10 dấu ấn lập pháp năm 2025 tác động tích cực đến phụ nữ và trẻ em

Ảnh minh họa

Các chính sách mới chú trọng bảo đảm bình đẳng giới, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nữ, mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục, việc làm bền vững, đồng thời tăng cường bảo vệ, chăm sóc và phát triển toàn diện trẻ em.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đại biểu Quốc hội dự phiên bế mạc kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV

Báo Phụ nữ Việt Nam xin giới thiệu 10 luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9 và thứ 10 Quốc hội khóa XV trong năm 2025, thể hiện bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý, góp phần xây dựng xã hội công bằng, tiến bộ và phát triển bền vững.

1. Luật Dân số

Luật Dân số mới được Quốc hội thông qua đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tư duy và chính sách dân số của Việt Nam, từ trọng tâm kế hoạch hóa gia đình sang tiếp cận dân số và phát triển bền vững. Luật lần đầu tiên thiết kế khung chính sách tổng thể nhằm duy trì mức sinh thay thế, gắn chặt các chính sách dân số với giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nhà ở và an sinh xã hội.

Một trong những điểm nổi bật của Luật là các chính sách khuyến khích sinh đủ 2 con. Theo đó, lao động nữ sinh con thứ hai được nghỉ thai sản 7 tháng, tăng thêm 1 tháng so với quy định hiện hành; lao động nam được nghỉ 10 ngày làm việc khi vợ sinh con. Cùng với đó, Luật quy định nhiều hình thức hỗ trợ tài chính khi sinh con, được phân theo nhóm đối tượng và địa bàn, trong đó ưu tiên phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người, phụ nữ ở tỉnh, thành phố có mức sinh thấp và phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi. Đặc biệt, người có từ hai con đẻ trở lên được ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở, góp phần giảm áp lực kinh tế và khuyến khích các gia đình sinh đủ con.

Bên cạnh chính sách khuyến sinh, Luật Dân số tiếp tục tăng cường các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Luật khuyến khích đưa nội dung không trọng nam hơn nữ, không lựa chọn giới tính thai nhi vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư; đồng thời quy định đình chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh đối với cá nhân có hành vi thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai. Hằng năm, cơ quan thống kê Trung ương sẽ công bố tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh làm cơ sở để Chính phủ và địa phương xây dựng các biện pháp can thiệp phù hợp, góp phần bảo đảm phát triển dân số cân bằng, bền vững.

2. Luật An ninh mạng

Luật An ninh mạng vừa được thông qua ở kỳ họp thứ 10 là công cụ pháp lý quan trọng góp phần bảo vệ phụ nữ và trẻ em trên không gian mạng, bảo đảm quyền riêng tư, danh dự, nhân phẩm và sự phát triển an toàn trong bối cảnh chuyển đổi số ngày càng sâu rộng.

Luật quy định nghiêm cấm các hành vi đưa, phát tán thông tin sai sự thật, xúc phạm danh dự, nhân phẩm; làm nhục, vu khống, đe dọa, quấy rối, bắt nạt trên mạng và phát tán hình ảnh, thông tin cá nhân khi chưa được sự đồng ý của người liên quan. Những quy định này đặc biệt có ý nghĩa trong việc bảo vệ phụ nữ, trẻ em gái trước các hành vi bạo lực mạng, xâm hại đời sống riêng tư và tống tiền bằng hình ảnh nhạy cảm.

Đối với trẻ em, Luật yêu cầu ngăn chặn, gỡ bỏ các thông tin xấu, độc hại gây ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, tinh thần và đạo đức; đồng thời phòng, chống việc lợi dụng không gian mạng để dụ dỗ, lôi kéo, xâm hại, mua bán và bóc lột trẻ em.

Bên cạnh đó, Luật An ninh mạng nhấn mạnh trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, đời sống riêng tư của người sử dụng, qua đó giảm nguy cơ phụ nữ và trẻ em bị lừa đảo, theo dõi, xâm hại trên môi trường số. Luật góp phần xây dựng không gian mạng an toàn, lành mạnh, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của phụ nữ và trẻ em trong bối cảnh chuyển đổi số.

3. Luật Thuế thu nhập cá nhân

Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2025 có tác động trực tiếp và rõ nét đến phụ nữ và trẻ em thông qua các quy định về giảm trừ, miễn thuế và bảo đảm an sinh gia đình.

Trước hết, mức giảm trừ gia cảnh được nâng lên 15,5 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng đối với mỗi người phụ thuộc, trong đó trẻ em là nhóm đối tượng phụ thuộc phổ biến nhất, giúp giảm đáng kể gánh nặng thuế cho các gia đình, đặc biệt là phụ nữ đang trực tiếp nuôi con.

Luật cũng cho phép tính giảm trừ đối với con chưa thành niên, con đang học tập, con khuyết tật hoặc mất khả năng lao động, qua đó góp phần bảo vệ quyền lợi vật chất và điều kiện phát triển của trẻ em

Bên cạnh đó, nhiều khoản thu nhập gắn với vai trò sinh nở, chăm sóc và bảo trợ xã hội của phụ nữ như trợ cấp một lần khi sinh con, trợ cấp thai sản, trợ cấp khó khăn, trợ cấp xã hội, học bổng cho học sinh, sinh viên đều được miễn thuế, thể hiện rõ định hướng nhân văn và bình đẳng giới của chính sách thuế

Ngoài ra, việc cho phép giảm trừ các khoản chi cho y tế, giáo dục - đào tạo của người nộp thuế và người phụ thuộc cũng gián tiếp tăng nguồn lực đầu tư cho chăm sóc sức khỏe, học tập của trẻ em, đồng thời hỗ trợ phụ nữ trong vai trò chăm lo gia đình, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững và công bằng xã hội.

4. Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo

Theo Nghị quyết, từ năm học 2026-2027, Nhà nước thống nhất sử dụng một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc và cung cấp miễn phí bộ sách giáo khoa dùng chung, hoàn thành vào năm 2030. Chính sách này góp phần giảm gánh nặng chi phí học tập cho các gia đình, nhất là hộ nghèo, cận nghèo, gia đình có con nhỏ và phụ nữ đơn thân.

Đối với đội ngũ giáo viên - lực lượng chủ yếu là nữ, nghị quyết quy định phụ cấp ưu đãi nghề tối thiểu 70%, riêng giáo viên công tác tại vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo được hưởng mức phụ cấp 100%, góp phần cải thiện thu nhập, ổn định đời sống và giữ chân giáo viên nữ ở vùng khó khăn.

Nhà nước thống nhất sử dụng một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc và cung cấp miễn phí bộ sách giáo khoa dùng chung, hoàn thành vào năm 2030

Nghị quyết cũng mở rộng chính sách tín dụng ưu đãi cho học sinh, sinh viên, tạo điều kiện để trẻ em, thanh thiếu niên, đặc biệt là nữ sinh có hoàn cảnh khó khăn, tiếp cận giáo dục, học tập liên tục và bình đẳng. Đồng thời, mục tiêu hoàn thành giáo dục bắt buộc đến hết trung học cơ sở, kiên cố hóa trường lớp và từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai sẽ nâng cao cơ hội học tập, phát triển toàn diện cho trẻ em trên phạm vi cả nước, thu hẹp khoảng cách vùng miền và giới.

5. Nghị quyết Phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035

Nghị quyết về Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 xác định phụ nữ và trẻ em là nhóm thụ hưởng ưu tiên. Chương trình đặt mục tiêu bảo đảm phụ nữ mang thai, bà mẹ và trẻ em được quản lý, chăm sóc sức khỏe toàn diện ngay từ cơ sở; mở rộng lập sổ sức khỏe điện tử, theo dõi sức khỏe theo vòng đời. Nghị quyết chú trọng giảm suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi; tăng tỷ lệ sàng lọc trước sinh và sơ sinh nhằm phát hiện sớm các bệnh bẩm sinh phổ biến, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Bên cạnh đó, Nghị quyết thúc đẩy tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân cho các cặp nam nữ; kiểm soát và từng bước đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng, qua đó bảo vệ quyền lợi của trẻ em gái và thúc đẩy bình đẳng giới.

Các giải pháp tăng cường y tế cơ sở, phòng chống dịch bệnh, chăm sóc sức khỏe học đường và chăm sóc xã hội cho nhóm dễ bị tổn thương giúp phụ nữ, trẻ em - đặc biệt ở vùng khó khăn - được tiếp cận dịch vụ y tế và an sinh xã hội tốt hơn, góp phần nâng cao thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống.

6. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 10 luật có liên quan đến an ninh, trật tự

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 10 luật liên quan đến an ninh, trật tự được Quốc hội thông qua, trong đó Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ có nhiều nội dung tác động trực tiếp đến trẻ em.

Luật đã bỏ quy định bắt buộc lắp ghế an toàn trẻ em đối với ô tô kinh doanh vận tải hành khách như taxi, xe buýt nhằm phù hợp với thực tiễn, nhưng vẫn giữ yêu cầu ô tô chở trẻ em dưới 10 tuổi hoặc cao dưới 1,35 m phải có thiết bị an toàn phù hợp, góp phần bảo đảm an toàn cho trẻ em khi tham gia giao thông. Đồng thời, luật tăng cường quản lý phương tiện bằng công nghệ khi yêu cầu các xe kinh doanh vận tải, đặc biệt là xe chở khách từ 8 chỗ trở lên, phải lắp thiết bị giám sát hành trình và camera ghi hình khoang hành khách.

Quy định này được kỳ vọng giúp phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm, quấy rối, xâm hại, qua đó nâng cao mức độ an toàn cho phụ nữ và trẻ em khi sử dụng dịch vụ vận tải, đồng thời bảo đảm dữ liệu hình ảnh được quản lý theo quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư của hành khách.

7. Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân

Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí quy định việc bảo đảm quyền học tập cho trẻ em mầm non, học sinh phổ thông và người học chương trình giáo dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân, áp dụng từ năm học 2025-2026.

Theo đó, toàn bộ trẻ em học tại các cơ sở giáo dục công lập được miễn học phí; trẻ em học tại cơ sở dân lập, tư thục được Nhà nước hỗ trợ học phí theo mức do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định, phù hợp khung học phí của Chính phủ. Kinh phí thực hiện do ngân sách nhà nước bảo đảm, trong đó ngân sách trung ương hỗ trợ các địa phương chưa cân đối được nguồn lực. Nghị quyết có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm gánh nặng chi phí giáo dục cho gia đình, đặc biệt là phụ nữ, đồng thời góp phần bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục và chăm lo tốt hơn cho trẻ em trên phạm vi cả nước.

Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV

8. Luật Nhà giáo

Luật Nhà giáo được thông qua có tác động tích cực và trực tiếp đến phụ nữ, bởi phụ nữ chiếm tỷ lệ lớn trong đội ngũ giáo viên, đặc biệt ở bậc mầm non và tiểu học.

Điểm nổi bật của Luật là quy định nhà giáo được xếp lương cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp, đồng thời được hưởng phụ cấp ưu đãi nghề và các khoản phụ cấp khác theo tính chất công việc, điều kiện vùng miền. Những nhóm nhà giáo được hưởng mức lương và phụ cấp cao hơn gồm giáo viên mầm non; giáo viên công tác tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; giáo viên dạy tại trường chuyên biệt, thực hiện giáo dục hòa nhập hoặc giảng dạy các ngành, nghề đặc thù. Trường hợp có nhiều chính sách trùng nhau, nhà giáo được hưởng mức cao nhất.

Phụ nữ chiếm tỷ lệ lớn trong đội ngũ giáo viên, đặc biệt ở bậc mầm non và tiểu học

Luật cũng quy định hệ thống chính sách hỗ trợ toàn diện cho nhà giáo, bao gồm trợ cấp theo địa bàn và tính chất công việc; hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng; chăm sóc sức khỏe định kỳ và sức khỏe nghề nghiệp; phụ cấp lưu động cho giáo viên làm nhiệm vụ xóa mù chữ, phổ cập giáo dục, biệt phái, dạy liên trường, dạy tại điểm trường lẻ. Đối với giáo viên công tác ở vùng khó khăn, nếu chưa được bố trí nhà công vụ sẽ được hỗ trợ tiền thuê nhà, chi phí đi lại và thanh toán tàu xe.

Bên cạnh đó, Luật bổ sung chính sách thu hút, trọng dụng nhà giáo có trình độ cao, tài năng đặc biệt, tạo điều kiện về tuyển dụng, lương, phụ cấp, đào tạo và môi trường làm việc. Luật cũng quy định rõ các hành vi nhà giáo không được làm, đồng thời trao quyền chủ động hơn cho ngành giáo dục trong công tác tuyển dụng.

9. Luật Việc làm (sửa đổi)

Luật Việc làm (sửa đổi) được Quốc hội thông qua có tác động tích cực và trực tiếp đến phụ nữ, đặc biệt trong việc bảo đảm bình đẳng giới và tăng cơ hội tiếp cận việc làm bền vững.

Điểm mới nổi bật của Luật là quy định rõ và toàn diện hơn về chống phân biệt đối xử trong việc làm, trong đó lần đầu nhấn mạnh các yếu tố như giới tính, tình trạng thai sản, hôn nhân và trách nhiệm gia đình - những rào cản phổ biến đối với lao động nữ.

Luật cũng mở rộng chính sách tín dụng ưu đãi tạo việc làm cho các nhóm yếu thế như hộ nghèo, người khuyết tật, người chăm sóc người phụ thuộc, qua đó tạo điều kiện để nhiều phụ nữ tiếp cận vốn khởi sự kinh doanh, tự tạo việc làm. Bên cạnh đó, chính sách việc làm công và hỗ trợ chuyển đổi nghề ở khu vực nông thôn giúp phụ nữ nông thôn có thêm cơ hội việc làm tại chỗ, phù hợp với điều kiện gia đình.

Luật Việc làm (sửa đổi) được Quốc hội thông qua có tác động tích cực và trực tiếp đến phụ nữ, đặc biệt trong việc bảo đảm bình đẳng giới và tăng cơ hội tiếp cận việc làm bền vững

Một điểm mới quan trọng khác là phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia về người lao động và hệ thống thông tin thị trường lao động, giúp phụ nữ tiếp cận thông tin việc làm, đào tạo và chính sách an sinh minh bạch, thuận lợi hơn.

Ngoài ra, Luật tăng cường hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại, nâng cao kỹ năng nghề và bảo hiểm thất nghiệp, góp phần giúp phụ nữ quay lại thị trường lao động sau thời gian gián đoạn do sinh con, chăm sóc gia đình, từ đó thúc đẩy bình đẳng giới và an sinh xã hội bền vững.

10. Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi)

Luật Cán bộ, công chức năm 2025 có nhiều nội dung và điểm mới tác động tích cực đến phụ nữ, thể hiện rõ định hướng xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, công bằng và nhân văn.

Luật lần đầu tiên khẳng định thực hiện bình đẳng giới là một nguyên tắc trong quản lý cán bộ, công chức, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để bảo đảm cơ hội tiếp cận việc làm, đào tạo, bổ nhiệm và thăng tiến công bằng cho phụ nữ trong khu vực công. Cơ chế tuyển dụng, sử dụng và đánh giá theo vị trí việc làm, gắn với kết quả và sản phẩm cụ thể giúp hạn chế định kiến giới, nâng cao khả năng ghi nhận năng lực thực chất của cán bộ nữ.

Quy định về thu hút, trọng dụng nhân lực chất lượng cao và người có tài năng mở rộng cơ hội cho phụ nữ có trình độ, chuyên môn cao tham gia hoạt động công vụ, đặc biệt trong các lĩnh vực mới, lĩnh vực chiến lược.

Luật cũng tăng cường kỷ luật, đạo đức công vụ, văn hóa giao tiếp với Nhân dân, nghiêm cấm hành vi hách dịch, phân biệt đối xử về giới, qua đó góp phần xây dựng môi trường hành chính an toàn, thân thiện hơn đối với phụ nữ và trẻ em khi tiếp cận dịch vụ công.

Ngoài ra, việc đẩy mạnh chuyển đổi số, cắt giảm thủ tục hành chính, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu sẽ giúp giảm thời gian, chi phí xã hội, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho phụ nữ, nhất là phụ nữ có con nhỏ, và bảo đảm tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của trẻ em trong quá trình giải quyết các thủ tục hành chính.

Hải Yến