Xuất bản cần một hệ sinh thái kết nối toàn ngành

Tại Hội nghị tổng kết công tác xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm diễn ra hôm 5/12, Cục Xuất bản, In và Phát hành, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã đưa ra các kết quả đạt được trong giai đoạn 2023-2024 và 6 tháng đầu năm 2025, đồng thời chỉ đạo triển khai các nhiệm vụ sắp tới.

Sau khi nghe tham luận từ các đơn vị có hoạt động xuất nhập khẩu xuất bản phẩm, ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành đã tổng kết, tóm lược và nêu ra các kiến nghị quan trọng, để Cục và các đơn vị cùng nhau giải quyết trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành - phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm. Ảnh: Thụy An.

Ngành xuất bản cần tăng cường kết nối để tạo hệ sinh thái

Trong phát biểu tổng kết, ông Nguyễn Nguyên nhấn mạnh nội dung tăng cường kết nối, trong đó có kết nối với thị trường, kết nối với các lĩnh vực liên quan như logistics, kết nối chính các đơn vị với nhau. Ông dẫn ví dụ về giai đoạn Alpha America, một kỳ vọng của Alpha Books nhằm đưa sách Việt ra thế giới. Nhưng chỉ hơn một năm, Alpha America phải dừng lại. Sự tiếc nuối này một phần do chưa có sự kết nối toàn ngành.

“Chính chúng ta chưa tạo ra được một thị trường thực sự, chúng ta chưa kết nối với nhau”, ông Nguyên nói. Cục trưởng Cục Xuất bản In và Phát hành cho rằng thị trường xuất khẩu xuất bản phẩm là thị trường tiềm năng. Lý do là sách Việt Nam đẹp, chất lượng không thua kém quốc tế, được bạn bè quốc tế quan tâm nhưng người mua trên thế giới lại chưa có cách nào tiếp cận với người bán trong nước.

Đi kèm với bài toán này, Cục trưởng chỉ ra tầm quan trọng của logistics. Tính kết nối sẽ khiến chi phí cho logistics giảm xuống. Tuy nhiên, ngành xuất bản vẫn đang thiếu những doanh nghiệp dạng “đầu mối” cho toàn ngành. Ví dụ, muốn xuất nhập khẩu ra nước ngoài, ngành xuất bản gần như không có agency nào về bản quyền, vì thế các đơn vị đều đơn lẻ khi triển khai. Cũng vì thế, các đơn vị trong nước rất khó khăn để tiếp cận các đầu sách lớn, nhà xuất bản có chất lượng.

Ông Nguyễn Nguyên nhấn mạnh một lần nữa cần sự kết nối của ngành xuất bản với các đơn vị logistics, các đơn vị thương mại điện tử, các đơn vị thanh toán không dùng tiền mặt, ví điện tử… “Đây là hệ sinh thái chúng ta buộc phải có”, Cục trưởng Nguyễn Nguyên đúc kết.

Ngoài ra, việc xây dựng một chiến lược lâu dài cho xuất nhập khẩu xuất bản phẩm là điều đáng quan tâm. “Bản thân chúng ta không chỉ tiếp nhận tri thức thế giới về mà chúng ta phải mang câu chuyện Việt Nam ra thế giới, đó là sức mạnh mềm của chúng ta”, ông Nguyễn Nguyên chia sẻ. Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cam kết thời gian tới sẽ nỗ lực để triển khai tốt chiến lược này.

Một vấn đề lớn khác ông Nguyễn Nguyên đề cập tới là bản quyền. Đây là câu chuyện liên quan tới pháp luật, quy trình xử lý, xử phạt. Trong giai đoạn tới, Cục sẽ đưa ra nội dung liên quan tới định nghĩa “làm giả sách”. Khái niệm “làm giả sách” sẽ được định hình rõ nội hàm, giúp xử lý chính xác các vụ việc làm giả, làm nhái sách hơn.

Trung tâm bảo vệ bản quyền mới được thành lập tại Hội Xuất bản Việt Nam và sẽ là "cánh tay nối dài" cho công tác quản lý, đấu tranh với vấn đề hàng giả, hàng nhái.

Bên cạnh đó, Cục trưởng Nguyễn Nguyên nêu vấn đề quản lý hệ thống dữ liệu. Đây là vấn đề các đơn vị kinh doanh rất quan tâm, bởi không có dữ liệu không nắm được thị trường, không đo đếm được sức mua. Ông đồng tình rằng cần một hệ thống đo đếm trong thời gian tới.

“Doanh thu của chúng ta nếu chỉ từ những cuốn sách, là không đủ. Bản thân chúng ta phải tạo ra chuỗi giá trị, sách - xuất bản chỉ là một trong những giá trị đó. Vấn đề bản quyền và dữ liệu chính là tài sản lớn nhất của các đơn vị kinh doanh, sẽ trở thành nguồn doanh thu. Nếu chúng ta chỉ kinh doanh những cuốn sách thì chúng ta cũng chỉ đủ để sống qua ngày”, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành chia sẻ với các đơn vị kinh doanh xuất bản phẩm.

Thị trường xuất nhập khẩu xuất bản phẩm còn nhiều khó khăn

Báo cáo tại hội nghị, ông Nguyễn Ngọc Bảo - Phó cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành - cho biết toàn quốc có 28 đơn vị nhập khẩu, nhưng chỉ 19 đơn vị thường xuyên có đơn hàng.

Quy mô và năng lực của phần lớn các doanh nghiệp nhập khẩu còn nhỏ, chưa chủ động trong việc xúc tiến, hợp tác kinh doanh với các doanh nghiệp nước ngoài; các doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm thiếu sự liên kết khi tham gia thị trường nước ngoài; chưa chủ động liên kết với các nhà xuất bản, doanh nghiệp phát hành để khai thác nguồn hàng xuất khẩu.

Tổng lượng xuất bản phẩm nhập khẩu năm 2023-2024 và 6 tháng đầu năm 2025 là 181.728 tên xuất bản phẩm với số lượng 14.746.107 bản sách.

Nội dung xuất bản phẩm nhập khẩu đa dạng, phong phú về thể loại thuộc nhiều ngôn ngữ khác nhau, chủ yếu là tiếng Anh, Pháp, Trung, Nhật, Hàn. Thị trường nhập khẩu tập trung khẩu chính tại các nước: Anh, Mỹ, Australia, Pháp, Nhật, Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Đức, Hà Lan, Hong Kong (Trung Quốc). Kim ngạch nhập khẩu ước tính đạt khoảng 65 triệu USD.

Nội dung xuất bản phẩm nhập khẩu đa dạng, phong phú về thể loại, thuộc nhiều nhà xuất bản, nhà cung cấp trên thế giới.

Trong đó, các doanh nghiệp có số lượng xuất bản phẩm đăng ký nhập khẩu cao như: Công ty Cổ phần Phát hành sách thành phố Hồ Chí Minh; Công ty trách nhiệm hữu hạn Bán lẻ Phương Nam; Công ty TNHH Sách Á Châu; Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu và Phát triển Văn hóa; Công ty Xuất nhập khẩu sách, báo Việt Nam.

Trong khi đó, hoạt động xuất khẩu xuất bản phẩm chưa có điểm đột phá, hiện chỉ có 5 doanh nghiệp thực hiện thường xuyên việc xuất khẩu xuất bản phẩm của Việt Nam ra nước ngoài.

Tổng số lượng xuất bản phẩm xuất khẩu đạt 14.867 tên xuất bản phẩm với hơn 1 triệu bản sách và đĩa các loại; kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng hơn 260.000 USD. Xuất bản phẩm xuất khẩu chủ yếu là sách giới thiệu, quảng bá về đất nước, con người Việt Nam. Thị trường xuất khẩu theo đơn hàng nhỏ, lẻ như Lào, Nhật Bản, Mỹ, Australia...

Thụy An