15 năm nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Hoàng thành Thăng Long

Hội thảo nhằm tổng kết dự án “Chỉnh lý, nghiên cứu, đánh giá giá trị và lập hồ sơ khoa học khu di tích Hoàng thành Thăng Long” trong 15 năm qua, từ 2011 - 2025, do Viện Nghiên cứu kinh thành (sáp nhập vào Viện Khảo cổ học từ tháng 11/2024) chủ trì thực hiện.

Lấp khoảng trống lịch sử kiến trúc cung điện Việt Nam

Phát biểu khai mạc hội thảo, Viện trưởng Khảo cổ học, TS. Hà Văn Cẩn cho biết, để có được cái nhìn sâu sắc, toàn diện và chân thực về giá trị của những phát hiện khảo cổ học tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long, chúng ta phải ghi nhận những nỗ lực nghiên cứu khoa học miệt mài của các nhà khảo cổ học Việt Nam, đặc biệt là sự đóng góp quan trọng của Viện Nghiên cứu kinh thành trong suốt chặng đường 15 năm qua.

Bản vẽ 3D phục dựng hình thái kiến trúc cung điện thời Lý (dựa trên vết tích khảo cổ học khu vực xây dựng Nhà Quốc hội) do Viện Nghiên cứu kinh thành thực hiện

"Công tác nghiên cứu đã đi sâu vào lĩnh vực kiến trúc cung điện, làm rõ hình thái kiến trúc thời Lý, Trần và điện Kính Thiên thời Lê sơ - "linh hồn" của Kinh đô Thăng Long. Bên cạnh đó, việc phân tích chuyên sâu các loại đồ gốm Việt Nam và gốm sứ ngoại nhập đã không chỉ tái hiện sinh động đời sống vật chất, nghi lễ trong Hoàng cung, mà còn khẳng định vị thế ngoại giao và giao thương của Thăng Long trong mạng lưới châu Á", TS. Hà Văn Cẩn nhấn mạnh.

Thành tựu nghiên cứu nổi bật nhất là giải mã thành công hình thái kiến trúc cung điện thời Lý, thời Trần và kiến trúc điện Kính Thiên thời Lê sơ. Tuy mới là kết quả nghiên cứu ban đầu nhưng những kết quả này đã góp phần lấp khoảng trống lớn trong lịch sử kiến trúc cung điện Việt Nam, làm thức dậy lịch sử Hoàng cung Thăng Long vốn ẩn chứa nhiều bí mật.

Các đại biểu tham quan mô hình kiến trúc cung điện thời Lý

Trên cơ sở đó, các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, công chúng có thể hình dung rõ hơn, cảm nhận sâu hơn nét tương đồng và sự khác biệt đặc sắc của kiến trúc cung điện Việt Nam trong lịch sử kiến trúc cung điện cổ ở Đông Á.

Việc nghiên cứu giải mã và làm sâu sắc hơn về đời sống Hoàng cung Thăng Long qua các đồ dùng, vật dụng đã mở ra cánh cửa nhìn vào sự tinh tế của văn hóa cung đình. Nghiên cứu đồ gốm ngự dụng (dùng riêng cho nhà vua, vương hậu) không chỉ phản ánh quy chế nghiêm ngặt mà còn hé lộ vai trò và vị thế của Thăng Long trong giao thương và ngoại giao quốc tế thông qua sự hiện diện của đồ gốm sứ nước ngoài được tìm thấy tại khu di tích.

Nghiên cứu phương pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản

Báo cáo đề dẫn tại hội thảo, PGS. TS. Bùi Minh Trí, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh thành, Chủ nhiệm Dự án Chỉnh lý Hoàng thành Thăng Long, cho biết 32 bài tham luận từ 10 học giả quốc tế và 22 học giả trong nước tập trung làm rõ một số vấn đề: nghiên cứu giải mã hình thái kiến trúc cung điện Việt Nam trong bối cảnh kiến trúc cung điện cổ Đông Á; đời sống trong Hoàng cung Thăng Long trong lịch sử qua tư liệu thư tịch và di vật khảo cổ học; lịch sử giao lưu kinh tế - văn hóa giữa kinh đô Thăng Long với các kinh đô cổ ở châu Á. “Đây đều là những vấn đề quan trọng liên quan đến lịch sử, kiến trúc, văn hóa của Kinh đô Thăng Long cũng như của quốc gia Đại Việt”.

Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh thành, PGS. TS. Bùi Minh Trí phát biểu đề dẫn tại hội thảo

Theo PGS. TS. Bùi Minh Trí, sự kiện lần này cũng nhận được những góp ý chuyên sâu về vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long từ phương pháp quy trình xử lý bảo quản di vật, đến những kinh nghiệm bảo tồn và phát huy giá trị khảo cổ học đô thị trên thế giới.

"Những vấn đề liên quan đến phương pháp luận nghiên cứu và ứng dụng công nghệ, bao gồm công nghệ AI trong nghiên cứu, sáng tạo đưa giá trị di sản đến với công chúng cũng được đặt ra dựa trên nền tảng các kết quả nghiên cứu khảo cổ học Hoàng thành Thăng Long cũng như kinh nghiệm phục hồi di sản tại các nước Đông Á", PGS. TS. Bùi Minh Trí cho biết thêm.

Đưa ra hướng khai thác tối đa giá trị tổng thể, nhất là giá trị lịch sử, văn hóa của khu di tích Hoàng thành Thăng Long trong phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch, PGS. TS. Đào Tuấn Thành, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cũng đề xuất thúc đẩy ứng dụng các thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Trưng bày hiện vật bên lề hội thảo

Trong đó, PGS. TS. Đào Tuấn Thành nhấn mạnh việc số hóa, lưu trữ dữ liệu về Hoàng thành Thăng Long (liên quan đến giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, du lịch…), là nguồn đầu vào cần thiết và có giá trị cho “AI Hoàng thành Thăng Long” giúp các nhà quản lý, nhà khoa học có thể tham khảo để khai thác và phát huy được tối đa giá trị của khu di tích này…

Hội thảo quốc tế “Khu di tích Hoàng thành Thăng Long - Thành tựu và vấn đề đặt ra sau 15 năm nghiên cứu” không chỉ là dịp nhìn lại chặng đường 20 năm kể từ ngày di tích phát lộ, mà còn là thời điểm xác lập hướng đi mới trong công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Hương Sen