'Xu hướng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc sẽ tiếp diễn'

Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.

Khi ông Trump khởi động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc trong nhiệm kỳ trước, nhiều doanh nghiệp đã dịch chuyển sản xuất khỏi nước này, nhưng cũng có không ít doanh nghiệp chờ đợi và hy vọng Washington và Bắc Kinh sẽ sớm giải quyết được mâu thuẫn. Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh điều ngược lại - theo tờ báo New York Times.

Với nền sản xuất quy mô lớn và nguồn lao động dồi dào, Trung Quốc đã trở thành một cường quốc sản xuất trong nhiều thập kỷ, đóng một vai trò trung tâm trong nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, chính sách thương mại của ông Trump đang phá vỡ hệ thống cho phép các nhà sản xuất tìm kiếm chuỗi cung ứng hiệu quả nhất.

Đồng thời, Trung Quốc cũng đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào nền kinh tế Mỹ. Thỏa thuận “đình chiến” thương mại mà ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đạt được ở Hàn Quốc hồi cuối tháng 10, tuy giúp hạ nhiệt căng thẳng, nhưng đồng thời cũng cho thấy sự thiếu ổn định trong mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

MỐI LO VỀ SỰ KHÓ ĐOÁN CỦA QUAN HỆ MỸ - TRUNG

Ông Simon Lichtenberg, một doanh nhân sở hữu các nhà máy sản xuất sofa da tại Trung Quốc từ những năm 1990, đã đầu tư khoảng 20 triệu USD để chuyển nhà máy phục vụ khách hàng Mỹ sang Việt Nam trong năm nay. Các nhà điều hành doanh nghiệp như ông Lichtenberg đang lựa chọn rút hoạt động sản xuất phục vụ thị trường Mỹ khỏi Trung Quốc do bị thôi thúc bởi nỗi lo bị mắc kẹt trong một mối quan hệ song phương ngày càng khó đoán. Nếu trước đây việc có một nhà máy ngoài Trung Quốc chỉ là phương án dự phòng, thì giờ đây, việc này đang trở thành một nhu cầu bắt buộc từ góc độ kinh tế.

Trao đổi với New York Times, ông Lichtenberg cho biết công ty của ông, Trayton Group, đã thiệt hại hàng triệu USD trong năm nay khi ông Trump áp thuế quan cao và đột ngột.

Đối với nhiều ngành đã chuyển sản xuất sang Trung Quốc từ lâu, việc đưa nhà máy trở lại Mỹ là điều không thể. Chi phí quá cao và sự thiếu hụt lao động là những rào cản lớn. Thay vào đó, các công ty rời khỏi Trung Quốc đã chuyển đến các quốc gia lân cận như Việt Nam, nơi có chi phí lao động rẻ và dễ dàng di chuyển máy móc và nguyên liệu thô.

Sau cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Trung tại Hàn Quốc tháng trước, ông Trump đã đồng ý giảm một nửa mức thuế 20% liên quan đến fentanyl và gia hạn tạm dừng các mức thuế đối ứng hiện có, để lại mức thuế quan trung bình trên hàng hóa Trung Quốc ở mức ước tính 47,6%.

Các doanh nghiệp nhỏ chưa thể tìm được nhà máy ngoài Trung Quốc đã vui mừng trước tin này. Nhưng đối với nhiều doanh nghiệp khác đã bắt đầu chuyển ra khỏi Trung Quốc, thỏa thuận đình chiến này không có tác động lớn đến chiến lược và kế hoạch tương lai của họ.

Ông Adam Sitkoff, Giám đốc điều hành Phòng Thương mại Mỹ (AmCham) tại Hà Nội, nhận định: "Thỏa thuận này không thay đổi tính toán rằng về lâu dài, mối quan hệ cạnh tranh Mỹ-Trung sẽ chỉ mang tới nhiều rủi ro hơn cho các công ty sản xuất và tìm nguồn cung ứng tại Trung Quốc".

Trung Quốc đang dần mất vị thế là công xưởng sản xuất cho người Mỹ. Năm nay, một số công ty nổi tiếng nhất thế giới, bao gồm Nike, Apple và Intel, đã nhanh chóng giảm quy mô sản xuất cho thị trường Mỹ tại Trung Quốc. Vì vậy, Trung Quốc không còn là “thủ phủ” sản xuất giày thể thao cho người Mỹ, và vị thế đó giờ thuộc về Việt Nam - New York Times cho biết.

Xu hướng này cũng xuất hiện trong dữ liệu từ Cục Điều tra Dân số Mỹ (US Census), ngay cả đối với các sản phẩm đã được miễn thuế quan như máy tính xách tay và điện thoại thông minh. Theo số liệu mới nhất, Mỹ hiện nhập khẩu phần lớn điện thoại thông minh và máy tính xách tay từ Ấn Độ và Việt Nam, theo số liệu mới nhất.

GIẢM PHỤ THUỘC VÀO SẢN XUẤT Ở TRUNG QUỐC BẰNG MỌI GIÁ

Trong khi doanh nghiệp đang dần đồng thuận với ý tưởng rằng Trung Quốc không còn là lựa chọn tốt nhất để sản xuất các mặt hàng bán cho người Mỹ, vẫn chưa rõ quốc gia nào sẽ là lựa chọn thay thế tốt nhất. Tuy nhiên, chính sách thương mại của Tổng thống Trump vẫn đang trong tình trạng biến động, bao gồm cả cách ông sẽ phản ứng nếu Tòa án Tối cao vô hiệu hóa cơ sở pháp lý của phần lớn các kế hoạch thuế quan của ông.

Và đối với các nhà sản xuất tại Trung Quốc đang lên kế hoạch cho tương lai, sự không chắc chắn vẫn bao trùm về cách Mỹ sẽ định nghĩa sản phẩm chứa nguyên liệu thô hoặc vốn đầu tư từ Trung Quốc. Liệu các sản phẩm được sản xuất tại các nhà máy ở Việt Nam có mối quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc sẽ được coi là sản phẩm của Việt Nam hay Trung Quốc?

Ông Gabriele Natale, Giám đốc điều hành của Man Wah USA, công ty sản xuất đồ nội thất cho các nhà bán lẻ như Walmart và Costco, phát biểu: "Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, nhiều doanh nghiệp đã chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam. Trong nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump nhằm vào hầu như tất cả mọi đối tác thương mại của Mỹ. Doanh nghiệp có thể chạy từ nơi này sang nơi khác, nhưng không thể trốn khỏi thuế quan cao hơn”.

Man Wah đã quyết định chuyển đến Việt Nam vào năm 2019 và chi hàng trăm triệu USD để xây dựng một nhà máy gần Tp.HCM. Tất cả những gì công ty bán ở Bắc Mỹ hiện nay đều được sản xuất tại nhà máy đó. Công ty này hiện có 15 cơ sở sản xuất trên khắp thế giới, bao gồm cả ở Mexico và Đông Âu.

Về phần mình, các nhà bán lẻ Mỹ ngày càng yêu cầu các nhà cung cấp của họ giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Fleming International, công ty sản xuất nến tại Việt Nam, đã được các khách hàng lớn nhất ở Mỹ yêu cầu chuyển sản xuất càng nhiều càng tốt về Mỹ. Công ty sẽ sớm bắt đầu sản xuất nến có mùi vani, elderberry và bí ngô từ một nhà máy mới ở Heber Springs, Arkansas, với chi phí sản xuất dự kiến gấp đôi hoặc gấp ba lần ở Việt Nam.

"Về mặt địa chính trị, chúng tôi cảm thấy đây là một chiến lược dài hạn. Chúng tôi không mong đợi thành công nhanh chóng”, ông Lowell Newman, cố vấn cao cấp của Fleming, cho biết.

Trở lại Trung Quốc, một nhà máy mới xây ở ngoại ô Thượng Hải mà ông Lichtenberg đã sử dụng để sản xuất cho khách hàng Mỹ đang ở trong tình trạng gần như trống trơn. Khoảng 500 công nhân Trung Quốc từng lấp đầy các dây chuyền sản xuất nhà máy này đã bị sa thải trong năm nay. "Ý tưởng lúc đầu là nhà máy này sẽ hoạt động hết công suất từ năm 2026. Nhưng bây giờ, tất cả trống rỗng”, ông Lichtenberg nói.

An Huy