10 năm tới đất nước không 'cất cánh' thì khát vọng sẽ mãi mãi là khát vọng!

LTS: Chiều ngày 3.11.2020, Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa đã phát biểu góp ý vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 tại phiên thảo luận hội trường Kỳ họp thứ 10 Quốc Hội Khóa 14. Ông Nghĩa nhận định kế hoạch này có tầm quan trọng đặc biệt. Chúng ta đã có những khát vọng phát triển được lượng hóa với cột mốc 2030 và 2045. Dưới đây, Người Đô Thị giới thiệu toàn văn bài phát biểu 7 phút của Đại biểu Trương Trọng Nghĩa.

***

Tôi cơ bản đồng ý với các Báo cáo của Chính phủ và thẩm tra của các Ủy ban về tình hình kinh tế - xã hội 2020, kế hoạch kinh tế xã hội 2021. Tôi tán thành những đánh giá về thành tựu và ưu điểm và xin không lặp lại vì ít thời gian. Tôi xin tập trung góp ý vào kế hoạch kinh tế - xã hội 5 năm 2021 – 2025. Tôi hiểu rằng kế hoạch này sẽ được thảo luận kỹ hơn và thông qua tại Đại hội XIII của Đảng, nên chỉ nêu một số nhận thức mang tính chất tham khảo.

Kế hoạch 5 năm 2021 – 2025 có tầm quan trọng đặc biệt với hai đặc điểm. Thứ nhất, chúng ta đã có những khát vọng phát triển đã được lượng hóa: cột mốc 2030 và 2045. Từ đây đến 2030, chỉ có hai Kế hoạch 5 năm, đến 2045 chỉ có 5 Kế hoạch 5 năm. Nếu hình dung chúng ta đang chuẩn bị cho một chặng bay mới, mà có người còn gọi là Đổi mới lần 2, thì 10 năm tới đây đất nước chúng ta phải cất cánh và đạt bình độ cần có, phải thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, từ đó bay nhanh hơn để gia nhập đội ngũ các quốc gia phát triển.

Năm năm tới có ý nghĩa quyết định với toàn bộ lộ trình còn lại. Nếu cứ loay hoay không cất cánh được, hay cất cánh mà không đủ tốc độ và cao độ thì sau 10 năm sẽ không đạt được bình độ cần thiết. Khi đó, khát vọng sẽ mãi mãi là khát vọng mà thôi.

Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa phát biểu. Ảnh: Dương Giang/TTXVN

Để đạt tới các cột mốc phát triển, chúng ta phải giải một loạt bài toán, cụ thể là: Bài toán tăng trưởng, Bài toán tài chính - ngân sách, Bài toán bảo vệ chủ quyền – an ninh, Bài toán Nhà nước pháp quyền và Bài toán bảo đảm quyền dân và huy động sức dân. Tôi gọi là bài toán để nói chúng ta phải có những giải pháp, kế hoạch hành động được xây dựng như những đề án khả thi khoa học, cụ thể. Công việc này liên quan đến đặc điểm thứ hai: đó là điều kiện bình thường mới diễn ra trên toàn cầu. Trên mọi phương diện, loài người, trong đó có Việt Nam, không thể sống và tồn tại theo cách thức như trước. Chẳng những không thể xây dựng các mục tiêu như cũ, mà cơ chế và phương thức thực hiện cũng không thể như trước.

Đặc điểm thứ hai này tôi chưa thấy thể hiện rõ trong nội dung kế hoạch Kinh tế xã hội 5 năm tới của chúng ta. Sars-Cov-2 hay các biến thể 3,4,5 của nó có thể làm phá sản mọi dự tính, tham vọng của những quốc gia tiên tiến nhất, nhưng cũng có thể đưa một nước đang phát triển vượt lên, đuổi kịp các nước phát triển, nếu quốc gia đó có chiến lược khôn ngoan, có bộ máy lãnh đạo năng lực, liêm khiết, giữ được niềm tin và biết cách huy động được trí tuệ, tâm huyết của nhân dân mình.

Đầu tiên là Bài toán tăng trưởng: tôi đề nghị bổ sung vào phương châm phát triển của chúng ta là “phát triển nhanh, bền vững và tự chủ”. Tự chủ là đặc thù của giai đoạn bình thường mới. Tự chủ chứ không phải là độc lập hay quay về bảo hộ. Tự chủ cái gì và như thế nào, tất nhiên còn phải bàn sâu và kỹ hơn. Đề nghị rà soát lại toàn bộ nội dung của ba khu vực kinh tế, xây dựng lại phù hợp với điều kiện bình thường mới.

"Sars-Cov-2 hay các biến thể 3,4,5 của nó có thể làm phá sản mọi dự tính, tham vọng của những quốc gia tiên tiến nhất, nhưng cũng có thể đưa một nước đang phát triển vượt lên, đuổi kịp các nước phát triển, nếu quốc gia đó có chiến lược khôn ngoan, có bộ máy lãnh đạo năng lực, liêm khiết, giữ được niềm tin và biết cách huy động được trí tuệ, tâm huyết của nhân dân mình."

Ví dụ: du lịch tới đây thế nào? Tôi vừa nghe Nhật Bản đã đầu tư xét nghiệm COVID-19 tại sân bay cho khoảng 10.000 người/ngày có kết quả trong 6 giờ, tiến tới chỉ còn 2 giờ, trên cơ sở đó mở cửa lại thị trường du lịch. Chúng ta, là nước nghèo, thì áp dụng kinh nghiệm này như thế nào? Làm sao bảo đảm an toàn khi khách du lịch tỏa đi khắp các đô thị, các vùng miền? Hợp tác ra sao với từng nước có nguồn khách du lịch? Du lịch không khôi phục thì hàng không và hàng loạt các ngành kinh tế khác cũng sẽ có nguy cơ suy sụp.

Chúng ta cũng không thể đặt các mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu theo cách cũ, bởi sức mua và cách thức tiêu thụ của các thị trường lớn đã thay đổi, kể cả Mỹ, EU, Nhật, Nga hay Hàn Quốc. Thủy sản, gạo, cà phê, dệt may, giày da, rau quả… sẽ phải thay đổi ra sao để tiếp tục tăng trưởng? Phải có chính sách gì để khai thác hiệu quả thị trường nội địa 100 triệu dân của chúng ta? Tôi có cảm giác chúng ta còn lúng túng, hoặc còn sơ lược về giải pháp, khi đề ra các mục tiêu cho các lĩnh vực này. Nhiều chuyên gia cho rằng, nếu biết cách hợp tác toàn diện, lâu dài, cùng có lợi với Hoa Kỳ, EU, Anh, Nhật, Úc, Ấn Độ, Hàn Quốc, ASEAN và Nga, củng cố niềm tin chiến lược với họ, thì chúng ta có thể đạt được các cột mốc đề ra đến năm 2045, đồng thời giữ vững được tự chủ kinh tế, chủ quyền, an ninh quốc gia.

Thứ hai là Bài toán tài chính – ngân sách. Có cử tri lo lắng, phải chăng chúng ta điều chỉnh quy mô kinh tế để có thể nâng cao một loạt tiêu chí, như bội chi ngân sách, nợ công, nợ nước ngoài. Việc này tạo ra dư địa cho vay nợ và chi ngân sách, nhưng cũng có thể là dư địa cho lãng phí, kém hiệu quả hay tham nhũng trong đầu tư công. Theo tôi, nếu cần nâng trần vì những khó khăn khách quan, như COVID, thì chúng ta nâng trần. Điều cốt tử của vấn đề ngân sách là tạo nguồn thu, kiểm soát thu chi, hiệu quả sử dụng vốn vay và khả năng trả nợ. Làm tốt những việc trên thì không sợ nâng trần. Tôi đề nghị Chính phủ giải thích rõ hơn để cử tri yên tâm.

Trong điều kiện bình thường mới và hậu quả của lũ lụt vừa qua, vấn đề an sinh xã hội trong 5 năm tới là một yêu cầu cấp bách, quan trọng và có thể làm phá sản các kế hoạch phát triển nếu xảy ra khủng hoảng về an sinh. Tôi đề nghị có giải pháp cụ thể hơn. Ngoài ra, trong khi hỗ trợ một cách trúng đích và kịp thời các doanh nghiệp gặp khó khăn, chưa thấy Chính phủ nêu giải pháp đối với các dự án “trùm mền, đắp chiếu”, đang nợ và lỗ lũy kế hàng hàng trăm ngàn tỷ. Cử tri chờ đợi Chính phủ thông tin về điều này.

Trong điều kiện bình thường mới và hậu quả của lũ lụt vừa qua, vấn đề an sinh xã hội trong 5 năm tới là một yêu cầu cấp bách. Ảnh minh họa: Zing

Thứ ba là Bài toán quốc phòng – an ninh. Việc lây nhiễm COVID-19 trên tàu sân bay Mỹ cho một ví dụ sống động về quốc phòng – an ninh trong điều kiện bình thường mới. Có thể dự đoán, khi COVID-19 lắng xuống, Biển Đông sẽ dậy sóng mạnh hơn. Nhiệm vụ quốc phòng – an ninh sẽ phức tạp, nặng nề hơn, để bảo đảm “ngoài êm, trong ấm”! Từ gợi ý của một số cử tri, tôi đọc lại Nghị quyết 17 của Ban chấp hành Trung ương khóa X và thấy vẫn nguyên tính thời sự.

Xin trích: "Đối với một số nhiệm vụ mà Bộ Quốc phòng, Bộ Công an có đủ điều kiện dân sự hóa thì chuyển cho các bộ không thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh quản lý nhằm tập trung hơn nhiệm vụ xây dựng quân đội, công an cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Trong thời đại công nghiệp 4.0, kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo và Internet kết nối vạn vật, lực lượng vũ trang (LLVT) phải tinh nhuệ và hiện đại, không còn con đường nào khác. Cụ thể, LLVT phải có trình độ cao, kỷ năng cao, công nghệ cao, tinh thần - đạo đức cao và hiệu quả cao. Yêu cầu này rõ ràng rất tốn kém.

Theo tôi, LLVT phải xây dựng theo phương châm “quý hồ tinh, bất quý hồ đa”, hay nói theo Lenin - “thà ít mà tốt”. Muốn tinh thì phải gọn, từ đó nhà nước và nhân dân mới có khả năng tập trung đầu tư cho LLVT.

Về Bài toán nhà nước pháp quyền, tôi đề nghị tăng cường kiểm soát quyền lực theo Hiến pháp 2013, mà vừa qua chúng ta vẫn chưa có phương thức và cơ chế hoàn thiện. Trong điều kiện Việt Nam, vai trò kiểm soát quyền lực thông qua Quốc hội là cực kỳ quan trọng. Khi có cơ cấu đại biểu Quốc hội hợp lý, đủ trình độ và phẩm chất, có trách nhiệm công bộc đầy đủ, Quốc hội là nơi thể hiện rõ và thực chất nhất phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng".

Ngoài ra, cần tiếp tục phát huy những thành tựu cải cách tư pháp của Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị. Phải có biện pháp khắc phục những tồn tại, yếu kém dai dẳng, để cán bộ các cơ quan tiến hành tố tụng thay đổi tư duy và thói quen cũ, kiên quyết thực hiện những tiến bộ đã hiến định trong Hiến pháp 2013.

Về Bài toán bảo đảm quyền dân và huy động sức dân, tôi hiểu, trong nền kinh tế thị trường XHCN, ngoài vai trò thị trường (trong đó có khu vực tư nhân là động lực quan trọng) và vai trò nhà nước thì nhân dân - với tư cách là người chủ của đất nước, của quyền lực nhà nước, là nguồn trí tuệ, nguồn sáng kiến, nguồn nhân lực, nguồn tài lực cực kỳ quan trọng trên mọi phương diện, trong mọi tình huống, không gì có thể thay thế. Càng bảo đảm tốt quyền dân thì càng huy động được nhiều sức dân cho mục tiêu phát triển. Theo đúng huấn thị của Hồ Chí Minh, khi ban hành mọi chính sách, quyết định, thực hiện mọi hành vi, Đảng và Nhà nước phải đặt lợi ích của người dân lên trên, lên trước. Khi gặp trở ngại thì phải tin dân, xin ý kiến, thuyết phục và giải thích cho người dân. Chỉ áp dụng mệnh lệnh, cưỡng chế hay chế tài trong những trường hợp thật hạn chế và thực sự cần thiết do luật định. Phải nghiêm trị mọi hành vi, biểu hiện nhũng nhiễu, vô cảm, hách dịch, xúc phạm, xâm hại tính mạng, nhân phẩm, danh dự, lợi ích của người dân bởi cán bộ, công chức.

Giải quyết tốt và hiệu quả năm bài toán trên, Kế hoạch kinh tế - xã hội 2021 – 2025 mới có thể tạo được động lực và nguồn lực cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Đại biểu Quốc hội, Luật sư Trương Trọng Nghĩa

____________

(*) Tựa bài viết do Người Đô Thị đặt.