3 kịch bản với các căn cứ quân sự của Nga ở Syria thời hậu Assad

Syria đóng vai trò trung tâm trong các kế hoạch của Nga nhằm thể hiện sức mạnh trên khắp Trung Đông và bằng chứng là việc Moscow ký kết hợp đồng thuê các căn cứ quân sự ở Syria 49 năm.

Sau khi chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ, việc Moscow có giữ lại được các căn cứ này hay không sẽ phụ thuộc vào lực lượng mới lên nắm quyền ở Syria.

Ảnh vệ tinh của Maxar chụp căn cứ Tartus của Nga ở Syria, ngày 5/12/2024.

“Nga chắc chắn đang làm mọi thứ trong khả năng của mình để duy trì sự hiện diện ở Syria trong khi cũng chuẩn bị cho khả năng đây là hồi kết”, ông Ben Dubow, một thành viên cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), bình luận.

Các nhà phân tích cho rằng, có 3 kịch bản có thể xảy ra đối với các căn cứ của Nga ở Syria trong bối cảnh mới.

Rút bớt các lực lượng và chờ đợi

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Mikhail Bogdanov ngày 12/12 cho biết Nga đã thiết lập liên lạc trực tiếp với nhóm vũ trang Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ở Syria. Mục đích của Moscow là duy trì các căn cứ quân sự Nga tại Syria.

Ông Bogdanov nói Nga hy vọng nhóm HTS sẽ thực hiện cam kết “chống lại mọi hành vi thái quá”, duy trì trật tự và đảm bảo an toàn cho các nhà ngoại giao và người nước ngoài khác.

Theo Thứ trưởng Bogdanov, Nga hy vọng sẽ duy trì hai căn cứ quân sự của mình ở Syria, gồm căn cứ hải quân ở Tartus và căn cứ không quân Hmeimim gần thành phố cảng Latakia, để tiếp tục nỗ lực chống khủng bố quốc tế.

Nhà phân tích CEPA, ông Dubow, cho rằng việc Nga tiếp cận giới lãnh đạo mới ở Syria vừa là để thăm dò vừa là sự chấp nhận thực tế mới. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu giới lãnh đạo tương lai ở Damascus có sẵn sàng chấp nhận sự hiện diện quân sự lâu dài của Nga hay không.

Hiện tại, một số tàu chiến của Nga đang neo đậu bên ngoài căn cứ Tartus như một biện pháp phòng ngừa và Moscow cũng có những động thái quân sự khác ở Syria.

“Có khá nhiều thiết bị quân sự đã được vội vã rút về vùng ven biển hoặc đang được rút khỏi các vùng xa xôi khác. Các tàu của Nga đến Syria từ Hạm đội Baltic và các máy bay vận tải quân sự đang đến Hmeimim có thể là để đưa những thiết bị này trở về Nga”, ông Anton Mardasov, một học giả không thường trú tại chương trình Syria của Viện Trung Đông, nói.

Ngoài căn cứ hải quân Tartus, Nga cũng có một căn cứ không quân lớn ở Latakia là Hmeimim, nơi Nga tiến hành các cuộc không kích trên khắp Syria kể từ khi đưa lực lượng tới nước này hỗ trợ chính quyền Assad năm 2015.

“Có thể Nga sẽ không sơ tán hoàn toàn các căn cứ đó ngay bây giờ. Thay vào đó, họ sẽ đợi đến khi một chính phủ mới được bổ nhiệm sau tháng 3/2025 ở Syria. Lúc đó chính phủ mới này sẽ ban hành sắc lệnh lên án hoặc hợp pháp hóa hiệp ước trước đây của Damascus với Moscow”, ông Mardasov nhận định.

Dù vậy theo ông Mardasov, nếu chỉ duy trì một lực lượng tối thiểu ở Syria, khả năng chống lại NATO ở sườn phía Nam của Nga sẽ bị suy yếu.

Thỏa thuận với chính quyền mới và tiếp tục ở lại

Nga đã ký thỏa thuận thuê các căn cứ quân sự trong 49 năm với chính quyền Tổng thống Assad vào năm 2017, nhưng hiện tại chính quyền của ông Assad đã không còn.

“Tôi không thể nói liệu các thỏa thuận năm 2017 có còn ràng buộc nữa hay không. Nếu Damascus yêu cầu Nga rời đi, Moscow sẽ phải chấp nhận điều đó”, ông Dubow nói.

Hy vọng tốt nhất của Nga là cố gắng duy trì quyền tiếp cận cho đến khi đạt được các thỏa thuận mới với các nhà lãnh đạo mới ở Syria. Moscow có thể sẽ phải đưa ra những đề nghị rất hấp dẫn như hỗ trợ tài chính và các ưu đãi kinh tế, hay giảm giá các sản phẩm nhiên liệu tinh chế, để đổi lấy việc lực lượng cầm quyền mới của Syria chấp nhận sự hiện diện quân sự của Nga.

Nhưng đây có thể sẽ chỉ là những thỏa thuận ngắn hạn.

“Về lâu dài, khả năng Nga tiếp tục sử dụng các căn cứ này là không cao khi xét đến thái độ phản đối Nga đáng kể trong số các thành phần của chính quyền mới ở Syria sau nhiều năm Nga ủng hộ chính quyền Assad”, Matthew Orr, một nhà phân tích Âu Á tại công ty tình báo rủi ro RANE cho biết.

Theo ông Orr, chính quyền lâm thời của Syria thậm chí có thể hưởng lợi từ sự hiện diện của Nga trong ngắn hạn. Điều này có thể cân bằng với sự hiện diện của Mỹ ở phía bên kia đất nước và đóng vai trò là một con bài mặc cả trong các cuộc đàm phán với các cường quốc khác.

Rút hoàn toàn các lực lượng khỏi Syria

Nếu không thể đạt được thỏa thuận với chính quyền mới ở Syria, Nga sẽ chỉ còn lại một lựa chọn là rút hoàn toàn lực lượng khỏi đây.

Nhà phân tích Matthew Orr dự đoán Nga sẽ không vội vã rút quân khỏi Syria. Thay vào đó, Nga có thể đang chuẩn bị để “rút quân có trật tự khỏi các cơ sở này nếu những nỗ lực đàm phán không thành công”.

“Việc mất chúng sẽ gây tổn hại đến khả năng triển khai sức mạnh của Nga vì các căn cứ ở Syria là những điểm hậu cần quan trọng cho các hoạt động quân sự của Nga ở Châu Phi, Trung Đông và các hoạt động hải quân toàn cầu của Nga. Hiện tại Moscow cũng chưa có phương án thay thế ngay lập tức cho các cơ sở này”, ông Orr nhận định.

Cho đến nay, Tartus vẫn là cơ sở hải quân duy nhất của Moscow ở Địa Trung Hải. Căn cứ này đóng vai trò quan trọng đối với bất kỳ hoạt động triển khai kéo dài nào của Hải quân Nga ở phía nam Biển Đen và Eo biển Thổ Nhĩ Kỳ.

Một lựa chọn thay thế bên ngoài Syria có thể là Tobruk ở miền đông Libya. Tuy nhiên ông Dubow của CEPA cho rằng, cảng Libya gần Ai Cập khó có thể thay thế được Tartus.

“Tobruk sẽ không thể bù đắp được cho Tartus và Latakia. Cảng này vừa nhỏ hơn vừa cách xa Nga hơn. Ngay cả việc giảm đáng kể sự hiện diện của Nga ở Syria cũng sẽ gây tổn thất lớn đến khả năng triển khai sức mạnh của Nga”, ông Dubow cho biết.

Trong trường hợp này, liệu tổn thất của Nga có thể là lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ không? Thổ Nhĩ Kỳ gần với liên minh do HTS lãnh đạo, nhưng Ankara cũng không có đủ ảnh hưởng để giành được các căn cứ cố định.

“Thực tế, hải quân Thổ Nhĩ Kỳ không cần căn cứ Tartus và việc Ankara có được căn cứ này hay không sẽ phụ thuộc vào các điều kiện an ninh trên thực địa. Theo tôi, khả năng như vậy sẽ không xảy ra trong tương lai gần. Nhưng nhìn chung, cảng Tartus là nơi mà nếu có một chính phủ thống nhất ở Syria, họ chắc chắn sẽ cố gắng tận dụng để thúc đẩy quan hệ an ninh và kinh tế với một cường quốc, hoặc sẽ xóa bỏ căn cứ này như một phần của sự cân bằng địa chính trị giữa các cường quốc”, ông Orr nhận định.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo Business Insider