Xe máy không có làn riêng, đường luôn tắc vì ô tô đi kiểu 'điền vào chỗ trống'

Buổi sáng đi làm trên đường Nguyễn Xiển, Hà Nội, tôi lái xe máy tại làn sát vỉa hè. Đường đông nên xe nào cũng chỉ có thể nhích từng chút một. Bất ngờ, một chiếc ô tô đánh lái từ làn giữa sang, chèn vào phần đường hỗn hợp. Hàng chục xe máy phía trước phải thắng gấp hoặc nép vào nhường đường, có phụ nữ tay lái yếu còn suýt ngã.

Ngay sau đó, tài xế ô tô nhận ra không thể luồn lách ở đây, liền tìm cách trở về làn giữa nhưng không thành, vì một ô tô khác lại vượt lên lấp vào chỗ trống. Vậy là con đường 5 làn rộng rãi với 3 làn ô tô và 2 làn hỗn hợp trở nên tắc nghẽn vì làn nào cũng bị ô tô chiếm chỗ, như chiếc nút bịt lấy cổ chai.

Cảnh chạy ô tô kiểu "điền vào chỗ trống" gây ùn tắc như vậy thường xuyên diễn ra trên các tuyến đường. Ô tô vốn đã chiếm lĩnh các làn trái, nhưng hễ thấy chỗ nào còn trống ở làn hỗn hợp là nhiều tài xế vội lao vào, dùng lợi thế về kích thước để hành xử kiểu "lấy thịt đè người", không hề cân nhắc đến sự an toàn cũng như quyền di chuyển của người đi xe máy.

Tận dụng khoảng trống tức thời ở làn hỗn hợp, họ vượt lên nhanh hơn vì không phải xếp hàng tuần tự bên làn riêng cho ô tô. Trong bối cảnh này, chỉ ô tô có lợi thế để vượt, còn xe máy - loại phương tiện yếu thế khi có sự tranh giành - luôn phải chịu thiệt, nhường lượt đi trước cho ô tô.

Vào giờ cao điểm giao thông, ô tô chiếm hết cả 5 làn trên đường Võ Chí Công, Hà Nội. (Ảnh: Viên Minh)

Nhiều người bức xúc gọi kiểu "chiếm đóng" làn hỗn hợp bằng cách "điền vào chỗ trống" như vậy là "lái ô tô bằng tư duy xe máy". Đây là biểu hiện rõ rệt của thói ích kỷ, đặt sự tiện lợi của mình lên trên hết, sẵn sàng xâm phạm lợi ích chính đáng của người khác. Họ "bắt nạt" xe máy, bất chấp thực tế rằng họ tiết kiệm vài phút nhưng người khác vì thế mà mất oan vài chục phút khi đường bị bịt kín, lượt đi liên tục bị "cướp".

Vấn đề này được nói đến rất nhiều trong những năm qua nhưng không hề cải thiện; vì vậy không thể chỉ trông chờ vào việc kêu gọi tài xế có ý thức và hành xử văn minh hơn, mà phải chấm dứt tình trạng "làn đường nào cũng là của ô tô".

Hiện tại, không có làn đường riêng cho xe máy, chỉ có làn riêng cho ô tô và làn hỗn hợp cho mọi phương tiện, khiến xe máy bị ô tô chèn ép. Không còn chỗ để di chuyển, nhiều xe máy phóng lên vỉa hè, cướp lối đi của người đi bộ và khiến giao thông càng hỗn loạn.

Ngày ngày nhích từng mét để đi làm, thường xuyên lâm vào tình trạng "đứng một chỗ nhìn nhau" khi có vài ô tô bẻ lái sang làn hỗn hợp, tôi rất mừng khi mới đây Cục Cảnh sát giao thông đề xuất thu hẹp làn ô tô ở các tuyến đường trong đô thị xuống dưới mức 3,5m, để dành một làn riêng bên phải cho xe máy nhằm buộc các phương tiện di chuyển trật tự hơn.

Tôi ủng hộ nhiệt liệt và mong đề xuất này nhanh chóng trở thành hiện thực, vì xe máy vẫn là phương tiện chiếm tỷ lệ lớn nhất (theo thống kê năm 2024, Hà Nội đang quản lý hơn 8 triệu phương tiện các loại, trong đó có 1,1 triệu ô tô; 6,9 triệu xe máy) nhưng lại ít được ưu tiên, không hề có làn riêng.

Ngoài việc bảo đảm quyền lợi của người đi xe máy, việc phân làn riêng cho phương tiện này cũng giúp nâng cao hiệu quả giao thông, giảm kẹt xe và tình trạng hỗn loạn, bế tắc trong giờ cao điểm, đồng thời giảm nguy cơ tai nạn.

Xe máy vốn có cùng một tốc độ, nhưng khi ô tô chen vào làn, toàn bộ nhịp di chuyển bị phá vỡ. Chiếc xe bốn bánh dài hơn, rộng hơn, tầm nhìn khác biệt, quán tính phanh cũng khác. Người đi xe máy không kịp phản ứng. Đó là lý do mà nhiều vụ tai nạn xảy ra chỉ trong khoảnh khắc. Mỗi lần tài xế ô tô chen làn, xe máy lại rơi vào nguy hiểm.

Nhiều nơi có mật độ xe máy cao ở châu Á đã giải quyết triệt để vấn đề này bằng làn đường riêng. Tại Đài Loan (Trung Quốc), xe máy có làn tách biệt, thậm chí có đèn tín hiệu riêng. "Motorcycle box" cũng là nét văn hóa giao thông độc đáo ở đây: Một ô vuông được sơn phía trước vạch dừng ô tô tại các giao lộ, cho phép xe máy tập trung và chờ tín hiệu đèn đỏ.

Thiết kế này mang lại hiệu quả lớn trong việc tách biệt luồng xe máy và ô tô khi đèn xanh, giúp giảm xung đột và tai nạn. Các tài xế ô tô phải giữ đúng làn đường, không lấn vạch để tạo lối đi thông thoáng, giúp xe máy phía sau dễ dàng tiến lên và vào đúng vị trí của mình.

Hình thức có làn riêng cho xe máy cũng được áp dụng trên nhiều thành phố ở đại lục, với "ô chờ xe máy" (khu vực riêng biệt nằm phía trước vạch dừng ô tô) được thiết kế tại các nút giao, cho phép xe máy tập trung và khởi hành trước, từ đó phân luồng hiệu quả, giảm thiểu xung đột và va chạm giữa các phương tiện khi đèn xanh.

Ở Indonesia, các trục đường lớn cũng phân hẳn làn cho xe máy để tránh xung đột. Thiết kế này không chỉ giúp tổ chức lại dòng chảy giao thông mà còn giảm thiểu đáng kể xung đột giữa xe máy và ô tô. Kinh nghiệm thực tế cho thấy, khi không còn cơ hội cho ô tô chen lấn vào làn xe máy, nguy cơ tai nạn giảm rõ rệt.

Giao thông không nên là cuộc chiến "giành giật" không gian, mà phải là sự tôn trọng và chia sẻ. Khi văn hóa giao thông của nhiều tài xế còn kém thì sự phân chia rạch ròi về phần đường là cần thiết. Khi đề xuất trên của Cục Cảnh sát giao thông được áp dụng trên thực tế, người đi xe máy sẽ không còn phải ngậm ngùi than rằng "đường là của ô tô, ô tô đi còn thừa thì xe máy được đi".

Hàn Dương