẽ có thể giữ nguyên bản án sơ thẩm, sửa bản án sơ thẩm hoặc hủy bỏ bản án sơ thẩm để xét xử lại sơ thẩm hoặc để đình chỉ giải quyết vụ án. Nếu trường hợp tòa án cấp phúc thẩm bác kháng cáo của bị đơn và giữ nguyên bản án sơ thẩm, ngôi nhà này sẽ bị buộc phải tháo dỡ để trả lại mặt bằng cho nguyên đơn.

Trường hợp quá trình giải quyết vụ án này mà cơ quan chức năng xác định hành vi của bị đơn là chiếm đất, bị đơn sẽ thua kiện, đồng thời có thể bị phạt hành chính tới 10.000.000 đồng theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai. Nếu đã bị phạt vi phạm hành chính còn cố tình vi phạm thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về sử dụng đất đai hoặc tội không chấp hành bản án, đồng thời khi bản án có hiệu lực pháp luật mà người phải thi hành án cố tình không chấp hành còn có thể bị cưỡng chế thi hành án và phải chi trả chi phí cưỡng chế.

Ngày 23/9/2024, bà Trần Thị Kim Loan mua lô đất rộng 60m2 tại thôn 7, xã Kiền Bái (huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng) nay là tổ dân phố số 7, phường Thiên Hương (TP Hải Phòng). Ngày 19/10/2024, bà Loan được UBND huyện Thủy Nguyên cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho lô đất trên.

Trước khi nhận sổ hồng, vợ chồng bà Loan phát hiện ông Hữu đã đổ móng nhà trên thửa đất mà ông bà đã mua và đã yêu cầu ông Hữu dừng thi công.

Ngày 12/11/2024, bà Loan sang thửa đất trên thì thấy ông Hữu vẫn đang xây dựng công trình nhà 2 tầng. Ngày 13/11/2024, vợ chồng bà Loan làm đơn trình báo về việc ông Hữu xây nhà trên thửa đất mà vợ chồng bà Loan đã mua, đã được cấp sổ hồng gửi ra UBND xã Kiền Bái. Ngày 18/11/2024, UBND xã Kiền Bái ra văn bản yêu cầu ông Hữu dừng thi công để giải quyết dứt điểm sự việc tranh chấp với vợ chồng bà Loan. Ngày 20/11/2024, xã Kiền Bái tổ chức buổi hòa giải giữa 2 bên gia đình nhưng không thành.

Tại cuộc hòa giải, ông Hữu thừa nhận xây nhầm vị trí đất; đồng thời đưa ra nguyện vọng là được đổi đất cho bà Loan và mọi chi phí đổi giấy tờ đất sẽ do ông Hữu chi trả hoặc sẽ trả giá trị quyền sử dụng lô đất vào thời điểm đó cho vợ chồng bà Loan là 550 triệu đồng nhưng bà Loan không đồng ý. Sau đó, vợ chồng bà Loan làm đơn khởi kiện ông Hữu ra tòa, yêu cầu tháo dỡ công trình, trả lại đất.

Tại phiên tòa sơ thẩm, HĐXX tuyên buộc ông Đỗ Văn Hữu phải di chuyển toàn bộ đồ đạc, tự tháo dỡ toàn bộ công trình xây dựng để trả lại thửa đất cho gia đình bà Loan. Sau phiên tòa, ông Đỗ Văn Hữu đã kháng cáo bản án sơ thẩm. Trong khi chờ phiên tòa phúc thẩm, bà Loan đã gửi đơn tố giác tội phạm đến Cơ quan điều tra.

Hải Ninh