1001 thắc mắc: Loài chim sẻ nào chuyên uống máu?
Các nhà khoa học cho rằng chim sẻ ma cà rồng tiến hóa hành vi uống máu để sống sót trong môi trường khắc nghiệt và tài nguyên khan hiếm.
Chim sẻ "ma ca rồng" tiến hóa để sống sót trong môi trường khắc nghiệt
Các nhà khoa học cho rằng chim sẻ ma cà rồng tiến hóa hành vi uống máu để sống sót trong môi trường khắc nghiệt và tài nguyên khan hiếm.
Quần đảo Galápagos là nơi ở của 13 loài chim sẻ Darwin khác nhau tiến hóa từ một tổ tiên chung. Mỗi loài chim sẻ thích nghi với môi trường riêng và điều chỉnh chế độ ăn theo. Một số loài chim sẽ thích ăn hạt, nhụy hoa, phấn và côn trùng nhưng vài loài khác lại ưa uống máu từ những con chim biển lớn.
Trên đảo Darwin và Wolf, nằm trong khu bảo tồn biển rộng lớn trên quần đảo Galápagos, có loài chim sẻ chuyên uống máu. Được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1964, chim sẻ ma cà rồng Geospiza septentrionalis sử dụng chiếc mỏ nhọn để đâm vào cánh của loài chim biển lớn có tên Sula granti và uống máu của nó.
Uống máu dường như là chế độ ăn khác thường với chim sẻ, nhưng với khả năng thích nghi của chim sẻ, đây không phải là hành vi quá bất ngờ. Chim sẻ nhiều khả năng tới đảo Darwin và đảo Wolf cách đây 500.000 năm. Charles Darwin, nhà tự nhiên học người Anh tới quần đảo Galápagos vào tháng 9/1835. Darwin quan sát sự khác biệt giữa chế độ ăn của chim sẻ trên nhiều đảo khác nhau và sau đó xem xét kích thước mỏ của chúng. Kích thước mỏ thay đổi khi chim sẻ phát triển khẩu vị khác biệt với thức ăn sẵn có.
Do các hòn đảo đều nằm ở vị trí xa xôi, đó là những nơi vô cùng khắc nghiệt, thức ăn có thể trở nên khan hiếm vào mùa khô. Chim sẻ ma cà rồng sống cùng với chim biển, bao gồm chim điên chân đỏ và chim Sula granti, ăn ký sinh trùng cư trú ở da và lông của những loài chim lớn này. Chúng có thể phát triển sở thích uống máu khi tạo ra vết thương hở trong lúc bắt ký sinh trùng. Cuối cùng, chim sẻ học được cách tiếp cận nguồn máu thông qua mổ vào cánh chim lớn. Chim sẻ mà cà rồng sẽ sống nhờ uống máu khi không thể tìm thấy nguồn thức ăn nào khác như hạt và côn trùng, theo các nhà nghiên cứu Kiyoko Gotanda ở Đại học Cambridge, Daniel Baldassarre ở Đại học New York và Jaime Chavez ở Đại học San Francisco. Nhưng máu không phải nguồn dưỡng chất thiết yếu bởi chứa lượng muối và sắt cao.
Chim sẻ ma cà rồng có một loại vi khuẩn ruột Peptostreptococcaceae có thể giúp xử lý, tiêu hóa muối và sắt. Ngay cả khi đó không phải là nguồn dinh dưỡng hiệu quả nhất, trong tình huống không có thức ăn, chúng sẵn sàng tấn công chim biển và con non. Chúng cố tình mổ vào gốc đuôi nơi có tuyến dầu của chim non và uống máu chảy ra.
Những ma cà rồng trong thế giới loài vật
Bọ sát thủ (họ Reduviidae)
Trong các rừng cây và rừng nhiệt đới trên toàn cầu, có một sát thủ máu lạnh săn mồi hàng đêm. Loài bọ sát thủ này có khả năng ngụy trang, có phương thức tấn công và vũ khí đáng sợ. Với 7.000 loài khác nhau, khẩu phần ăn của chúng rất đa dạng. Một số ăn ong trong khi những con khác hút máu của dơi ma cà rồng. Bọ sát thủ sử dụng chiếc vòi nhọn để tiêm vào nạn nhân còn sống hỗn hợp enzym và tiêu hóa con mồi từ bên trong. Sau đó, chúng dùng vòi hút dịch trong cơ thể nạn nhân dù con mồi đã chết hay chưa.
Ếch bay ma cà rồng (Rhacophorus vampyrus)
Năm 2010, nhà sinh vật học Jodi Rowley đến khu rừng mù sương ở miền nam Việt Nam và phát hiện một loài ếch bay hoàn toàn mới. Những con ếch sống hoàn toàn trên ngọn cây, sử dụng ngón tay và ngón chân có màng để di chuyển. Không dám mạo hiểm đẻ trứng ở ao suối trên mặt đất, ếch cái đẻ trứng trên những lỗ chứa nước trong thân cây, dùng chân sau khuấy thành một loại bọt dính. Khi nòng nọc nở, bọt chảy ra và chúng nhảy xuống hố nước bên dưới. Nhưng không có gì cho chúng ăn, do đó, ếch mẹ sẽ quay lại lỗ và đẻ nhiều trứng hơn. "Chúng sử dụng những chiếc răng nanh để khoét lỗ trên quả trứng, và hút toàn bộ phần bên trong", Rowley giải thích.
Nhện nhảy Kenya (Evarcha culicivora)
Nhện nhảy Kenya sống trên tường nhà dân bên bờ hồ Victoria chuyên hút máu người. Tuy nhiên, chúng không uống máu người trực tiếp qua một bộ phận cơ thể mà săn những con muỗi căng máu. Đây là loài sinh vật duy nhất lựa chọn con mồi dựa trên những gì nó đã ăn.
Loài nhện này rất kén chọn. Chúng chỉ ăn muỗi Anopheles gambiae cái, thủ phạm chính gây bệnh sốt rét ở châu Phi. Những con nhện phân biệt muỗi Anopheles qua góc 45 độ của cơ thể khi nằm nghỉ, và chúng có thể xác định một con muỗi căng máu chỉ bằng khứu giác.
Rận ăn lưỡi (Cymothoa exigua)
Rận ăn lưỡi, sống ký sinh trên cá. Khi tìm thấy con mồi phù hợp, nó chui qua mang để vào miệng, bám trên lưỡi và hút máu, đồng thời biến đổi thành con cái. Mắt nó co lại và chân bành ra. Cuối cùng, khi lưỡi vật chủ teo lại do mất máu và rụng xuống, con rận bám chân vào cuống lưỡi và thay thế luôn. Từ đó, con cá sử dụng loài ký sinh trùng như một chiếc lưỡi giả. Con cái giao phối với con đực cũng sống trong mang cá, sinh ra các cá thể đực. Chúng tiếp tục bơi đi và bắt đầu quá trình tương tự.
Cá ma cà rồng (Vandellia cirrhosa)
Loài cá da trơn nhỏ bé nhưng phàm ăn tên Caniru có nguồn gốc tại lưu vực sông Amazon, được xem là cơn ác mộng tồi tệ nhất đối với du khách. Một số con chỉ dài một centimet, nhưng chúng có thể phát triển tới kích thước 40 cm. Với kích thước nhỏ bé, loài cá này có thể luồn lách vào những lỗ nhỏ nhất, tự vệ bằng hàng chục gai trên đầu. Loài cá này chủ yếu bám vào mang của cá da trơn khác và thỉnh thoảng chui vào vết thương hở.
