Xử lý kịp thời khi kiệt sức, sốc nhiệt do nắng nóng

Nền nhiệt cao khiến nhiều người dễ bị các nguy cơ bệnh lý do nắng nóng.

Trong đó có ba tình trạng nguy hiểm thường bị nhầm lẫn: kiệt sức do nóng, sốc nhiệt và đột quỵ do nắng nóng. Việc phân biệt đúng và xử trí kịp thời không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn có thể cứu sống một mạng người.

Kiệt sức do nóng và dấu hiệu cảnh báo

Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng (Trung tâm Oxy cao áp Việt Nga), đây là tình trạng thường gặp khi cơ thể mất nước và điện giải sau thời gian dài tiếp xúc với thời tiết nóng ẩm, đặc biệt nếu có hoạt động thể lực mà không được bù nước hợp lý. Dù hệ điều hòa thân nhiệt vẫn còn hoạt động, nhưng đang bước vào giai đoạn quá tải.

Người bị kiệt sức thường thấy mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, ra nhiều mồ hôi và có làn da nhợt nhạt, ẩm ướt. Nhiệt độ cơ thể có thể tăng nhẹ (38-40°C), đi kèm cảm giác khát nước dữ dội.

Nếu được nghỉ ngơi, hạ nhiệt và bù nước kịp thời, tình trạng này sẽ hồi phục. Nhưng nếu không can thiệp, người bệnh có thể tiến triển thành sốc nhiệt - một tình huống y tế nguy hiểm hơn rất nhiều.

Sốc nhiệt: Khi cơ thể mất khả năng tự cứu

Cũng theo bác sĩ Hoàng, sốc nhiệt (say nắng) là tình trạng cấp cứu, xảy ra khi thân nhiệt vượt quá 40°C và hệ thần kinh trung ương bắt đầu rối loạn. Người bệnh có thể lú lẫn, kích động, nói lắp, co giật hoặc hôn mê.

Da lúc này thường khô nóng và đỏ, đặc biệt trong thể sốc nhiệt kinh điển - hay gặp ở người cao tuổi, trẻ nhỏ hoặc người sống trong môi trường nóng bức kéo dài mà không có điều kiện làm mát.

Trong khi đó, sốc nhiệt do gắng sức xảy ra ở những người khỏe mạnh, hoạt động cường độ cao như vận động viên, công nhân, quân nhân. Đây là biến thể nguy hiểm không kém, và nếu không hạ thân nhiệt khẩn cấp, người bệnh có thể tử vong do tổn thương não, suy đa cơ quan hoặc trụy tim mạch.

Đột quỵ do nắng nóng

"Không phải ai cũng biết rằng nắng nóng cũng có thể là yếu tố thúc đẩy đột quỵ não thực sự. Khi mất nước kéo dài, máu cô đặc và dễ hình thành cục máu đông. Thêm vào đó, huyết áp có thể biến động bất thường do thay đổi nhiệt độ môi trường có thể dẫn đến nguy cơ xảy ra đột quỵ", bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Biểu hiện có thể bao gồm yếu liệt nửa người, nói khó, méo miệng, nhìn mờ, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc hôn mê.

Không giống sốc nhiệt, đột quỵ do nắng nóng không nhất thiết đi kèm thân nhiệt cao. Nhưng hậu quả thì nghiêm trọng không kém đó là nguy cơ tử vong cao hoặc để lại di chứng thần kinh suốt đời nếu không được xử trí trong "thời gian vàng".

Làm gì khi nắng nóng tấn công?

Ngay khi phát hiện dấu hiệu kiệt sức do nóng, hãy đưa người bệnh vào nơi mát, cởi bớt quần áo, chườm khăn ướt, quạt nhẹ và cho uống nước từng ngụm nhỏ nếu còn tỉnh. Nếu không cải thiện sau 30-60 phút hoặc có dấu hiệu thần kinh, cần chuyển đến cơ sở y tế.

Với sốc nhiệt, gọi cấp cứu 115 là ưu tiên hàng đầu. Trong lúc chờ, cần làm mát tích cực: phun nước, quạt, chườm đá ở cổ, nách, bẹn hoặc ngâm nước mát nếu có điều kiện. Tuyệt đối không cho uống nước nếu người bệnh lơ mơ, có dấu hiệu co giật hoặc nôn ói.

Với đột quỵ do nắng nóng, cần nhận diện sớm các dấu hiệu liệt mặt, nói khó, yếu tay chân (F.A.S.T), gọi cấp cứu và không cho người bệnh ăn uống. Để người bệnh nằm yên, đầu cao, theo dõi sát nhịp thở và chuẩn bị CPR nếu cần.

Để phòng tránh ảnh hưởng sức khỏe trong mùa nắng nóng, bác sĩ Hoàng khuyến cáo người dân cần uống đủ nước, mặc quần áo thoáng mát, tránh ra đường vào giờ cao điểm nắng (10h-16h), làm mát nơi ở, điều chỉnh cường độ hoạt động là những nguyên tắc đơn giản nhưng hiệu quả.

Với người cao tuổi và trẻ em, hai nhóm dễ tổn thương nhất cần được giám sát sát sao: đảm bảo phòng đủ mát, uống nước thường xuyên, không để trẻ trong xe ô tô dù chỉ vài phút. Người có bệnh nền (tăng huyết áp, tim mạch, tiểu đường) cũng cần đặc biệt cẩn trọng, hỏi ý kiến bác sĩ về thuốc đang dùng trong thời tiết nóng.

P.V