3 nhóm cơ chế cần đột phá để TP.HCM cất cánh

Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội là cơ quan sẽ thẩm tra dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM. Dự thảo nghị quyết này dự kiến được trình Quốc hội xem xét, thông qua ngay tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, theo quy trình rút gọn tại một kỳ họp.

Theo ông Phan Văn Mãi, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội (ảnh nhỏ), việc sửa đổi Nghị quyết 98 không chỉ nhằm khắc phục những vướng mắc trong quá trình thực hiện mà quan trọng hơn là tạo hành lang thể chế mới, đủ mạnh để TP.HCM phát triển tiên phong trong không gian mở rộng sau sáp nhập.

. Phóng viên: Thưa ông, TP.HCM sau khi sáp nhập đã trở thành một siêu đô thị. Rõ ràng để TP.HCM phát triển đúng tầm thì phải có thể chế đủ tầm để tạo được đột phá. Vậy lần sửa đổi Nghị quyết 98 lần này đóng vai trò thế nào?

+ Ông Phan Văn Mãi: TP.HCM trước đây vốn đã là đô thị đặc biệt, quy mô lớn nên rất cần có những cơ chế, chính sách đặc thù để phát huy hết tiềm năng, lợi thế của chính mình nhằm thực hiện trách nhiệm đầu tàu, “cùng cả nước, vì cả nước”.

Hôm nay, TP.HCM sau khi được mở rộng không gian phát triển không chỉ lớn hơn về diện tích và dân số, mà còn có vai trò, vị thế, tầm ảnh hưởng ngày càng lớn. Với quy mô siêu đô thị hiện nay, TP.HCM hoàn toàn có tiềm năng để hướng đến nhóm 100 TP hàng đầu thế giới.

Chính vì vậy, TP cần được thiết lập khuôn khổ thể chế phù hợp hơn, mạnh mẽ hơn và linh hoạt hơn nhằm tạo động lực phát triển vượt trội. Tôi cho rằng việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 lần này trở nên rất cần thiết, giúp mở rộng hành lang pháp lý mới cho các mô hình kinh tế năng động, sáng tạo hơn.

Việc sửa đổi, bổ sung này sẽ khắc phục những bất cập phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện Nghị quyết 98 hiện hành. Đồng thời là cơ hội để nghiên cứu sâu, toàn diện và đề xuất những cơ chế, chính sách vượt trội theo yêu cầu phát triển của TP.HCM mới. Đây là vấn đề rất quan trọng giúp TP sau mở rộng phát huy hết tiềm năng, tiên phong dẫn dắt phát triển trong kỷ nguyên mới.

Các nội dung TP.HCM đề xuất sửa đổi lần này tập trung vào hai nội dung lớn. Trong đó, chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược trong dự thảo Nghị quyết 98 sửa đổi được mở rộng đáng kể, tạo khung pháp lý linh hoạt hơn cho TP.HCM lựa chọn và ưu đãi các dự án quy mô lớn.

Danh mục ưu tiên được mở rộng lên 11 nhóm lĩnh vực, bao gồm du lịch, nghỉ dưỡng cao cấp, y tế chuyên sâu, văn hóa - thể thao, môi trường, logistics, hạ tầng đô thị và các dự án trong khu thương mại tự do, với ngưỡng vốn từ 2.000 đến 75.000 tỉ đồng.

Cách xác định nhà đầu tư chiến lược được đổi mới theo hướng thực chất hơn, bỏ các tiêu chí cứng như vốn điều lệ, tổng tài sản, thay bằng yêu cầu về tỉ lệ vốn chủ sở hữu trong dự án và khả năng huy động vốn.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư chiến lược được hưởng ưu đãi mạnh hơn về thuế, R&D, cùng cơ chế giải ngân vốn linh hoạt phù hợp với các dự án quy mô lớn, qua đó tăng sức hấp dẫn và khả năng cạnh tranh của TP.HCM trong thu hút các tập đoàn lớn.

Riêng chính sách về khu thương mại tự do (FTZ) được xem là điểm đột phá lớn nhất của lần sửa đổi này khi TP.HCM được trao thẩm quyền quyết định thành lập, mở rộng và điều chỉnh ranh giới FTZ thay vì phải trình Thủ tướng; chưa kể, TP được tự quy định trình tự, thủ tục thành lập FTZ.

Mô hình quản lý được tổ chức “một đầu mối”, giao Ban quản lý Khu chế xuất và công nghiệp TP thực hiện toàn bộ chức năng hành chính công và hỗ trợ doanh nghiệp, qua đó rút gọn mạnh quy trình đầu tư.

FTZ được áp dụng cơ chế đất đai linh hoạt, cho phép giao và cho thuê đất không qua đấu giá đối với các dự án trong khu, cùng ưu đãi đầu tư vượt trội về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia, nhà khoa học, lao động chất lượng cao… Với các cơ chế này, FTZ được kỳ vọng trở thành không gian thử nghiệm thể chế mới, nâng vị thế TP.HCM thành trung tâm tài chính, thương mại, logistics của khu vực…

Tuy nhiên, như tôi nói ở trên, TP.HCM hiện nay cần có thêm một khuôn khổ thể chế phù hợp, đủ mạnh để phát triển vượt trội. Và việc sửa đổi Nghị quyết 98 lần này chỉ đáp ứng một phần yêu cầu phát triển của TP.HCM. Tôi cũng từng có nhiều lần chia sẻ rằng Nghị quyết 98 không phải là cây đũa thần có thể giải quyết tất cả vấn đề mà TP đang gặp phải.

. Vậy từ thực tiễn hiện nay, ngoài Nghị quyết 98 sửa đổi, bổ sung, TP.HCM có cần thêm cơ chế đột phá khác, thưa ông?

+ Tôi cho rằng với TP.HCM sau sáp nhập, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 là cần thiết nhưng vẫn chưa đủ. Về lâu dài, TP cần được nghiên cứu, xây dựng thêm những cơ chế mang tính đột phá và dài hạn hơn, để vừa xứng tầm một siêu đô thị, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững, hội nhập sâu rộng trong kỷ nguyên phát triển mới.

TP.HCM cần xác lập mô hình quản trị siêu đô thị, có khung pháp lý riêng, phù hợp với quy mô dân số, kinh tế và mức độ liên kết vùng. TP.HCM không còn là một đô thị hành chính thông thường mà là “TP vùng thông minh” như các mô hình London, Tokyo hay Seoul - nơi chính quyền được phân quyền mạnh mẽ, tổ chức gọn nhẹ, vận hành linh hoạt, dựa trên nền tảng dữ liệu và công nghệ.

Đồng thời, TP nhất định phải chuyển mạnh sang quản trị bằng dữ liệu và công nghệ dự báo, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, xử lý nhanh các điểm nghẽn chiến lược, phát huy tinh thần sáng tạo, tính đột phá trong quản trị và kiến tạo phát triển TP. Cách quản trị mới này đi từ ứng dụng công nghệ đến thay đổi tư duy điều hành nhằm xây dựng chính quyền phục vụ, minh bạch và kiến tạo.

. Những nhóm cơ chế, chính sách cụ thể nào TP.HCM cần nghiên cứu trong thời gian tới, thưa ông?

+ TP.HCM cần một hệ thống cơ chế, chính sách đồng bộ để huy động và khơi thông các nguồn lực phát triển. Trước hết, TP cần được điều chỉnh tỉ lệ điều tiết ngân sách giữa Trung ương và địa phương ở mức hợp lý hơn, nhằm có đủ nguồn lực cho đầu tư phát triển.

TP cũng cần có cơ chế vay ưu đãi để đầu tư các công trình trọng điểm; được phép khai thác, sử dụng linh hoạt tài sản công, tài nguyên đô thị và mở rộng hợp tác công - tư để đầu tư xây dựng hạ tầng.

Những nguồn lực này phải được tập trung hoàn thành các công trình trọng điểm, các dự án chiến lược nhằm giải quyết các điểm nghẽn hạ tầng trong 5-10 năm tới, tạo nên diện mạo mới cho TP.HCM sau năm 2030.

Thứ hai, TP.HCM cần những cơ chế mạnh mẽ hơn để phát huy vai trò của khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và kinh tế tư nhân. Cần hoàn thiện hạ tầng và thị trường khoa học - công nghệ, thúc đẩy mô hình hợp tác công - tư trong nhiều lĩnh vực, hình thành đội ngũ doanh nghiệp đầu tàu có năng lực cạnh tranh khu vực và quốc tế. Khoa học - công nghệ cùng khu vực kinh tế tư nhân phải thực sự trở thành động lực tăng trưởng chủ yếu của TP.HCM trong giai đoạn tới.

Cuối cùng, dù chính sách có hay đến đâu cũng cần con người thực thi. TP.HCM phải có cơ chế xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm nhiệm vụ; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Việc bảo vệ, khuyến khích cán bộ năng động, sáng tạo chính là cách tạo ra “nguồn lực thể chế” quý giá nhất bởi họ chính là yếu tố quyết định để mọi chính sách đi vào cuộc sống.

. Là chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, ông sẽ đồng hành, hỗ trợ giúp TP.HCM cụ thể hóa các cơ chế, chính sách đặc thù sắp tới để nâng tầm phát triển TP đúng như những kỳ vọng đặt ra?

+ Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội luôn xác định TP.HCM là địa phương có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế đất nước. Chúng tôi đã và sẽ phối hợp chặt chẽ với TP.HCM, Chính phủ và các bộ, ngành để chuẩn bị thật tốt hồ sơ trình Quốc hội xem xét, bảo đảm các nội dung sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 đáp ứng yêu cầu thực tiễn và có tính khả thi cao.

Trong quá trình thẩm tra, ủy ban sẽ nghiên cứu, giới thiệu thêm các kinh nghiệm quốc tế, cũng như các mô hình chính sách mới đang được áp dụng hiệu quả ở một số địa phương trong nước, để TP.HCM có thêm cơ sở thực tiễn khi hoàn thiện cơ chế phù hợp.

Tôi tin tưởng rằng với sự đồng hành của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan trung ương, cùng quyết tâm đổi mới, năng động của TP.HCM, TP sẽ có bước phát triển vượt bậc trong kỷ nguyên mới, xứng đáng với vai trò đầu tàu kinh tế, trung tâm tài chính và động lực tăng trưởng của cả nước.

Với tình cảm và trách nhiệm của mình, tôi cũng rất vui được đóng góp một phần nhỏ vào quá trình phát triển ấy của TP.HCM.

. Xin cảm ơn ông.

*****

*****

Nội dung: LÊ THOA - Thiết kế: NGUYỆT NHI - KIM ANH