4 nguyên nhân cản trở nghề cá Việt Nam gỡ 'thẻ vàng' của châu Âu

Khai thác nguồn lợi thủy sản. Ảnh: Minh họa

Phát biểu tại cuộc họp lần thứ 6 của Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) ngày 20/9, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phùng Đức Tiến đánh giá, khung pháp lý của Việt Nam về chống IUU hiện tương đối đầy đủ, thể hiện rõ được cam kết phát triển nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, sau gần 5 năm bị Ủy ban châu Âu (EC) cảnh báo "thẻ vàng", Việt Nam vẫn gặp nhiều thách thức trong việc gỡ rào cản này do 4 nguyên nhân.

Thứ nhất, là vấn đề nhật ký đánh bắt, nhiều nơi dùng hồi ký thay vì nhật ký đánh bắt. Lý do sâu xa là nhận thức của bà con ngư dân về chống IUU chưa đồng nhất.

Thứ hai, 28 tỉnh, thành phố ven biển xử lý vi phạm về chống IUU không đồng đều. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến chỉ rõ, đang có hiện tượng tàu từ tỉnh nọ chạy sang tỉnh kia khi cập bờ. Việc không thể truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác khiến nước ta "mất điểm" trong quan điểm của EC.

Theo Quyết định 1976/QĐ-TTg của Thủ tướng, 125 cảng cá được xây dựng để đảm bảo công suất bốc dỡ 1,92 triệu tấn, chiếm hơn 50% tổng sản lượng khai thác. Tuy nhiên, hiện mới bố trí được 18,5% tổng nhu cầu vốn đầu tư cho 83/125 cảng.

Thứ ba, tình trạng giải ngân vốn đầu tư cơ sở hạ tầng cho cảng cá còn chậm, khiến nhiều cảng cá loại 1 không thể kiểm soát được sản lượng khai thác. Việc khai thác, đánh bắt cá ở kinh, vĩ độ nào, nhiều địa phương không thể xác định chính xác.

Thứ 4, nhiều tỉnh, thành phố chưa có sự quan tâm đúng mức cho chống IUU.

Theo đánh giá từ Tổng cục Thủy sản, việc rà soát, đăng ký, đăng kiểm tàu cá tại các địa phương chưa đạt yêu cầu, đặc biệt là khối tàu từ 6 đến dưới 15 mét. Hiện mới có 44.339/60.419 tàu đăng ký, chiếm khoảng 73%. Một số tỉnh như Quảng Trị, Quảng Bình, Quảng Nam, Thừa Thiên Huế, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Phú Yên, TP.HCM, Trà Vinh, Quảng Ninh, tỷ lệ còn thấp. Công tác triển khai hệ thống giám sát tàu cá để giám sát hoạt động của tàu cá trên biển, xử lý các hành vi khai thác IUU còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ. Hiện cả nước mới có 20 tỉnh tổ chức trực 24/24 giờ.

Đặc biệt, ý thức chấp hành pháp luật trong việc gỡ thẻ vàng IUU của người dân hiện chưa cao. Trong bối cảnh, sản lượng hải sản khai thác đạt 3,92 triệu tấn, gần chạm ngưỡng trữ lượng 3,95 triệu tấn của Việt Nam, đây là một vấn đề lớn.

Được biết, trước đó ngày 14/9/2022, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành ký phê duyệt Đề án “Phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định đến năm 2025” tại Quyết định số 1077/QĐ-TTg. Đề án đặt ra một số mục tiêu cụ thể như: 100% tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên trước khi rời cảng đi khai thác trên biển phải được kiểm tra đảm bảo đầy đủ các giấy tờ và trang thiết bị theo quy định; 100% tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên phải được theo dõi, giám sát qua Hệ thống giám sát hành trình tàu cá khi tham gia hoạt động trên biển và được thanh tra, kiểm tra, kiểm soát tại cảng. 100% sản lượng thủy sản từ khai thác trong nước khi bốc dỡ qua cảng cá được kiểm tra, giám sát theo quy định; 100% sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác của nước ngoài cập cảng biển Việt Nam được kiểm tra, giám sát theo quy định của Hiệp định về Biện pháp quốc gia có cảng của FAC.

Đề án cũng nêu 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp, trong đó nhấn mạnh về công tác thông tin truyền thông, tuyên truyền; hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế chính sách và đầu tư, nâng cấp, hoàn thiện cơ sở hạ tầng nghề cá, kiện toàn tổ chức bộ máy, bổ sung nguồn lực, trang thiết bị tại cảng cá./.

Nam Khánh