3 trụ cột cho đô thị xanh

Xây dựng đô thị xanh sạch từ kiểm soát khí thải giao thông, năng lượng sạch. (Trong ảnh: Xe buýt điện xanh hoạt động tại nhiều tuyến đường ở Hà Nội). Ảnh: Minh Quân.

Theo ông Trương Mạnh Tuấn - Phó Trưởng phòng Quản lý chất lượng môi trường, thuộc Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), tình hình ô nhiễm không khí khá nghiêm trọng, tập trung chủ yếu ở hai vùng kinh tế trọng điểm là Hà Nội và TPHCM và vùng phụ cận. Theo đó, kết quả quan trắc cho thấy ô nhiễm, chủ yếu bụi và bụi mịn (PM2.5), diễn ra theo chu kỳ từ tháng 10 đến tháng 4 hàng năm, tập trung tại các điểm có mật độ giao thông cao và nhiều cơ sở sản xuất.

Còn theo nhận định của giới chuyên gia môi trường, ô nhiễm không khí chủ yếu xuất phát từ giao thông, xây dựng, công nghiệp, đốt rác mở và sinh hoạt. Theo ông Lê Công Thành - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT), tại các đô thị lớn như Hà Nội, TPHCM, Hải Phòng, Đà Nẵng… việc kiểm soát khí thải giao thông, phát triển hạ tầng năng lượng sạch và thúc đẩy các tiêu chuẩn kỹ thuật về môi trường trong quy hoạch đô thị là những trụ cột quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu thành phố sạch. Hiện Bộ NNMT đang xây dựng dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy lưu hành tại Việt Nam. Theo đó, thời gian áp dụng chính thức được lùi để người dân và địa phương có thêm thời gian chuẩn bị, song tại Hà Nội và NNMT, các quy định sẽ được siết chặt sớm hơn, bắt đầu từ ngày 1/7/2027. Các đô thị lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế triển khai từ ngày 1/7/2028, còn các tỉnh, thành khác sẽ áp dụng từ 1/7/2030.

Nói về hệ thống kiểm soát, kiểm định khí thải, ông Trương Mạnh Tuấn cho biết, hiện đã được áp dụng đối với ô tô, nhưng xe máy vẫn là “khoảng trống” do chưa có quy định kiểm soát với phương tiện đang lưu hành. Nếu áp dụng từ năm 2027, chúng ta không thể loại bỏ ngay lập tức các phương tiện cũ, mà cần thực hiện hài hòa giữa mục tiêu bảo vệ môi trường và đảm bảo an sinh xã hội.

Ông Tuấn cho rằng, thách thức lớn nhất hiện là khả năng triển khai thực tế. Việt Nam cần khoảng 400 - 500 điểm kiểm định trên toàn quốc, cùng thời gian chuẩn bị là 18 tháng trước khi áp dụng chính thức từ tháng 1/2027. Ở giai đoạn đầu, Bộ NNMT sẽ ưu tiên hoàn thiện hạ tầng, thử nghiệm phương pháp đo đạc và đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu, chủ động tham gia.

Đề xuất thêm về giảm phát thải phương tiện giao thông, ông Lê Văn Đạt - Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, hiện tỉ lệ đảm nhận vận tải hành khách công cộng tại Hà Nội chỉ đạt 19,5% và TPHCM chỉ đạt 7%. Trong khi đó, theo Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan của ngành giao thông vận tải, tới năm 2030, tỉ lệ đảm nhận vận tải hành khách công cộng tại Hà Nội phải đạt 45-50% và TPHCM là 25%.

Để đạt được lộ trình, ông Đạt đề xuất một số giải pháp như chuyển đổi sang xe điện, quản lý phương tiện phát thải cao, phát triển hệ thống giao thông công cộng hiệu quả, quản lý nhu cầu đi lại... Ông Đạt chia sẻ, một trong những giải pháp đang được đẩy mạnh là ứng dụng công nghệ vào tối ưu hóa luồng giao thông để giảm hành trình và giảm phát thải của các phương tiện giao thông.

Giới chuyên gia đề xuất giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các dự án trạm sạc xe điện, hỗ trợ vốn vay cho vận tải công cộng sử dụng năng lượng sạch và triển khai các mô hình hợp tác công tư (PPP) trong phát triển giao thông xanh. Cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng đô thị sạch.

MINH QUÂN