16 tội không được đề nghị đặc xá, trong Luật Đặc xá năm 2018

Phóng viên: Xin thượng tá vui lòng cho biết, đặc xá là gì và đối tượng áp dụng được quy định trong Luật Đặc xá năm 2018?

Thượng tá Nguyễn Văn Vũ: Đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.

Đặc xá là quyền của Chủ tịch nước và việc thực hiện quyền đó được tiến hành trong một thời gian nhất định với sự tham gia giúp việc của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan. Do vậy, bên cạnh quy định đối tượng áp dụng là những người bị kết án tù có thời hạn, tù chung thân được hưởng đặc xá, Luật Đặc xá năm 2018 còn quy định đối tượng áp dụng là: “Cơ quan, tổ chức, công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; người nước ngoài cư trú ở Việt Nam, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có liên quan đến hoạt động đặc xá”.

Phóng viên: Cơ quan nào có trách nhiệm thực hiện đặc xá và thời điểm đặc xá là khi nào, thưa thượng tá?

Thượng tá Nguyễn Văn Vũ:Luật Đặc xá năm 2018 quy định, cơ quan, tổ chức có trách nhiệm trong việc thực hiện đặc xá là Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, UBND các cấp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các thành viên, Hội đồng tư vấn đặc xá, Tổ thẩm định liên ngành và cơ quan, tổ chức có liên quan.

Luật Đặc xá năm 2018 quy định cụ thể hai thời điểm đặc xá đó là nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước và đặc xá trong trường hợp đặc biệt. Đặc xá trong trường hợp đặc biệt, để đáp ứng yêu cầu đối nội và đối ngoại của đất nước; trường hợp này, Chủ tịch nước xem xét quyết định đặc xá mà không phụ thuộc vào thời điểm nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước.

Phóng viên: Điều kiện của người được đặc xá trong trường hợp đặc biệt là như thế nào, thưa thượng tá?

Thượng tá Nguyễn Văn Vũ:Các đối tượng này chỉ được áp dụng trong trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu về đối nội, đối ngoại của Nhà nước. Chủ tịch nước quyết định đặc xá cho người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người đang được hoãn chấp hành án phạt tù, người đang tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, người đang chấp hành án phạt tù chung thân mà không phụ thuộc vào các quy định về điều kiện của người được đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước và quy định về các trường hợp không được đề nghị đặc xá.

Đặc xá trong trường hợp đặc biệt chỉ có quyết định đặc xá và áp dụng đối với một cá nhân cụ thể sau khi Chủ tịch nước xem xét hồ sơ đề nghị đặc xá do Chính phủ phối hợp với Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao và các cơ quan, tổ chức có liên quan trình mà không có quyết định thành lập hội đồng tư vấn đặc xá. Việc không quy định cụ thể trình tự, thủ tục lập hồ sơ đề nghị đặc xá trong trường hợp đặc biệt, nhằm quyết định chủ động cho Chủ tịch nước để xử lý linh hoạt khi có yêu cầu về đối nội, đối ngoại của Nhà nước.

Phóng viên: Thưa thượng tá, những trường hợp nào sẽ không được đề nghị đặc xá theo Luật Đặc xá năm 2018?

Thượng tá Nguyễn Văn Vũ: Thừa kế quy định của Luật Đặc xá năm 2007, Luật Đặc xá năm 2018 đã bổ sung quy định, không đề nghị đặc xá với các trường hợp bị kết án phạt tù về: Tội phản bội Tổ quốc; tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội xâm phạm an ninh lãnh thổ; tội bạo loạn; tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân; tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội phá rối an ninh; tội chống phá cơ sở giam giữ; tội khủng bố hoặc một trong các tội quy định tại Chương các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh của Bộ luật Hình sự. Quy định này, phù hợp với chính sách hình sự của Nhà nước đối với những tội phạm nêu trên. Không chỉ Việt Nam mà bất kỳ quốc gia nào trên thế giới cũng đều có chính sách hình sự nghiêm khắc đối với các tội phạm này.

Luật Đặc xá năm 2018 cũng quy định không đặc xá trường hợp: Bản án, phần bản án hoặc quyết định của tòa án đối với người đó đang bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm theo hướng tăng nặng trách nhiệm hình sự; đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội khác; trước đó đã được đặc xá; có từ 2 tiền án trở lên và trường hợp khác do Chủ tịch nước quyết định.

Phóng viên: Như vậy, quyền và nghĩa vụ của người được đề nghị đặc xá quy định thế nào, thưa thượng tá?

Thượng tá Nguyễn Văn Vũ: Mặc dù người được đề nghị đặc xá bị hạn chế một số quyền công dân nhất định nhưng các quyền con người cơ bản khác như: quyền được đảm bảo tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm; quyền được vui chơi, giải trí; quyền được học tập; quyền được phổ biến, cung cấp thông tin về chính sách, pháp luật vẫn được bảo đảm theo quy định của pháp luật.

Xuất phát từ bản chất đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trường hợp đặc biệt. Nhằm khuyến khích, động viên người chấp hành án có ý thức cải tạo tốt, thi hành hình phạt bổ sung là nộp tiền, nộp án phí, thi hành nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ khác để sớm trở về với gia đình và xã hội. Do đó, việc quy định quyền của người được đề nghị đặc xá trong Luật Đặc xá năm 2018 có ý nghĩa rất quan trọng, thể hiện và đáp ứng mong muốn chính đáng của người đang chấp hành án phạt tù nói chung, của người được đề nghị đặc xá nói riêng. Đồng thời, để góp phần bảo đảm các nguyên tắc thực hiện đặc xá được quy định Luật Đặc xá năm 2018 như tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; bảo đảm dân chủ, công bằng, khách quan, công khai, minh bạch.

Phóng viên: Xin chân thành cám ơn thượng tá!

Sớm Mai (Thực hiện)