Xung đột Gaza và sự thay đổi niềm tin tôn giáo trong giới trẻ Israel

Các thanh niên Do Thái sùng đạo tụ họp tại một giáo đường ở Tel Aviv. Ảnh: Times of Israel

Một nghiên cứu mới từ Đại học Hebrew ở Jerusalem cho thấy, cuộc xung đột đang diễn ra tại Gaza đang thúc đẩy những chuyển biến đáng kể trong niềm tin tôn giáo và tâm linh của giới trẻ Israel, qua đó phản ánh cách mà chấn thương tinh thần có thể khiến một số người tìm đến đức tin, trong khi số khác lại rời xa tôn giáo.

Các nhà nghiên cứu Yaakov Greenwald, Giáo sư Mario Mikulincer và Giáo sư Ariel Knafo-Noam đã khảo sát hơn 1.200 sinh viên đại học người Do Thái-Israel trong giai đoạn từ 2023 đến 2025. Khoảng một nửa số người tham gia cho biết họ đã trải qua thay đổi trong niềm tin tôn giáo hoặc tâm linh, trong đó xu hướng gia tăng đức tin diễn ra phổ biến hơn là suy giảm.

Theo nghiên cứu, cứ 4 sinh viên đại học thì có khoảng 1 người trở nên sùng đạo hơn, trong khi cứ 3 người thì có 1 người mô tả bản thân là có đời sống tâm linh phong phú hơn. Nhà nghiên cứu Greenwald cho biết: “Những giai đoạn căng thẳng kéo dài không phải lúc nào cũng khiến mọi người thêm tin vào tôn giáo. Với một số người, nó đưa họ đến gần hơn với đức tin; nhưng với người khác, nó lại củng cố các giá trị thế tục hoặc khơi dậy nhu cầu tìm kiếm tâm linh bên ngoài khuôn khổ tôn giáo truyền thống”.

Nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò của bối cảnh văn hóa. Những sinh viên đến từ các cộng đồng có truyền thống tôn giáo thường có xu hướng củng cố niềm tin, trong khi sinh viên xuất thân từ môi trường thế tục lại thường nghiêng về đời sống tâm linh cá nhân hơn là tôn giáo chính thống. Một số người thậm chí còn cho biết họ đã giảm mức độ sùng đạo, cho thấy rằng xung đột không tạo ra những phản ứng đồng nhất.

Một yếu tố khác có tác động rõ rệt là bị ảnh hưởng trực tiếp trong chiến tranh – bao gồm việc bị thương, mất người thân, hoặc sống dưới làn pháo kích – đều có liên hệ đến việc gia tăng mối quan tâm tôn giáo hoặc tâm linh. Các nhà nghiên cứu cho biết: “Càng bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chiến tranh, con người càng có xu hướng xem xét lại và định hình lại hệ thống niềm tin của mình”.

Nghiên cứu đã sử dụng Lý thuyết quản lý nỗi sợ hãi (TMT), một mô hình tâm lý học được phát triển từ những năm 1980, dựa trên giả thuyết rằng ý thức về cái chết tạo ra sự lo âu hiện sinh, và con người giải quyết điều này bằng cách bám víu vào các hệ giá trị văn hóa, niềm tin hoặc thế giới quan – những điều mang lại ý nghĩa sống và cảm giác về sự bất tử mang tính biểu tượng hoặc thực tế.

Từ lý thuyết này, các tác giả nghiên cứu cho rằng việc liên tục đối mặt với cái chết – qua các cuộc tấn công tên lửa, hình ảnh trên truyền thông, hay nghĩa vụ quân sự – có thể khiến con người tìm kiếm ý nghĩa sống thông qua các giá trị tôn giáo, văn hóa hoặc tâm linh. Tuy nhiên, hướng đi cụ thể sẽ tùy thuộc vào bối cảnh cá nhân và cộng đồng của mỗi người.

Không giống các nghiên cứu trước đây thường được thực hiện sau khi xung đột kết thúc, nghiên cứu lần này được tiến hành trong thời gian chiến sự đang diễn ra, mang lại góc nhìn hiếm có về cách thức niềm tin và tâm lý con người thay đổi ngay trong những tháng đầu của chiến tranh.

Thanh Bình (P/v TTXVN tại Israel)