Xới rừng phòng hộ ven biển để… nuôi cá lóc!

Giữa dải cát trắng ven biển xã Cam Hồng, tỉnh Quảng Trị, những rặng phi lao từng xanh ngút mắt, vốn được ví như "bức tường xanh" chắn gió Lào, ngăn xâm thực và chống xói lở, nhưng nay đang bị đốn hạ từng mảng. Vùng đệm sinh thái quan trọng này đang biến dạng khi hàng chục ao hồ nuôi cá lóc trái phép mọc lên, phá vỡ hoàn toàn cấu trúc rừng ven biển.

Rừng bị đào lên trong đêm

Thôn Bắc Hòa và Tân Hải là 2 thôn ven biển của xã Ngư Thủy Bắc, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình (cũ) - nay là xã Cam Hồng, tỉnh Quảng Trị, vốn nổi tiếng với những rặng phi lao hàng chục năm tuổi, được người dân xem như tấm lá chắn thiên tai, bảo vệ xóm làng. Nhưng chỉ trong vài tháng đầu năm 2025, những rặng cây ấy đã bị cày xới nham nhở để "nhường chỗ" cho những hồ nuôi cá lóc mọc lên dày đặc.

Rừng phòng hộ ven biển tại xã Cam Hồng xuất hiện nhiều hồ nuôi cá tự phát

Từ trên cao nhìn xuống, khu vực rừng phòng hộ ven biển xã Cam Hồng như bị chia cắt bởi những dải đất bị xới tung. Máy xúc để lại những vệt dài trên cát trắng, nhiều đụn cát bị đào khoét nham nhở, gốc cây nằm trơ trọi giữa nắng gió. Trên nền cát khô, hàng loạt ao hồ nhân tạo lót bạt xanh xuất hiện dày đặc, tạo nên cảnh tượng lộn xộn, làm lu mờ màu xanh tự nhiên của rừng ven biển.

Tiến vào bên trong, nhiều thân cây phi lao đường kính bằng bắp chân, có cây lớn đến mức một người ôm mới xuể - bị cưa hạ nằm ngổn ngang trên cát. Gốc cây trốc rễ, cành lá úa vàng, chất chồng lên nhau như vừa trải qua một trận cuồng phong. Nhiều cây còn rớm nhựa, cho thấy mới bị đốn hạ không lâu.

Ông Võ Văn Diện, trưởng thôn Tân Hải, dẫn chúng tôi đi giữa vùng cát bị đào xới, lặng lẽ đưa tay chỉ từng gốc cây gãy đổ: "Cả đời trồng rừng, giờ nhìn cảnh này mà xót xa. Sau khi lấn chiếm đất rừng, người dân đổ xô đào ao nuôi cá lóc theo mô hình tự phát".

Những rặng phi lao bị đốn hạ để lấy mặt bằng nuôi cá lóc

Theo tìm hiểu, cá lóc được nuôi giữa rừng với mật độ rất cao, khoảng 10.000 con giống cho mỗi ao rộng chừng 100 m2, bằng thức ăn tổng hợp hoặc cá tạp biển. Nước thải từ ao sau khi cho cá ăn không được xử lý mà xả thẳng ra hệ thống mương thoát nước rồi tràn ra biển.

Khoảng 2 tháng trở lại đây, nhiều đoạn bờ biển xã Cam Hồng đã xuất hiện những dòng nước đen ngòm chảy thẳng ra biển, khiến nước biển đổi màu và bốc mùi tanh nồng khó chịu; người dân địa phương lo ngại về tình trạng ô nhiễm môi trường.

Theo cư dân địa phương, việc khoan giếng tràn lan cùng với xả thải không kiểm soát đang đe dọa nghiêm trọng đến chất lượng và trữ lượng nguồn nước ngầm. Nước thải từ các ao cá có thể chứa dư lượng thức ăn, phân hủy hữu cơ và mầm bệnh, gây tác động lâu dài đến sức khỏe người dân và cả hệ sinh thái biển ven bờ.

Sẽ cưỡng chế nếu không tự tháo dỡ

Ông Đinh Thanh Quang, Phó Giám đốc Ban Quản lý Rừng phòng hộ Đồng Hới và ven biển tỉnh Quảng Trị, cho biết khu vực rừng bị lấn chiếm tại 2 thôn Bắc Hòa và Tân Hải thuộc 5 ha rừng phòng hộ đã được bàn giao cho chính quyền địa phương quản lý. Từ tháng 4-2025, đơn vị này đã phát hiện 7 trường hợp vi phạm, mỗi ao hồ trái phép có diện tích từ 80 đến 220 m². Hồ sơ sau đó được chuyển cho xã Ngư Thủy Bắc (trước khi hợp nhất) xử lý. Tuy nhiên, đến tháng 7 khi xã mới Cam Hồng được thành lập, số vụ vi phạm đã tăng vọt.

Theo ông Quang, sự việc trên không chỉ vi phạm nghiêm trọng các quy định về đất đai và bảo vệ rừng, việc làm này đang để lại hậu quả nặng nề. Đất rừng bị tàn phá, nước ngầm bị khai thác cạn kiệt, môi trường sống ô nhiễm và sinh kế của cả cộng đồng ven biển bị đe dọa nghiêm trọng.

Bà Trần Thị Ngọc Trâm, Chủ tịch UBND xã Cam Hồng, cho biết đầu tháng 7, thời điểm xã mới sau hợp nhất đi vào hoạt động, chính quyền địa phương đã nhận bàn giao 29 trường hợp lấn chiếm đất rừng, sử dụng sai mục đích. Tuy nhiên, khi tiến hành kiểm tra thực tế, số trường hợp vi phạm đã tăng lên 50, với tổng cộng 65 công trình trái phép trên đất rừng và đất lâm nghiệp.

Ngay sau khi tiếp nhận, UBND xã Cam Hồng đã ban hành Nghị quyết chuyên đề, thành lập tổ kiểm tra liên ngành, tăng cường tuyên truyền, lập biên bản xử phạt hành chính và vận động tháo dỡ các công trình vi phạm trong đất rừng phòng hộ. Nếu hộ dân nào không chấp hành, sẽ tiến hành cưỡng chế để trả lại nguyên trạng.

Theo bà Trâm, không thể phủ nhận, nhiều hộ dân đào ao nuôi cá để mưu sinh. Vùng bãi ngang Cam Hồng mới này quanh năm thiếu đất sản xuất, sinh kế bấp bênh, nghề đi biển lại phụ thuộc thời tiết. Do vậy, khi nuôi cá lóc có lãi nhanh, chỉ từ sau 3-4 tháng là thu hoạch, bởi vậy người dân ồ ạt bất chấp các quy định để lấn chiếm đất rừng đào ao nuôi cá.

Theo bà Trâm, việc xử lý hành chính hiện nay chỉ là phần ngọn. Về lâu dài, phải quy hoạch vùng nuôi hợp lý, hướng dẫn kỹ thuật cho các hộ dân và kiểm soát môi trường ngay từ đầu thì mới bảo đảm bền vững.

Bài và ảnh: HOÀNG PHÚC