100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam: Cuộc trường chinh quang vinh

Báo chí là công cụ truyền tải thông tin, định hướng dư luận và phản ánh thực tiễn, báo chí đã trải qua những giai đoạn phát triển đặc thù, từ thời kỳ kháng chiến, đổi mới đến hội nhập quốc tế. Mỗi giai đoạn đều ghi dấu ấn sâu đậm, phản ánh những thách thức và cơ hội của thời đại, đồng thời góp phần định hình diện mạo đất nước.

Tại Đại hội lần thứ III những người viết báo Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng, cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén… (8/9/1962). Ảnh: Tư liệu

Báo chí - Ngọn đuốc soi đường trong giai đoạn kháng chiến

Trong những năm tháng hào hùng của kháng chiến chống thực dân và đế quốc, báo chí Việt Nam đã trở thành một vũ khí tinh thần sắc bén, cổ vũ mạnh mẽ lòng yêu nước và ý chí đấu tranh của toàn dân tộc. Với ngòi bút làm súng, những nhà báo thời kỳ đó không chỉ là người đưa tin mà còn là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng. Từ những trang báo đầu tiên như “Cứu Quốc”, “Việt Nam Độc Lập” đến các tờ báo chiến khu như “Quân Giải Phóng,” nội dung đều hướng tới mục tiêu khơi dậy lòng tự hào dân tộc, sự căm phẫn trước tội ác của kẻ thù và khát vọng giành độc lập tự do. Những bài viết cảm động, thấm đượm tình yêu quê hương đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn, gắn kết mọi tầng lớp nhân dân trong cuộc chiến trường kỳ.

Báo chí không chỉ phản ánh đời sống kháng chiến mà còn đưa tin về những tấm gương anh dũng, những chiến công vang dội trên các chiến trường. Hình ảnh người nông dân cầm súng, những em nhỏ liên lạc gan dạ hay những nữ dân quân kiên cường đều được khắc họa sinh động, làm dấy lên niềm tự hào và ý chí sắt đá của dân tộc. Ngoài ra, báo chí còn đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bá tư tưởng cách mạng. Qua các bài bình luận, thơ ca, tranh cổ động, tinh thần đoàn kết và niềm tin vào chiến thắng được nhân lên mạnh mẽ. Báo chí không chỉ là cầu nối thông tin giữa hậu phương và tiền tuyến mà còn là nguồn cảm hứng lớn lao cho các phong trào yêu nước, góp phần động viên sức người, sức của cho công cuộc kháng chiến.

Có thể nói, trong giai đoạn kháng chiến, báo chí Việt Nam đã thực sự trở thành ngọn đuốc soi sáng con đường giải phóng dân tộc. Ngày nay, khi nhìn lại, chúng ta càng thêm trân trọng những cống hiến thầm lặng nhưng vĩ đại của các nhà báo – những chiến sĩ quả cảm trong cuộc chiến vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

Báo chí gắn với những đổi mới của đất nước

Trong giai đoạn đổi mới từ năm 1986, khi Việt Nam chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, báo chí đã khẳng định vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền chính sách, định hướng dư luận và nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường. Là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, báo chí không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững, gắn kinh tế với môi trường.

Báo chí đã tích cực phổ biến các chủ trương đổi mới, như khuyến khích tư nhân hóa, thu hút đầu tư nước ngoài và cải cách doanh nghiệp nhà nước. Các tờ báo lớn như Nhân Dân, Sài Gòn Giải Phóng đưa tin về những thành tựu kinh tế, như tăng trưởng xuất khẩu nông sản hay sự ra đời của các khu công nghiệp, giúp công chúng hiểu rõ lợi ích của kinh tế thị trường. Đồng thời, báo chí đóng vai trò giám sát, phản ánh các vấn đề tiêu cực như tham nhũng trong quản lý đất đai hay bất cập trong chính sách kinh tế, từ đó thúc đẩy cải cách.

Về môi trường, báo chí đã nâng cao nhận thức cộng đồng qua các bài viết về ô nhiễm sông Tô Lịch, phá rừng ở Tây Nguyên hay tác động của các dự án công nghiệp. Các chiến dịch truyền thông như “Trồng cây gây rừng” hay “Bảo vệ môi trường sống” được báo chí lan tỏa mạnh mẽ, khuyến khích người dân và doanh nghiệp tham gia bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Phó Chủ tịch VIASEE nhấn mạnh: “Báo chí đã góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường, khi các vấn đề ô nhiễm từ khu công nghiệp và đô thị hóa ngày càng nghiêm trọng”.

Báo chí trong giai đoạn đổi mới không chỉ là công cụ tuyên truyền mà còn là lực lượng tiên phong trong việc định hướng dư luận, thúc đẩy kinh tế thị trường gắn với bảo vệ môi trường. Bằng cách phản ánh thực tiễn và lan tỏa thông điệp tích cực, báo chí đã góp phần xây dựng một nền kinh tế phát triển bền vững, đặt nền móng cho hội nhập quốc tế sau này.

Phó Thủ trướng Trần Hồng Hà (khi đó là Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường) tham quan gian hàng của Chi hội Nhà báo Tạp chí Kinh tế Môi trường tại Hội báo toàn quốc năm 2022. Ảnh: Thành Long.

Báo chí cổ vũ tinh thần đổi mới sáng tạo và tự cường

Trong những năm gần đây, nền báo chí cách mạng Việt Nam đã khẳng định vai trò quan trọng trong việc đồng hành doanh nghiệp và thúc đẩy phát triển bền vững.

Không chỉ phản ánh các hoạt động kinh tế, báo chí còn trở thành cầu nối giữa doanh nghiệp và xã hội, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh và bảo vệ môi trường.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, nhấn mạnh: "Báo chí là 'người đồng hành tin cậy', hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới và phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới" . Ông cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu thế tất yếu, báo chí cần đóng vai trò dẫn dắt, hỗ trợ doanh nghiệp không chỉ trong sản xuất, đầu tư mà còn trong truyền thông chiến lược và xây dựng thương hiệu.

Bên cạnh đó, báo chí cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy văn hóa doanh nghiệp. Theo nhà báo Nguyễn Anh Vũ, Tổng Biên tập Báo Văn hóa, "báo chí được coi như đối tác đồng hành và thúc đẩy văn hóa doanh nghiệp" . Báo chí không chỉ phản ánh, lan tỏa mô hình văn hóa doanh nghiệp tiêu biểu mà còn phê phán, cảnh báo những hành vi sai trái, thiếu đạo đức trong kinh doanh, từ đó góp phần thanh lọc môi trường kinh doanh.

Trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, báo chí đã tích cực tham gia vào việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và phản ánh các vấn đề môi trường. Theo ông Nguyễn Tiến Cường, Phó Tổng Biên tập Báo Công Thương, việc tổ chức các cuộc thi báo chí viết về bảo vệ môi trường nhằm "khơi dậy tinh thần trách nhiệm và sự sáng tạo của các nhà báo, cộng tác viên, chuyên gia, nhằm chung tay vì một ngành Công Thương phát triển bền vững, thân thiện với môi trường".

Ngoài ra, báo chí còn đóng vai trò trong việc giám sát, phản biện xã hội, góp phần phản ánh toàn diện và kịp thời thực trạng môi trường và các hoạt động quản lý môi trường, khơi dậy và định hướng xã hội về các vấn đề môi trường.

Trong thời kỳ hội nhập quốc tế, khi Việt Nam tích cực tham gia các tổ chức như ASEAN, WTO và ký kết hàng loạt hiệp định thương mại tự do, báo chí đã khẳng định vai trò là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân và tôn vinh đóng góp của các nhà khoa học. Không chỉ là công cụ truyền thông, báo chí còn là cầu nối giữa chính sách và thực tiễn, định hướng dư luận và kiến tạo dòng thông tin tích cực, góp phần xây dựng một Việt Nam hiện đại, thịnh vượng.

Báo chí đã tích cực tuyên truyền các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, từ giảm nghèo, bình đẳng giới đến bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu. Những bài viết chuyên sâu về năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ hay kinh tế tuần hoàn trên các tờ báo lớn như Nhân Dân, Thanh Niên đã giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về lối sống xanh. Báo chí cũng không ngừng cảnh báo về những thách thức môi trường, như ô nhiễm không khí hay suy thoái tài nguyên, từ đó thúc đẩy các giải pháp bền vững. Chẳng hạn, các chiến dịch truyền thông về sử dụng năng lượng sạch hay bảo vệ rừng ngập mặn đã tạo hiệu ứng mạnh mẽ, khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia vào các sáng kiến bảo vệ môi trường.

Trong lĩnh vực kinh tế, báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân – động lực chính của nền kinh tế hội nhập. Các bài viết về những doanh nghiệp thành công như Vingroup, Vietjet hay FPT không chỉ truyền cảm hứng mà còn phản ánh những khó khăn thực tế, như cạnh tranh quốc tế hay rào cản chính sách. Báo chí đã trở thành diễn đàn để doanh nghiệp tư nhân bày tỏ quan điểm, từ đó đề xuất các giải pháp cải cách môi trường kinh doanh.

Bên cạnh đó, báo chí còn góp phần tôn vinh vai trò của các nhà khoa học, đưa khoa học đến gần hơn với công chúng. Những thành tựu như nghiên cứu vaccine, phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo hay các giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu được báo chí phản ánh rộng rãi, không chỉ ghi nhận đóng góp của các nhà khoa học mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, báo chí cũng đối mặt với thách thức từ mạng xã hội và thông tin sai lệch. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để báo chí đổi mới, ứng dụng công nghệ như podcast, video trực tuyến hay truyền thông đa phương tiện để tiếp cận công chúng.

Báo chí trong thời kỳ hội nhập không chỉ là phương tiện thông tin mà còn là lực lượng tiên phong trong việc định hướng dư luận, bảo vệ không gian văn hóa số và thúc đẩy phát triển bền vững. Bằng cách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân và tôn vinh nhà khoa học, báo chí đang góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam năng động, sáng tạo và hội nhập sâu rộng với thế giới.

Tuy nhiên, trong hành trình đồng hành cùng kinh tế thị trường và bảo vệ môi trường, báo chí cũng đối mặt với không ít thách thức. Sự cạnh tranh khốc liệt trong thời đại số hóa đã đặt ra yêu cầu cao về tốc độ, tính chính xác và khả năng cung cấp thông tin hấp dẫn. Đồng thời, áp lực từ các nhóm lợi ích kinh tế đôi khi khiến báo chí khó giữ vững vai trò giám sát độc lập. Dẫu vậy, với tinh thần trách nhiệm xã hội cao, báo chí Việt Nam thời kỳ đổi mới vẫn đang từng ngày khẳng định vai trò tiên phong trong việc xây dựng một nền kinh tế phát triển bền vững và gắn với bảo vệ môi trường. Đây không chỉ là nhiệm vụ của báo chí, mà còn là sứ mệnh đầy tự hào trong tiến trình phát triển đất nước.

Xuân An