Xuất khẩu rau quả lập kỷ lục, hướng tới mốc 10 tỷ USD

Xuất khẩu sầu riêng ước đạt 4 tỷ USD

Với kim ngạch dự kiến khoảng 8,59 tỷ USD trong năm 2025, xuất khẩu rau quả đang tiến sát một cột mốc mới sau nhiều năm tăng trưởng liên tục. So với năm 2024, mức tăng gần 20% cho thấy sức bật đáng kể của ngành, trong bối cảnh thương mại toàn cầu vẫn tiềm ẩn nhiều bất định.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), động lực tăng trưởng chủ yếu từ nhóm 6 loại trái cây chủ lực gồm sầu riêng, chuối, xoài, mít, dừa và bưởi. Trong đó, sầu riêng tiếp tục khẳng định vai trò then chốt, không chỉ về quy mô kim ngạch mà còn về khả năng dẫn dắt xu hướng sản xuất và xuất khẩu của toàn ngành.

Xuất khẩu rau quả năm 2025 tăng 20% so với năm 2024. Ảnh: TTXVN

Tính đến hết tháng 10/2025, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đã vượt mốc 3 tỷ USD. Với tiến độ xuất hàng trong những tháng cuối năm, con số này được kỳ vọng có thể chạm khoảng 4 tỷ USD, tương đương gần một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của cả nước.

Thị trường Trung Quốc tiếp tục là điểm đến lớn nhất của sầu riêng Việt Nam, cũng như của toàn ngành rau quả. Trong 11 tháng, xuất khẩu rau quả sang thị trường này đạt gần 5 tỷ USD, tăng khoảng 15% so với cùng kỳ năm trước và đã vượt mức kỷ lục của cả năm 2024. Riêng Trung Quốc hiện chiếm khoảng 64% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam.

Tuy nhiên, tăng trưởng không diễn ra một cách suôn sẻ. Trong những tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng, gặp nhiều trở ngại khi Trung Quốc tăng cường kiểm soát dư lượng chất vàng O và cadimi. Việc siết chặt các yêu cầu kỹ thuật khiến hoạt động thông quan bị chậm lại, nhiều lô hàng phải bổ sung hồ sơ hoặc tái kiểm tra. Phải từ tháng 6/2025, khi các cơ quan chức năng hai nước phối hợp tháo gỡ một số vướng mắc về kỹ thuật và quy trình, xuất khẩu sầu riêng mới dần khởi sắc trở lại.

Bên cạnh sầu riêng, việc ký kết các nghị định thư đối với chuối, dừa, chanh leo… cũng mở thêm dư địa cho nhiều loại trái cây Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường Trung Quốc. Các mặt hàng này tuy chưa tạo ra đột phá về kim ngạch như sầu riêng, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc đa dạng hóa cơ cấu xuất khẩu.

Đáng chú ý, xuất khẩu rau quả sang thị trường Mỹ ghi nhận tăng trưởng mạnh. Trong 11 tháng, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt gần 500 triệu USD, tăng tới 56% so với cùng kỳ năm trước, bất chấp những tác động nhất định từ chính sách thuế quan và các rào cản kỹ thuật.

Một số thị trường khác như Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hà Lan tiếp tục duy trì kim ngạch trên 100 triệu USD. Trong khi đó, xuất khẩu sang Hàn Quốc giảm nhẹ 1,7%, đạt khoảng 284,2 triệu USD, phản ánh sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và yêu cầu chất lượng ngày càng cao tại thị trường này.

Diễn biến trên cho thấy bức tranh xuất khẩu rau quả không chỉ phụ thuộc vào một thị trường duy nhất, dù Trung Quốc vẫn giữ vai trò áp đảo, mà đang dần mở rộng sang các thị trường có tiêu chuẩn cao hơn.

Hướng tới mốc 10 tỷ USD: tăng trưởng phải đi kèm chuẩn hóa

Bước sang năm 2026, Vinafruit cho rằng chưa xuất hiện những biến số bất lợi lớn có thể làm gián đoạn đà tăng trưởng. Nếu giữ được nhịp phục hồi hiện nay, kim ngạch xuất khẩu rau quả có thể đạt 9 - 10 tỷ USD, tương đương mức tăng thêm 10 - 15% so với năm 2025.

“Các thị trường tiêu thụ chính như Trung Quốc, Mỹ, EU đều đang phát ra tín hiệu tích cực. Doanh nghiệp cũng đã quen hơn với quy trình kiểm soát mã vùng trồng, tiêu chuẩn chất lượng, nên khả năng tăng trưởng là hoàn toàn khả thi”, ông Nguyên nhận định.

Dù vậy, để hiện thực hóa mục tiêu này, yêu cầu đặt ra không còn dừng ở mở rộng diện tích hay sản lượng. Trọng tâm đang dịch chuyển sang chuẩn hóa vùng trồng, vùng nguyên liệu và nâng cấp hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Theo kế hoạch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, từ ngày 1/1/2026 đến 30/6/2026, Việt Nam sẽ thí điểm hệ thống truy xuất nguồn gốc đối với trái sầu riêng. Hệ thống này được thiết kế để kết nối toàn bộ chuỗi từ sản xuất, thu mua, sơ chế, đóng gói đến vận chuyển và phân phối.

Các sản phẩm sẽ được gắn mã QR hoặc áp dụng công nghệ xác thực điện tử như NFC, RFID, cho phép truy xuất thông tin theo thời gian thực. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm tăng cường minh bạch, quản lý chất lượng và bảo đảm an toàn thực phẩm cho mặt hàng xuất khẩu chủ lực.

Theo ông Nguyên, chuẩn hóa vùng trồng, đảm bảo mã số vùng và mã số cơ sở đóng gói là điều kiện tiên quyết. “Nâng cấp hệ thống truy xuất dữ liệu, ghi chép điện tử đầy đủ không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc nếu muốn duy trì và mở rộng xuất khẩu”, ông nói.

Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa thị trường cũng được xem là hướng đi chiến lược nhằm giảm rủi ro phụ thuộc. Trung Quốc vẫn là thị trường lớn, nhưng Mỹ, EU, Trung Đông đang mở ra những cơ hội mới, nhất là đối với các sản phẩm chế biến và trái cây có thời gian bảo quản dài.

Lãnh đạo Vinafruit cho rằng, nếu cộng đồng doanh nghiệp và nông dân cùng thay đổi tư duy sản xuất, chuyển từ manh mún sang làm theo chuẩn, đầu tư bài bản vào chế biến và chuỗi cung ứng, mục tiêu 9 - 10 tỷ USD vào năm 2026 không phải là quá xa vời. Vấn đề cốt lõi không chỉ là tăng trưởng nhanh, mà là tăng trưởng bền vững trong một “cuộc chơi” ngày càng nhiều tiêu chuẩn và kỷ luật thị trường.

Hà Lan