Xe máy điện thay đổi cuộc sống phụ nữ châu Phi

Tại Kampala, Uganda, Dorothy Namawejje – một bà mẹ đơn thân – bắt đầu ngày mới bằng chiếc xe máy điện chở khách. Từng là nhân viên điều tiết giao thông, giờ đây cô trở thành một trong số ít phụ nữ tham gia ngành taxi xe máy vốn do nam giới thống trị. “Trước đây tôi sợ đường phố. Giờ tôi làm chủ tương lai của mình,” cô chia sẻ.

Dự án do UNEP dẫn đầu đã đào tạo hơn 100 phụ nữ trở thành người vận hành xe đạp điện, thợ máy và doanh nhân. (Nguồn: Women Rising for Africa)

Xe máy là phương tiện chủ lực tại nhiều thành phố châu Phi, với hơn 20 triệu chiếc đang lưu hành – hầu hết chạy bằng xăng và thải ra khí nhà kính cùng các chất độc hại. Tại Kampala, ô nhiễm không khí ngoài trời đã gây ra hơn 7.200 ca tử vong sớm trong vòng 4 năm. Theo Sheila Aggarwal Khan, Giám đốc Bộ phận Công nghiệp và Kinh tế của UNEP: “Ô nhiễm không khí là nguyên nhân môi trường hàng đầu gây tử vong sớm. Điện khí hóa phương tiện là bước thiết yếu để cải thiện sức khỏe cộng đồng – và cứu sống con người.”

Vì hầu hết điện năng ở Uganda đến từ các nguồn tái tạo, xe điện có lượng khí thải carbon tương đối thấp. (Nguồn: Women Rising for Africa)

Phụ nữ châu Phi tiên phong trong ngành xe máy điện

Dự án do UNEP dẫn đầu tại Kenya và Uganda, được tài trợ bởi Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức (BMZ), đã đào tạo hơn 100 phụ nữ trở thành tài xế xe máy điện, thợ sửa chữa và doanh nhân. Tại Kampala, hãng sản xuất xe điện Zembo cung cấp việc làm và huấn luyện cho phụ nữ, tận dụng nguồn điện tái tạo của Uganda để giảm dấu chân carbon.

Tại Homa Bay, Kenya – bên kia hồ Victoria – phụ nữ được đào tạo lắp ráp xe máy điện, bảo trì tấm pin mặt trời và sửa chữa hạ tầng sạc. Carine Akoth, 27 tuổi, chia sẻ: “Trước khóa học, tôi chưa từng chạm vào xe máy – giờ tôi muốn mở tiệm sửa xe điện.” Còn Hellen Atieno, 28 tuổi, cho biết: “Tôi từng nghĩ lĩnh vực này chỉ dành cho đàn ông, nhưng giờ tôi thấy phụ nữ cũng có thể dẫn đầu và thành công.”

Tại Vịnh Homa, phụ nữ đang học cách lắp ráp và sửa chữa xe máy điện, đồng thời được đào tạo về kinh doanh. (Nguồn: WeTu)

Rào cản văn hóa vẫn tồn tại

Tại Kenya, chỉ 5% tài xế xe điện là nữ. Báo cáo của đối tác UNEP – WeTu – cho thấy nhiều nam giới không thoải mái khi vợ làm nghề taxi. Một số học viên nữ tại Homa Bay đã bỏ học vì áp lực gia đình. Tuy nhiên, các chương trình như “Women on Wheels” đang giúp phá vỡ định kiến và mở ra cơ hội thực sự cho phụ nữ.

Liliane Felix, Giám đốc tổ chức Women Rising for Africa, nhận định: “Chúng tôi đang đối mặt với khoảng cách giới sâu sắc, nhưng đồng thời mở ra những cánh cửa cơ hội thực sự – điều mà trước đây phụ nữ không thể chạm tới.”

Tại Kampala, Natumbwe Veronica – bà mẹ có 5 con – cho biết việc lái xe máy điện giúp cô trang trải chi phí sinh hoạt và học phí cho con. Hướng dẫn viên du lịch Nattabi Ruth, 41 tuổi, cũng tham gia dự án và nói: “Người ta nghĩ phụ nữ không có kinh nghiệm, nhưng chúng tôi đang chứng minh điều ngược lại mỗi ngày.”

Việc hỗ trợ xe đạp điện là một phần trong nỗ lực nhằm thúc đẩy việc sử dụng xe điện ở các nước đang phát triển. (Nguồn: Women Rising for Africa)

Dù chưa đến 1% xe máy tại châu Phi là xe điện, nhưng doanh số đã tăng 40% trong năm 2024. Theo UNEP, người dùng xe điện tiết kiệm khoảng 500 USD mỗi năm tiền nhiên liệu. Rob De Jong, Trưởng bộ phận Giao thông Bền vững của UNEP, khẳng định: “Châu Phi không chờ đợi hạ tầng sạc để chuyển sang xe điện – họ đang tự thiết kế mô hình riêng với pin hoán đổi, sản xuất nội địa và logic kinh tế rõ ràng.”

Anh Quang