Xúc động bộ phim tài liệu về nhạc sĩ Văn Cao

Từ phải sang: Đạo diễn Trịnh Quang Tùng, đạo diễn Đặng Linh và quay phim Đức Nguyên.

Bộ phim “Người viết Quốc ca” do Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương sản xuất, đạo diễn Đặng Linh thực hiện, với mong muốn sẽ kịp ra mắt vào dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.

Không chỉ là một bộ phim đem lại cho khán giả không gian và sức sống của những ca khúc nổi tiếng, đi vào lòng người của nhạc sĩ Văn Cao, phim còn hé lộ cho người xem thấy nhiều góc khác của cuộc đời ông, thông qua lời kể của những người thân trong gia đình, của những nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ thế hệ sau, như nhạc sĩ Doãn Nho, nhạc sĩ Đoàn Bổng, nhà thơ Thanh Thảo, nhà thơ Bằng Việt, nhà nghiên cứu phê bình Nguyễn Thị Minh Châu, ca sĩ Ánh Tuyết, nhà văn Thiên Sơn, cùng kiến trúc sư Nghiêm Thành và nghệ sĩ piano Hương Hương - hai người con của ông.

Sự xúc động của người xem dành cho đạo diễn Đặng Linh.

Đạo diễn Đặng Linh chia sẻ, việc lựa chọn các nhân vật phỏng vấn trong phim được lên phương án và tính toán rất kỹ, chứ không phải là lựa chọn ngẫu nhiên. Các tiêu chí để lựa chọn là người đó trước hết phải rất yêu quý và nhìn nhận về nhạc sĩ Văn Cao phải rất khách quan, và bản thân họ cũng phải là những người thực sự có những đóng góp tích cực về mặt nghệ thuật, văn hóa xã hội và có uy tín nhất định. Quan trọng hơn, đó là sự chân thành, lòng yêu thương, quý trọng và sự ghi nhận đối với nhạc sĩ Văn Cao.

Đạo diễn Đặng Linh ví von quá trình đi làm phim giống như đi đào vàng, có lúc gặp được, có lúc không gặp các nhân vật. “Nhưng với phim này, rất may mắn là hầu hết các bác, các chú, anh, chị đã tham gia phỏng vấn phim đều là những người chia sẻ rất chân thành, và còn kể được thêm rất nhiều những câu chuyện mà trước đấy đoàn phim không hề biết”, đạo diễn Đặng Linh kể lại.

Nhà thơ Bằng Việt và nhạc sĩ Doãn Nho trò chuyện cùng đạo diễn Đặng Linh.

Cuộc đời của nhạc sĩ Văn Cao, từ huy hoàng đến đắng cay, trầm lặng, và cả những năm tháng bình yên cuối cuộc đời ông… được trải dài trong bộ phim, tuy chưa thể đủ nhưng cũng góp phần giúp người xem hiểu được thêm về con người tài hoa vĩ đại này.

Không chỉ có âm nhạc, mà bộ phim còn mang đến cho người xem những con người khác của nhạc sĩ Văn Cao, con người thơ, con người đau đáu về tình thân gia đình, hay con người yêu Tổ quốc đến quên cả bản thân mình.

Phim đã chạm đến cảm xúc của khán giả, khi không ít người đã rơi nước mắt khi chứng kiến những thăng trầm trong cuộc đời nghệ sĩ - nhạc sĩ Văn Cao, và cả sự ra đời và tồn tại của bài hát “Tiến quân ca” - sau này được chính Chủ tịch Hồ Chí Minh lựa chọn làm Quốc ca. Khi những giai điệu hùng tráng của “Tiến quân ca” vang lên trong phim, có những khán giả đã cất giọng hát theo.

Một ca khúc khác có số phận cũng đầy chìm nổi, nhưng sau này đã được công nhận và đi vào đời sống, được người dân vô cùng yêu thích, là “Mùa xuân đầu tiên” cũng được “kể” lại trong phim.

Số phận của nhạc sĩ, số phận của các ca khúc đỉnh cao trong cuộc đời ông đã được “kể” xen kẽ, gắn kết với nhau bằng ngôn ngữ của điện ảnh tài liệu, và đặc biệt là được kể bằng giọng kể của một đạo diễn thế hệ sau, cách xa thời của nhạc sĩ rất nhiều năm. Đạo diễn Đặng Linh không dùng lời bình, mà dùng lời kể của các nhân vật để xây dựng chân dung và cuộc đời nhạc sĩ Văn Cao, xen giữa các tác phẩm âm nhạc của ông và những đoạn phim tư liệu quý.

Đạo diễn Đặng Linh cho biết, phim đã được lên ý tưởng và xây dựng kịch bản từ khoảng 3 năm rưỡi trước. Phim bắt đầu được sản xuất trong khoảng 1 năm trở lại đây. Trước đó, đạo diễn và ê-kíp làm phim đã phải nghiên cứu, đọc, tìm hiểu về nhạc sĩ Văn Cao trong vòng khoảng 6 tháng, “chỉ đọc và nghe nhạc của ông” - như lời của đạo diễn Đặng Linh.

Trước khi được công chiếu, bộ phim đã phải chỉnh sửa rất nhiều và may mắn kịp thời được cấp phép đúng vào ngày sinh của nhạc sĩ Văn Cao, đó là một sự tình cờ và một mối duyên mà đạo diễn Đặng Linh hết sức trân trọng và cảm kích.

Đạo diễn, Nghệ sĩ Ưu tú Trịnh Quang Tùng, Phó Tổng Giám đốc Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương nhận xét, Đặng Linh là một trong những đạo diễn trẻ của Hãng có “giọng kể” rất đặc biệt trong dòng phim tài liệu. Anh cho biết, ban đầu, bộ phim xuất phát từ một dự án điện ảnh tài liệu về nhạc sĩ Văn Cao do Nhà nước đầu tư kinh phí, với thời lượng 50 phút. Sau khi hoàn thành bộ phim, đạo diễn Đặng Linh thấy tiếc vì vẫn còn rất nhiều tư liệu hay, nhiều điều chưa kể về nhạc sĩ Văn Cao, cho nên cô đã xin phép Hãng được thực hiện một bộ phim dài về cuộc đời ông.

Đạo diễn Trịnh Quang Tùng cũng bật mí, một trường đoạn trong phim mà anh thấy ấn tượng nhất là hình ảnh nhạc sĩ Văn Cao chơi đàn bằng nắm tay, giữa cảnh bom rơi đạn nổ ở Hà Nội. Hình ảnh này vừa nói lên tâm trạng, tính cách, con người của ông, vừa nói lên bối cảnh Hà Nội thời chiến…

Nhà thơ Bằng Việt và nhà văn Thiên Sơn.

Trong buổi chiếu ra mắt, không chỉ khán giả trẻ, khán giả cao tuổi bày tỏ sự xúc động và cảm kích với bộ phim, mà những nhân vật hiện diện trong phim như nhạc sĩ Đoàn Bổng, nhạc sĩ Doãn Nho, nhà thơ Bằng Việt, nhà văn Thiên Sơn… đều bày tỏ sự bất ngờ và đánh giá cao bộ phim. Nhà thơ Đoàn Bổng nói ngắn gọn câu chúc mừng đạo diễn Đặng Linh: “Cháu làm phim này rất giỏi”.

Nhà thơ Bằng Việt cho biết, hình dung ban đầu của ông về bộ phim rất khác, chỉ là một bộ phim chân dung tròn trịa, không gai góc. Nhưng sau khi xem, ông đã rất bất ngờ về những góc cạnh khác nhau về nhạc sĩ Văn Cao được thể hiện trong bộ phim. Và nhà thơ Bằng Việt mong muốn sẽ có thêm nhiều văn nghệ sĩ tên tuổi nữa được xây dựng phim như thế này, để khán giả thấy được con người thật, nội tâm bên trong, suy nghĩ bên trong của các trí thức, nghệ sĩ đối với công việc nghệ thuật của mình cũng như đối với tất cả các vấn đề của xã hội.

Nhà văn Thiên Sơn nhận xét, bộ phim này rất hiện đại, sử dụng lời dẫn trực tiếp không có lời bình, và điểm nhìn trong phim liên tục thay đổi qua các nhân vật. Mỗi nhân vật được phỏng vấn chính là một người vừa bình luận vừa kể chuyện và tạo ra sự luân chuyển của điểm nhìn, cho thấy những góc nhìn khác nhau về nhạc sĩ Văn Cao.

“Phim này không chỉ nói về nhạc sĩ Văn Cao, nhà thơ Văn Cao ở khía cạnh thành tựu mà còn nói ở những khía cạnh thầm kín, những nỗi đau và những khát vọng thầm lặng, những sự nén chịu. Nhưng không chỉ như vậy, bộ phim còn mở ra phản ánh cả một thời đại mà người nghệ sĩ ấy đang sống, từ thời tiền khởi nghĩa, thời chống Pháp đến thời chống Mỹ như thế nào. Giá trị phản ánh ở trong bộ phim rất lớn”, nhà văn Thiên Sơn nhận xét.

Ê-kíp làm phim chụp ảnh cùng khán giả và các nhân vật trong phim.

Đạo diễn Trịnh Quang Tùng cho biết, mong mỏi lớn nhất của anh và các nhà làm phim trong ê-kíp là bộ phim sẽ đến được với công chúng rộng rãi, và “Người viết Quốc ca” cũng là phim tài liệu đầu tiên của Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương dự định chiếu rạp. Tuy nhiên, việc phát hành phim cũng gặp một số khó khăn liên quan đến cơ chế phát hành. “Chỉ khi bộ phim đến được với đông đảo công chúng, ước nguyện của chúng tôi mới hoàn thành, và đó cũng là động lực để chúng tôi tiếp tục những dự án nghệ thuật tài liệu mới”, đạo diễn Trịnh Quang Tùng chia sẻ.

LINH KHÁNH