'Xòe Hà Nhì, Xa Nhà Ca' – Âm vang di sản vùng biên

Đồng bào Hà Nhì nơi cực Tây Tổ quốc hân hoan chào đón Ngày hội Văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 và đón nhận tin vui: Nghệ thuật Xòe Hà Nhì cùng diễn xướng trường ca Xa Nhà Ca chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Trong không khí tưng bừng ấy, không chỉ người dân địa phương mà đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh cũng đã có mặt để cùng chung vui với bà con vùng biên. Ngay từ sáng sớm, con đường vào bản Ka Lăng, xã Thu Lũm đã rực rỡ sắc màu thổ cẩm, tiếng cười nói hòa cùng âm thanh lễ hội, tạo nên bức tranh sống động giữa núi rừng Tây Bắc.

Bản trường ca Xa Nhà Ca là tiếng lòng của người dân Hà Nhì với núi rừng biên cương

Hòa chung không khí ngày hội đó, đông đảo du khách đã hòa mình trong những vòng xòe rộn ràng, thưởng thức ẩm thực truyền thống, và cảm nhận trọn vẹn nét đẹp văn hóa đặc sắc của người Hà Nhì nơi đầu nguồn sông Đà.

Giữa dòng người nô nức, anh Nguyễn Văn Phú, du khách đến từ tỉnh Nghệ An chia sẻ: "Hôm nay tôi vào đây cảm nhận được không khí rất gần gũi, thân thương của bà con người Hà Nhì. Tôi được chứng kiến bà con cùng nhau chuẩn bị những bữa cơm tết, rồi chứng kiến không khí những đứa con đi làm xa trở về để tổ chức tết Hà Nhì. Hôm nay tôi cũng được chứng kiến những vòng xòe, những lời nghe da diết của trường ca Xa Nhà Ca rất ấm áp. Tôi cũng mong một dịp gần nhất sẽ quay trở lại đây để tiếp tục được cảm nhận không khí, chung vui tết Hà Nhì cùng bà con ở xã Thu Lũm".

Không khí lễ hội lan tỏa khắp bản làng. Du khách cùng bà con nắm tay nhau trong những vòng xòe đoàn kết, cùng nâng chén rượu ngô thơm nồng, hát vang những câu ca mừng năm mới. Mỗi ánh mắt, mỗi nụ cười đều ánh lên niềm hạnh phúc và tự hào, khi văn hóa Hà Nhì không chỉ được tôn vinh, mà còn đang lan tỏa, kết nối con người từ mọi miền đất nước.

Đông đảo người dân Hà Nhì tại xã Thu Lũm hòa cùng niềm vui chung về di sản của dân tộc mình

Với đồng bào Hà Nhì nơi thượng nguồn sông Đà, Xòe không chỉ là điệu múa, mà còn là ngôn ngữ của tâm hồn, nơi người dân gửi gắm niềm tin, khát vọng và tinh thần gắn kết cộng đồng. Còn Xa Nhà Ca – bản trường ca đặc sắc của dân tộc Hà Nhì là tiếng lòng của con người với núi rừng, là câu chuyện về nguồn cội, về tình yêu và sự gắn bó thiêng liêng giữa con người với thiên nhiên.

Bà Lỳ Xá Pư, người dân bản Thu Lũm, xúc động chia sẻ: "Ngày hôm nay, cả bản ai cũng vui mừng. Nhà nào cũng dựng nêu, mổ lợn ăn tết. Múa xòe, hát Xa Nhà Ca đó là máu thịt của người Hà Nhì mình. Mình muốn du khách đến Thu Lũm không chỉ xem,mà còn hiểu được tâm hồn, bản sắc của dân tộc mà bao đời tổ tiên truyền lại".

Đối với đồng bào nơi đây, mỗi vòng xòe, mỗi lời ca là cách để họ gửi lời cảm tạ đất trời, cầu mong mùa màng tốt tươi, cuộc sống no ấm. Xòe và trường ca Xa Nhà Ca hiện diện trong từng sinh hoạt thường ngày. Từ tết cổ truyền Hồ Sự Chà, tết Mùa mưa Dế Khù Chà, lễ cúng thần rừng Gạ Ma Thú, lễ cưới đến những buổi sum họp đầu xuân, lời ca, điệu múa đó đã trở thành chất keo gắn kết cộng đồng và biểu tượng của niềm tự hào dân tộc.

Không chỉ là niềm vui riêng của người Hà Nhì, sự kiện này còn là minh chứng sinh động cho chính sách của Đảng và Nhà nước trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số, góp phần làm giàu thêm kho tàng văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng.

Thừa ủy quyền của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lai Châu trao bằng công nhận di sản cho chính quyền xã Thu Lũm

Tự hào về trường ca Xa Nhà Ca của dân tộc mình, ông Mạ Lý Phạ, người dân bản Mé Gióng hồ hởi chia sẻ: "Trường ca Xa Nhà Ca nói về lịch sử ra đời của người Hà Nhì, từ khi sinh ra trời, đất, sau đó là con người; nó kể về nguôn gốc, cội nguồn sinh ra của người Hà Nhì. Trường ca này nói về tất cả đời sống văn hóa, đời sống hàng ngày, tâm linh từ khi con người sinh ra, sau đó khai phá mảnh đất để sinh sống, tồn tại đến khi phát triển; trong đó kể nhiều về dân ca, dân vũ, kể về lý lẽ và những phong tục, tập quán".

Trong lễ công bố di sản, ông Nguyễn Trường Giang – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Thu Lũm khẳng định: Xã Thu Lũm đang triển khai nhiều giải pháp cụ thể, như truyền dạy điệu xòe, làn điệu Xa Nhà Ca cho thế hệ trẻ; đưa văn hóa Hà Nhì vào trường học, vào sinh hoạt cộng đồng; khuyến khích phát triển du lịch gắn với trải nghiệm văn hóa bản địa. Mục tiêu là xây dựng mỗi bản làng thành “điểm đến văn hóa”, mỗi nghệ nhân trở thành “đại sứ văn hóa” của địa phương, để di sản không chỉ sống trong ký ức, mà lan tỏa trong đời sống.

"Cấp ủy, chính quyền địa phương sẽ tổ chức tuyên truyền, đưa các giá trị này vào trong các nhà trường để truyền dạy cho các em theo chương trình giáo dục địa phương, để các thế hệ mai sau được lưu truyền các giá trị văn hóa này. Đại hội Đảng bộ xã lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 cũng đã xác định một nhiệm vụ đột phá, đó là bảo tồn bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tới đây địa phương cũng sẽ tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ gắn với phát triển kinh tế, xã hội, cũng như là các bản làng đồng bào dân tộc Hà Nhì trên địa bàn".

Xòe không chỉ là điệu múa, mà còn là ngôn ngữ tâm hồn của người Hà Nhì nơi thượng nguồn sông Đà

Từ những vòng xòe kết nối đoàn kết, đến lời ca vang vọng giữa núi rừng, đồng bào Hà Nhì nơi thượng nguồn sông Đà đang ngày ngày gìn giữ và trao truyền kho báu văn hóa của dân tộc mình bằng cả niềm tự hào và tình yêu quê hương. Nghệ thuật Xòe Hà Nhì và diễn xướng Xa Nhà Ca không chỉ là di sản của người Hà Nhì, mà còn là tài sản tinh thần chung của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là nơi văn hóa được gìn giữ, thăng hoa và mãi ngân vang giữa non cao biên giới Lai Châu.

Khắc Kiên/VOV-Tây Bắc