5 - 7 phút sinh tử và bí mật sau những bức điện thời chiến

Trong suốt những năm tháng chiến tranh, hầm cơ yếu được ví như “trái tim thầm lặng” của Tổng hành dinh. Nơi đây, giữa những bức tường bê tông dày tới cả mét, ngày đêm vang lên tiếng máy điện báo, tiếng gõ bàn phím khẩn trương của những cán bộ mã dịch đang chạy đua với từng phút giây sinh tử. Không ánh sáng mặt trời, không khái niệm ngày - đêm, hầm cơ yếu chỉ có một nhiệm vụ duy nhất, bảo đảm mọi mệnh lệnh từ Bộ Tổng Tham mưu đến chiến trường được truyền đi chính xác, kịp thời và tuyệt đối bí mật.

Hơn nửa thế kỷ đã qua, căn hầm cơ yếu nằm sâu trong Hoàng thành Thăng Long, từng được giữ tuyệt mật vừa qua đã chính thức mở cửa đón du khách. Giữa ánh đèn vàng và những hiện vật lặng lẽ, những hồi ức của lớp cán bộ cơ yếu năm xưa lại ùa về, kể lại những phút giây sinh tử phía sau từng bức điện đã góp phần xoay chuyển cục diện chiến trường.

5 - 7 phút sinh tử

Giữa những ngày khói lửa của cuộc kháng chiến chống Mỹ, trong lòng đất sâu dưới Hoàng thành Thăng Long, có một lực lượng đặc biệt luôn làm việc trong im lặng: các chiến sĩ cơ yếu. Họ không trực tiếp cầm súng ngoài chiến trường, nhưng mỗi động tác gõ máy, mỗi ký hiệu mã dịch họ tạo ra lại gắn liền với sự sống còn của cả chiến dịch.

Quy định của ngành cơ yếu thời ấy vô cùng nghiêm ngặt. Khi một bức điện từ chiến trường gửi về hoặc từ Bộ Tổng Tham mưu phát đi, cán bộ cơ yếu chỉ có 5 - 7 phút để tiếp nhận, giải mã, xử lý và chuyển giao đến người có thẩm quyền. Chậm một phút, thậm chí chậm một giây, có thể đồng nghĩa với việc máy bay Mỹ đã vượt qua phòng tuyến, hay một cánh quân trên chiến trường rơi vào thế bị động.

Các bức công điện mật ngày ấy nay được lưu lại trong Hầm Cơ yếu cho khách tham quan ngắm nhìn.

“Chúng tôi luôn ý thức rằng, mình đang chạy đua với thời gian. Chỉ 5 - 7 phút, nhưng đó là ranh giới giữa thắng và bại, giữa sống và chết. Nếu một bức điện bị sai, hoặc đến muộn, hậu quả không thể lường được”, bà Nguyễn Thị Yểng, nguyên cán bộ mã dịch, nhớ lại.

Những ngày tháng 12/1972, khi Hà Nội rung chuyển trong “Điện Biên Phủ trên không”, bà Yểm mang thai hơn bảy tháng nhưng vẫn trực tiếp ngồi dịch điện dưới hầm. Trên đầu là bom rơi, dưới hầm là áp lực thời gian nghẹt thở. Mỗi ca trực thường kéo dài liên tục 12 tiếng, với hàng trăm bức điện cần được xử lý.

“Có lúc máy móc bị rung vì bom nổ, giấy mã dịch còn run lên theo từng tiếng nổ. Nhưng tay chúng tôi không được phép dừng. Chỉ cần chậm 1 - 2 phút thôi là không kịp. Lúc đó, sự chính xác tuyệt đối là mệnh lệnh”, bà kể.

Trong môi trường đó, sự tập trung cao độ là yêu cầu sống còn. Cán bộ cơ yếu phải thuộc lòng hệ thống mật mã phức tạp, thành thạo quy trình dịch điện, và luôn sẵn sàng thay ca nhau trong tình huống khẩn cấp. Không hiếm những trường hợp, đồng chí này vừa kiệt sức ngã xuống thì người khác lập tức ngồi vào thay, để mạch thông tin không gián đoạn dù chỉ một giây.

Ông Nguyễn Văn Song, một cựu cán bộ điện báo, xúc động khi nhớ lại: “Có những đêm chúng tôi không dám uống nhiều nước, vì rời bàn máy một chút cũng có thể khiến bức điện trễ giờ. Áp lực khủng khiếp, nhưng tất cả đều hiểu đó là trận chiến không tiếng súng mà hậu quả còn nghiêm trọng không kém bom đạn”.

Những bí mật sau bức điện

Trong chiến tranh, mọi mệnh lệnh từ Bộ Tổng Tham mưu, từ Tổng hành dinh đến chiến trường đều đi qua bàn tay của những người lính cơ yếu. Họ chính là mắt xích đảm bảo đường dây thông tin tuyệt mật luôn thông suốt.

Bà Dương Thị Bột, đồng nghiệp của bà Yểng, cho biết: “Điện đến tay chúng tôi phải chính xác đến từng dấu chấm, dấu phẩy. Chỉ cần nhầm lẫn nhỏ, mệnh lệnh có thể bị hiểu sai, dẫn đến hậu quả khó lường. Vì thế, chúng tôi luôn coi mỗi bức điện là một trận đánh”.

Chính trong những bức điện được giải mã ấy, nhiều quyết sách quan trọng đã ra đời, từ việc điều quân, tiếp tế, đến chỉ đạo những trận đánh then chốt. Thậm chí, có những bức điện báo cáo tình hình địch chỉ cần chậm vài phút là toàn bộ lực lượng phòng không Hà Nội không kịp triển khai phương án đánh trả.

Điều đặc biệt là, sau khi hoàn thành, tất cả tài liệu mật đều phải được tiêu hủy theo đúng quy trình. Cán bộ cơ yếu không được phép giữ lại bất cứ mảnh giấy nào. Nhiều người sau hàng chục năm mới dám kể lại, vì ký ức ấy từng được xếp vào diện tuyệt mật.

Trong câu chuyện của bà Yểng, kỷ niệm đậm nét nhất chính là đêm 30/12/1972. Khi bà đang trực, tin Mỹ tuyên bố ngừng ném bom miền Bắc được phát về. Cả Hầm Cơ yếu lặng đi trong vài giây, trước khi vỡ òa trong nước mắt. Chỉ ít giờ sau, bà sinh con trai tại Bệnh viện 108. Đứa trẻ ấy, hôm nay đã trưởng thành và tiếp tục công tác trong ngành cơ yếu, như một sự nối dài truyền thống gia đình và lời tri ân dành cho thế hệ cha anh.

“Chúng tôi đã trải qua những tháng ngày mà từng bức điện là một mệnh lệnh chiến đấu. Bây giờ, nhìn lại, điều tự hào nhất là thế hệ trẻ vẫn tiếp nối, vẫn coi trọng những giá trị trung thành và kỷ luật mà ngành cơ yếu đã rèn luyện”, bà Yểng chia sẻ.

“5 - 7 phút sinh tử” là minh chứng sống động cho sự hy sinh thầm lặng của một lực lượng đặc biệt. Trong lòng đất, những chiến sĩ cơ yếu đã lặng lẽ giữ vững đường dây liên lạc để mọi mệnh lệnh, mọi chỉ đạo đều đến đúng nơi, đúng lúc.

Giờ đây, khi Hầm Cơ yếu trong Hoàng thành Thăng Long chính thức mở cửa đón công chúng, những ký ức ấy mới dần được kể lại. Những chiếc máy điện báo cũ kỹ, những bức tường bê tông dày hàng mét, tất cả trở thành nhân chứng cho một “mặt trận vô hình” nhưng quyết định thành bại của cả cuộc kháng chiến.

Minh Trang