Xuất khẩu sầu riêng giảm tháng thứ 5 liên tiếp

Việt Nam là quốc gia sản xuất và xuất khẩu sầu riêng đứng thứ hai thế giới, sau Thái Lan. Chỉ chưa đầy một thập kỷ, ngành hàng sầu riêng của nước ta đã tăng trưởng vượt bậc cả về quy mô diện tích và sản lượng, từ 32.000ha năm 2015 lên gần 180.000ha vào năm 2024, tức gấp gần 6 lần.

Với sản lượng vượt ngưỡng 1,5 triệu tấn vào năm 2024, sầu riêng trở thành một trong những loại trái cây phát triển nhanh nhất cả nước. Kim ngạch xuất khẩu “vua trái cây” cũng vượt 3,2 tỷ USD vào năm 2024.

5 tháng đầu năm nay, xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 386 triệu USD, giảm 58% so với cùng kỳ 2024.

Tuy nhiên, trong 5 tháng đầu năm 2025, ngành hàng sầu riêng đối mặt với sự sụt giảm nghiêm trọng cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu. Theo Hải quan, 5 tháng đầu năm nay, xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 386 triệu USD, giảm 58% so với cùng kỳ 2024. Riêng trong tháng 5, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này tiếp tục giảm, đánh dấu tháng thứ 5 liên tiếp đi xuống. Tỷ trọng sầu riêng trong nhóm rau quả xuất khẩu cũng rớt từ 35% xuống còn 17%.

Nguyên nhân là Trung Quốc - thị trường chiếm đến 72% lượng sầu riêng xuất khẩu - giảm mạnh nhập khẩu. 5 tháng qua, Việt Nam chỉ thu về 278 triệu USD từ thị trường này, giảm 67% so với cùng kỳ. Sầu riêng - mặt hàng chủ lực lao dốc đã kéo theo tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả 5 tháng đầu năm chỉ đạt 2,3 tỷ USD, giảm 13,5%.

Theo các doanh nghiệp, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc vẫn gặp nhiều khó khăn do nước này liên tục gia tăng kiểm soát kỹ thuật, đặc biệt là đối với hóa chất Vàng O – chất bị cấm vì nguy cơ gây ung thư.

Công ty kiểm định Hoàn Vũ - đơn vị được Trung Quốc công nhận - cho biết Cadimi trong sầu riêng chủ yếu do lạm dụng phân bón, không phải đặc điểm tự nhiên của đất. Do đó, cần kiểm soát phân bón lậu, phân loại đất và có khuyến cáo đề xuất canh tác. Đất nhiễm kim loại nặng cần được cải tạo nếu muốn canh tác bền vững.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau Quả Việt Nam, Trung Quốc còn siết chặt kiểm tra dư lượng kim loại nặng, kiểm dịch thực vật và gian lận mã số vùng trồng, khiến quá trình thông quan thêm phức tạp.

Vì rủi ro cao, nhiều doanh nghiệp hiện chỉ dám xuất theo đơn nhỏ lẻ, không ký hợp đồng lớn, do lo ngại hàng hư nếu bị chậm thông quan. Một số doanh nghiệp thậm chí ngừng xuất khẩu để hoàn thiện hồ sơ, thủ tục.

Để sầu riêng Việt phát triển bền vững, ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng cần triển khai các giải pháp cấp bách nhằm lấy lại niềm tin của người tiêu dùng.

Trong đó, cần thiết lập hệ thống giám sát chất lượng từ gốc, tăng cường khâu kiểm nghiệm tại cơ sở sản xuất sầu riêng, xây dựng các chương trình giám sát an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật ngay tại vùng trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng.

Ngoài ra, cần quy hoạch vùng trồng tập trung và bền vững: “Kiểm soát tình trạng phát triển ồ ạt, tự phát dẫn đến phá vỡ quy hoạch và nguy cơ cung vượt cầu. Nhà nước cần có chính sách định hướng, khuyến khích phát triển các vùng chuyên canh sầu riêng quy mô lớn, áp dụng đồng bộ quy trình sản xuất an toàn (VietGAP, GlobalGAP)” - ông Nguyên nói.

Trước đó, trong khuôn khổ hội đàm giữa Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Tổng cục trưởng Hải quan Trung Quốc ngày 28/5, hai bên thống nhất tăng thời gian làm việc, bổ sung nhân lực tại cửa khẩu, nhằm giảm ùn tắc mùa vụ.

Trung Quốc cũng đã cập nhật thêm 829 mã số vùng trồng và 131 cơ sở đóng gói của Việt Nam được phép xuất khẩu sầu riêng. Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, đây là bước tiến kỹ thuật và động viên lớn với doanh nghiệp, nông dân.

Việt Nam đã đề xuất 3 hướng hợp tác: điều chỉnh chính sách an toàn thực phẩm theo hướng thuận lợi hơn, tăng tốc thông quan và phê duyệt thêm phòng lab đầy đủ điều kiện kiểm định Cadimi, Vàng O... Việt Nam cũng đã gửi báo cáo chứng minh nỗ lực kiểm soát chuỗi sản xuất - sơ chế - xuất khẩu.

Hồng Hương