4 hiện vật đặc biệt của Hoàng thành Thăng Long trở thành Bảo vật quốc gia

Sau đây là giới thiệu tổng quan về 4 Bảo vật quốc gia mới được công nhận của Hoàng thành Thăng Long:

Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý

Bảo vật quốc gia Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý có hình dáng như một nửa chiếc lá cây bồ đề theo chiều bổ dọc, hai mặt lá đề khá tương đồng nhau, thể hiện hình chim phượng đang nhảy múa.

Chim phượng được tạo hình với đầu ngẩng cao, mỏ to và cong chụm lại, mắt to và tròn, đầu có mào dài uốn ngược về phía trước. Cổ phượng hoàng cao, cánh dang rộng, thân căng tròn, được đặc tả bằng những lớp lông rất chi tiết. Đuôi phượng dài, được diễn tả với nhiều lớp, uốn lượn nhiều khúc vút lên đỉnh lá đề.

Bảo vật quốc gia Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý.

Bên cạnh hình ảnh chim phượng, đồ án hoa văn trang trí ở hai mặt về cơ bản cũng tương đồng nhau. Các khoảng trống được đục thủng và phần rìa được tạo hình tỉ mỉ khiến cho đồ án hoa văn có cấu trúc nổi khối và hiệu ứng chiều sâu.

Mặc dù một phần trên lá đề bị vỡ và phần bệ bị mất, nhưng so với những lá đề cùng loại đã được phát hiện thì lá đề này là phiên bản còn đầy đủ và đẹp nhất. Có thể goi đây là một kiệt tác của nền mỹ thuật cổ Việt Nam.

Đao cẩn tam khí thời Trần

Bảo vật quốc gia Đao cẩn tam khí thời Trần có cấu tạo gồm hai phần thân và cán. Thân đao dài 64cm, cấu trúc gồm 3 phần: lưỡi bén, sống và mũi. Hai mặt trên thân trang trí hoa văn bằng kỹ thuật cẩn, chất liệu cẩn là kim loại màu vàng và trắng, màu của thép làm nền khiến các họa tiết càng trở nên nổi bật. Hoa văn trang trí trên đao đặc biệt tinh xảo với nhiều đồ án khác nhau được trang trí nhắc lại ở hai mặt, tạo cảm giác hai mặt như một.

Chi tiết Bảo vật quốc gia Đao cẩn tam khí thời Trần.

Phần cán chỉ còn lại lõi thép bên trong dài 18,5cm, lá chắn, chuôi và chốt chuôi đều đã mất. Dấu vết còn lại cho thấy, chuôi vốn được bọc bằng gỗ, đầu trên tiếp giáp với lá chắn được thít chặt bằng đai kim loại màu vàng đỏ giống như màu đồng đỏ.

Đai đao dài 1,8 cm, làm bằng hợp kim đồng, bề mặt được mài bóng, hai viền đai khắc những đường chỉ diễn tả sợi chỉ bện lại giống như sợi dây thừng cực kì tinh xảo.

Thẻ bài cung nữ ra vào nội cung thời Lê sơ

Bảo vật quốc gia Thẻ bài cung nữ ra vào nội cung thời Lê sơ là tấm hợp kim đồng, phẳng, mỏng, hình thang cân, hai góc của cạnh trên của hình thang được tỉa cong, có chiều cao 12,7cm, cạnh dưới rộng 4,9 cm; cạnh trên rộng 4,6 cm. Các cạnh được mài vê tròn để làm mất độ nhọn, sắc của cạnh. Trên trục chính tâm từ trên xuống dưới của thẻ, cách đỉnh 1,3 cm có một lỗ nhỏ để luồn dây đeo thẻ.

Bảo vật quốc gia Thẻ bài cung nữ ra vào nội cung thời Lê sơ.

Hai mặt thẻ có khắc chữ Hán, nét chữ khắc sâu, rõ ràng. Mặt thứ nhất khắc 5 chữ 宮女出買牌 Cung nữ xuất mãi bài. Chữ được xếp thành một hàng dọc, ở giữa thẻ, kích thước chữ lớn hơn so với chữ ở mặt còn lại. Đây là mặt chính của thẻ.

Mặt thứ hai, tức là mặt sau của thẻ khắc 11 chữ, xếp thành hai hàng dọc, hàng thứ nhất (từ phải qua trái) 4 chữ 宫字五號 Cung tự ngũ hiệu; hàng thứ hai 7 chữ 光順七年四月造 Quang Thuận thất niên tứ nguyệt tạo (tháng 4, năm Quang Thuận thứ 7, đời vua Lê Thánh Tông, năm 1466).

Mô hình kiến trúc thời Lê sơ

Bảo vật quốc gia Mô hình kiến trúc thời Lê sơ là phần còn lại của một mô hình kiến trúc hoàn thiện. Phần còn lại này bao gồm một phần của bộ mái và một phần của bộ khung kết cấu.

Mô hình kiến trúc thời này cho thấy rõ nét hệ cột, hệ xà, hệ đấu củng của kiến trúc xưa. Trong đó, hệ cột gồm cột cái, cột quân (cột hiên) với tất cả 16 cột; hệ xà có các cấu kiện: câu đầu, xà thượng, xà hạ (tương đương với xà nách trong kiến trúc kẻ bẩy); Hệ đấu củng gồm các cấu kiện: Đấu, củng, ang và xà vuông. Bộ khung được phủ men màu vàng, sắc độ đậm, thường được gọi là men màu da lươn.

Bảo vật quốc gia Mô hình kiến trúc thời Lê sơ.

Mặc dù chưa tìm đủ các bộ phận cấu thành một mô hình hoàn chỉnh nhưng qua đây hoàn toàn có thể quan sát thấy các thành tố cấu thành bộ mái gồm hoành tròn, rui đua và rui hàng hiên dẹt, lá mái. Trên cùng lợp ngói ống hay còn gọi là ngói âm dương.

Mặc dù chỉ là một mô hình thu nhỏ và đã bị mất mát phần lớn, nhưng hiện vật giúp các nhà khoa học nhận diện gần như đầy đủ các yếu tố cấu thành bộ mái kiến trúc. Kết hợp với những nguồn tư liệu khác, hiện vật này có giá trị thông tin rất lớn trong phục dựng kiến trúc cung đình thời Lê sơ.

Thanh Bình