100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam: Báo chí là công cụ đấu tranh chống lại mọi bất công trên thế giới

Tiến sĩ Tilottama Mukherjee - Trưởng khoa Khoa Khoa học Chính trị, Đại học Syamaprasad (Kolkata, Ấn Độ). Ảnh: TTXVN phát

Khi trao đổi với phóng viên TTXVN tại New Delhi, Tiến sĩ Tilottama Mukherjee đã chỉ ra rằng trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, báo chí và đội ngũ nhà báo đang đối mặt với thách thức lớn nhất là phải thích ứng với một môi trường truyền thông hoàn toàn mới đang thay đổi nhanh chóng và được định hình lại bởi các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Từ việc tự động hóa sản xuất tin tức đến việc đối phó với thông tin sai lệch và tin giả, đều là những vấn đề lớn đặt ra hiện nay.

Theo Tiến sĩ Tilottama Mukherjee, các nhà báo, một mặt cần tiếp tục giữ vững đạo đức nghề nghiệp, đưa tin trung thực, khách quan; mặt khác, cũng cần học cách tận dụng các công nghệ AI để nâng cao năng lực trong thời đại số. Về mặt cơ hội, có thể nói là rất rộng mở: AI có thể hỗ trợ viết các bản tin thông thường, từ đó giúp phóng viên tập trung vào các bài viết phân tích chuyên sâu và điều tra báo chí. AI cũng giúp cá nhân hóa nội dung theo từng đối tượng độc giả, đồng thời tăng tốc quy trình thu thập và lan tỏa thông tin.

Tuy nhiên, AI chỉ nên là một công cụ phục vụ cho báo chí, chứ không phải là “nhân vật” chi phối. Sự giám sát và kiểm soát của con người là yếu tố bắt buộc trong kỷ nguyên báo chí ứng dụng AI.

Xu hướng chuyển đổi số hiện nay chủ yếu tập trung vào các nền tảng kỹ thuật số như website, mạng xã hội, ứng dụng truyền thông thay vì các phương tiện truyền thống. Điều này đòi hỏi nhà báo phải thích nghi với việc đưa tin thời gian thực và khai thác hiệu quả các nền tảng mạng xã hội cả trong thu thập lẫn lan truyền thông tin.

Tiến sĩ Tilottama Mukherjee cho rằng chuyển đổi số cũng giúp báo chí tiếp cận được khối dữ liệu lớn, từ đó yêu cầu nhà báo cần có kiến thức về phân tích dữ liệu để phát hiện các xu hướng và khuôn mẫu trong câu chuyện. Tuy nhiên, cùng với đó là thách thức về đạo đức nghề báo: làm sao để duy trì tính công bằng, bảo mật, liêm chính, trung thực và minh bạch trong bối cảnh mới.

Nhà báo cần nhận thức rõ vị thế nghề nghiệp của mình, đặc biệt là trước vấn nạn tin giả ngày càng tinh vi. Nội dung đưa ra phải có tính xác thực và phạm vi đưa tin không nên dừng lại ở bề nổi. Một điểm đáng lưu ý là báo chí hiện nay thường không theo đuổi câu chuyện đến cùng khi sự kiện qua đi, các phương tiện truyền thông cũng thường bỏ quên những diễn biến tiếp theo.

Trong thời đại AI, báo chí càng cần thúc đẩy tính điều tra đây là yêu cầu cấp thiết của thời đại. Bên cạnh đó, nhà báo cũng cần có kỹ năng đa dạng và sâu rộng hơn để có thể thích ứng với những thách thức kỹ thuật mới trong sản xuất và phát hành tin tức.

Năm 2025 đánh dấu kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, kể từ khi tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam – Báo Thanh Niên được Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập ngày 21/6/1925. Trong suốt 1 thế kỷ qua, báo chí cách mạng đã không ngừng gắn kết và tập hợp nhân dân Việt Nam, phục vụ cho những cuộc đấu tranh chính nghĩa, cổ vũ tinh thần đoàn kết, đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời lan tỏa lý tưởng cách mạng.

Từ việc phản ánh công cuộc tái thiết sau chiến tranh, quá trình Đổi Mới đến phát triển kinh tế hiện đại và đối mặt với các thách thức ngày nay, báo chí cách mạng luôn đồng hành cùng dân tộc. Báo chí đã góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế, thúc đẩy đa phương hóa nhưng vẫn giữ gìn bản sắc độc lập dân tộc.

Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) được thành lập ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đã không ngừng phát triển từ một đơn vị thông tấn thời chiến trở thành tổ chức truyền thông đa phương tiện hiện đại. Trong suốt chặng đường đó, TTXVN đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải lời kêu gọi kháng chiến toàn quốc, thiết lập mạng lưới thông tin đối ngoại và sau năm 1975 Việt Nam Thông tấn xã cùng Thông tấn xã Giải phóng đã chính thức hợp nhất với tên gọi là Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN).

Trong những thập kỷ gần đây, TTXVN tập trung mạnh vào chuyển đổi số, mở rộng phạm vi hoạt động thông qua nhiều nền tảng và ngôn ngữ, trong đó có việc ra mắt báo điện tử đa ngữ VietnamPlus, minh chứng cho tinh thần đổi mới không ngừng của cơ quan thông tấn quốc gia.

Niềm tin rằng báo chí có thể đóng vai trò tiên phong như một mặt trận tư tưởng – văn hóa cho khát vọng và đấu tranh của dân tộc Việt Nam đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận thức rất rõ từ rất sớm. Là người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam, Người đã thể hiện tầm nhìn chính trị sâu sắc và tư duy cách mạng nhạy bén qua từng trang viết.

Dưới bàn tay của Người, báo chí không chỉ là kênh thông tin mà là vũ khí đấu tranh tư tưởng, là phương tiện để khai sáng nhân dân, truyền bá chủ nghĩa xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc và cổ vũ lòng yêu nước trước những thế lực xâm lược.

Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà báo là chiến sĩ cách mạng, báo chí là mặt trận tiên phong và nghề làm báo là một cuộc chiến đấu. Phong cách báo chí của Người không thiên về lý thuyết khô khan, mà đầy cảm xúc, giản dị và gần gũi, tạo sự kết nối mạnh mẽ với quần chúng nhân dân.

Trong thời hiện đại, những giá trị trong tư tưởng báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn còn nguyên giá trị. Dù công nghệ có thay đổi, nhà báo vẫn cần giữ được sự kết nối với công chúng, duy trì tính độc lập, trung thực, minh bạch và không thiên lệch.

AI không nên biến báo chí thành máy móc, mà phải khiến báo chí nhân văn hơn, đạo đức hơn và cách mạng hơn đúng với tinh thần Hồ Chí Minh: đấu tranh chống lại mọi bất công trên thế giới.

Ngọc Thúy - Quang Trung (TTXVN)