5 đạo diễn nổi bật của điện ảnh Việt 2023

Phạm Thiên Ân

Ngày 28.5 (giờ Việt Nam) có thể gọi là thời khắc lịch sử của điện ảnh Việt Nam khi bộ phim Bên trong vỏ kén vàng của đạo diễn Phạm Thiên Ân giành giải “Camera vàng” danh giá của Liên hoan phim Cannes. Đây là giải cho phim xuất sắc nhất trong số tất cả các phim đầu tay ở mọi hạng mục chính thức và bên lề của liên hoan phim. Giải này cũng là một giải quan trọng thuộc hệ thống giải được trao trên sân khấu của đêm bế mạc. Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam đoạt giải sau 30 năm kể từ giải thưởng tương tự dành cho phim Mùi đu đủ xanh của đạo diễn Trần Anh Hùng.

Đạo diễn 34 tuổi Phạm Thiên Ân đã có màn chào sân điện ảnh không thể tuyệt vời hơn khi được công nhận ở tầm quốc tế trong một liên hoan phim danh giá bậc nhất thế giới.

Đạo diễn Phạm Thiên Ân và hình ảnh giới thiệu phim Bên trong vỏ kén vàng - Ảnh: T.L/T.V ghép

Bên trong vỏ kén vàng là một bộ phim đầy suy nghiệm về đức tin, về mục đích sống... Ba tiếng đồng hồ (có lẽ là phim truyện Việt có thời lượng dài nhất xưa nay), bộ phim thách thức khán giả đại chúng với phong cách từ tốn, lối làm phim mang tính tài liệu và không khí điện ảnh thiền. Phim nhận được rất nhiều lời thán phục, ngả mũ từ giới chuyên môn nhưng cũng nhận về không ít sự cảm thán, chê bai khó hiểu, khó cảm của nhiều khán giả Việt khi công chiếu tại quê nhà. Cuối năm, phim đứng thứ 24 trong danh sách 50 phim điện ảnh hay nhất thế giới năm 2023 do Viện phim Anh bình chọn.

Bên trong vỏ kén vàng đã và vẫn đang trong hành trình chu du nhiều liên hoan phim quốc tế và tiếp tục gặt hái thêm nhiều giải thưởng sau đó. Tuy nhiên, phim không tham gia các giải thưởng điện ảnh trong nước.

Có thể nói, đây thành tích đáng ghi nhận của điện ảnh Việt, nó tạo ra nguồn cảm hứng và sự khích lệ rất lớn cho các nhà làm phim độc lập của nước nhà. Nếu có cuộc bình chọn những gương mặt nổi bật của điện ảnh Việt trong năm qua, có lẽ cái tên Phạm Thiên Ân xứng đáng đứng đầu danh sách.

Trấn Thành

Gần 3 năm trước, đúng vào dịp Tết Tân Sửu (2021), bộ phim Bố già của đồng đạo diễn Trấn Thành - Vũ Ngọc Đãng lập kỷ lục phòng vé khi đạt 395 tỉ đồng (số liệu lấy từ Box Office Việt Nam - đơn vị độc lập thống kê doanh thu phòng vé Việt Nam). Khi ấy, nhiều người theo dõi điện ảnh lâu năm đã bất ngờ với Trấn Thành trong vai trò đạo diễn kiêm nhà sản xuất của một bộ phim thương mại hấp dẫn, chỉn chu.

Đến năm 2023 cũng đúng vào dịp Tết Quý Mão, Trấn Thành một lần nữa làm nhiều người choáng váng khi Nhà bà Nữ - bộ phim điện ảnh thứ 2 anh đạo diễn xô đổ nhiều kỷ lục như lượng vé đặt sớm cao nhất lịch sử, doanh thu ngày đầu công chiếu cao nhất lịch sử, doanh thu trong một ngày cao nhất lịch sử... và cuối cùng cán đích với tổng doanh thu 460 tỉ (theo Box Office Việt Nam), trở thành bộ phim ăn khách nhất lịch sử phim Việt, phá vỡ chính kỷ lục mà Bố già của Trấn Thành nắm giữ.

Đạo diễn Trấn Thành và phim Nhà bà Nữ - Ảnh: T.L/T.V ghép

"Nhìn doanh thu phòng vé luận thành bại" là điều còn ít nhiều phiến diện trong nhiều nền điện ảnh không chỉ Việt Nam. Nhiều bộ phim Hollywood như loạt phim 50 sắc thái hay nhiều phim Trung Quốc như phim Chiến lang 2 của Ngô Kinh hay loạt phim Tiểu thời đại của Quách Kính Minh có chất lượng nội dung và nghệ thuật kém vẫn thống lĩnh phòng vé với mức doanh thu khổng lồ. Tuy nhiên, Bố già và Nhà bà Nữ của Trấn Thành không thuộc trường hợp này.

Hai bộ phim phản ánh cuộc sống đương đại của giới bình dân một cách chân thật. Phim soi chiếu những vấn đề gia đình, xã hội với những mổ xẻ tâm lý mạnh mẽ nhưng tinh tế. Phong cách thoại liên tu bất tận và để các nhân vật tranh cãi ỏm tỏi gặp nhiều phản ứng trái chiều nhưng thực chất rất hợp với bối cảnh, không khí và tính cách nhân vật trong phim.

Với việc chủ động nắm giữ một loạt vai trò trong điện ảnh hiện nay (từ nhà đầu tư, nhà sản xuất, khâu kịch bản, đạo diễn, diễn viên), Trấn Thành hiển nhiên là một gương mặt quyền lực và đáng nể trong thị trường phim Việt hiện tại.

Trần Hữu Tấn

Tháng 10 năm nay, series Tết ở làng địa ngục của ProductionQ ra mắt và ngay lập tức leo lên vị trí Top 1 trên hai nền tảng K+ và Netflix. Phim nhận được sự quan tâm rất lớn của khán giả và là chương trình truyền hình đứng đầu hai kênh này suốt 6 tuần chiếu.

Ngay sau đó, bộ phim điện ảnh cùng đề tài, được coi là tiền truyện của Tết ở làng địa ngục là Kẻ ăn hồn công chiếu tại các rạp trên toàn quốc và tiếp tục là một thành công thương mại. Đến nay, phim đã thu về hơn 60 tỉ đồng sau 2 tuần công chiếu và với việc sắp tới sẽ phát hành tại 13 nước, phim chắc chắn sẽ vượt mốc 85 tỉ đồng của Quả tim máu (Victor Vũ) năm 2014 để trở thành phim kinh dị Việt ăn khách nhất lịch sử. Và đứng sau thành công của hai bộ phim trên là cặp đôi: nhà sản xuất Hoàng Quân - đạo diễn Trần Hữu Tấn, những người đang sung sức ở lứa tuổi 40.

Đối với công chúng, Trần Hữu Tấn là cái tên không quá nổi bật nếu so với Vũ Ngọc Đãng, Nguyễn Quang Dũng, Victor Vũ... Tuy nhiên những gì mà đạo diễn này làm được trong những năm qua để tạo những điểm sáng mới cho điện ảnh Việt là một thành tích rất đáng nể.

Đạo diễn Trần Hữu Tấn và hai phim Tết ở làng địa ngục và Kẻ ăn hồn - Ảnh: H.L

Mới xuất hiện trên thị trường 4 năm kể từ phim đầu tay Bắc kim thang, Trần Hữu Tấn đã hoạt động vừa sung sức vừa hiệu quả khi 5 phim ra mắt liên tiếp của anh đều là những tác phẩm thành công về lượng khán giả, đồng thời cũng được ghi nhận về chất lượng. Tất nhiên, như bất cứ tác phẩm nào, các phim này cũng nhận những ý kiến trái chiều đây đó nhưng tựu chung, chúng phác họa Trần Hữu Tấn như một đạo diễn có chất trong dòng phim kinh dị, đặc biệt là những phim khai thác văn hóa bản địa, như Chuyện ma gần nhà, Kẻ ăn hồn...

Có một góc nhìn thị trường nhạy bén đồng thời có trình độ làm phim chuyên nghiệp, cân bằng giữa thị hiếu và sở trường, giữa doanh thu và chất lượng, chỉ sau vài năm, Trần Hữu Tấn đã khẳng định được vị trí của mình. Với 2 tác phẩm đều có thể coi là thành công năm nay, anh xứng đáng là một trong những gương mặt đạo diễn nổi bật nhất.

Bùi Thạc Chuyên

Không có phim mới ra mắt nhưng đạo diễn Bùi Thạc Chuyên vẫn là một trong những nhà làm phim có biên độ phủ sóng rộng rãi nhất trong năm 2023. Bộ phim Tro tàn rực rỡ (2022) của anh đã liên tiếp được vinh danh ở các liên hoan phim và giải thưởng điện ảnh trong nước.

Tháng 5.2023, Tro tàn rực rỡ tham gia LHP châu Á - Đà Nẵng, tranh giải ở hạng mục Phim châu Á và đã giành giải Diễn viên nữ chính xuất sắc nhất cho Juliet Bảo Ngọc Doling, cô gái 21 tuổi lần đầu đóng phim.

Tháng 9.2023, tại giải Cánh diều vàng của Hội Điện ảnh Việt Nam, phim cũng chiến thắng giòn giã với 4 giải thưởng quan trọng, dành cho Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất (cho Bùi Thạc Chuyên), Quay phim xuất sắc nhất (cho nhà quay phim Nguyễn K'Linh) và Nữ phụ xuất sắc nhất (cho diễn viên Hạnh Thúy).

Tháng 11.2023, tại LHP Việt Nam lần thứ 23 do Cục Điện ảnh tổ chức, bộ phim còn chiến thắng vang dội hơn với việc dành 5 giải cho Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất, đồng Quay phim xuất sắc nhất, Âm nhạc xuất sắc (cho nhạc sĩ Tôn Thất An) và Nam phụ xuất sắc nhất (cho diễn viên trẻ Lê Công Hoàng).

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên và phim Tro tàn rực rỡ - Ảnh: T.L/T.V ghép

Bộ phim hiện cũng đang áp đảo tại giải thưởng Ngôi sao xanh với 11 đề cử. Gala trao giải thưởng này sẽ diễn ra tại TP.HCM vào ngày 10.1.2024 và bộ phim hứa hẹn sẽ thêm một lần được ghi nhận.

Có thể thấy Tro tàn rực rỡ của Bùi Thạc Chuyên dù thất thu ở phòng vé (chỉ thu được hơn 4 tỉ đồng) nhưng vẫn là một trong những tác phẩm điện ảnh thành công nhất trong nước năm qua. Phim đã được chọn làm đại diện Việt Nam dự tranh Oscar ở hạng mục Phim quốc tế hay nhất. Tiếc rằng, bộ phim vắng mặt trong danh sách rút gọn Top 15 phim quốc tế. Điều này cũng dễ hiểu khi có tới 88 bộ phim của các nước cùng gửi về tranh giải ở hạng mục này.

Ở tuổi 55 tuổi, số lượng phim không nhiều nhưng Bùi Thạc Chuyên đều tạo được ấn tượng lớn với công chúng. Trong đó có thể kể đến bộ phim truyền hình đầu tay 12A và 4H trở thành hiện tượng một thời, phim truyện điện ảnh đầu tay Sống trong sợ hãi (kịch bản Nguyễn Thị Minh Ngọc) rất xuất sắc dù ít được biết đến, phim Chơi vơi (kịch bản Phan Đăng Di) đánh dấu cột mốc phim Việt đầu tiên dự LHP Venice năm 2009 và đến Tro tàn rực rỡ được dự tranh Oscar... Điều đó cũng đủ ghi nhận Bùi Thạc Chuyên là một trong những đạo diễn nổi bật của điện ảnh Việt đương đại.

Đặng Nhật Minh

Đạo diễn gạo cội của điện ảnh Việt Nam Đặng Nhật Minh đã nghỉ hưu năm ngoái sau khi hoàn thành tác phẩm cuối cùng ở tuổi 84, đó là bộ phim Hoa nhài... Nhưng tiếc rằng phim không thành công như những tác phẩm trước đó của ông. Hoa nhài liên tiếp thất bại ở các giải thưởng điện ảnh trên sân nhà khi “trắng tay” ở một loạt LHP như LHP quốc tế Hà Nội 2022, Cánh diều vàng 2023, Bông sen vàng 2023... Nhưng Đặng Nhật Minh vẫn là một gương mặt đáng chú ý trong dòng chảy thời sự phim ảnh năm nay.

Đầu tiên phải nhắc đến sự kiện ông được trao giải thưởng lớn "Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội" dịp tháng 10. Đây là một giải thưởng uy tín vinh danh những công trình, tác phẩm và con người đóng góp cho mảnh đất thủ đô. Đạo diễn Đặng Nhật Minh đã giành được giải thưởng quan trọng nhất với chùm 3 phim có bối cảnh Hà Nội là Hà Nội mùa đông năm 46, Mùa ổi và Hoa nhài.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh trên poster chương trình chiếu phim của ông

Cũng ngay trong dịp đó, một sự kiện hy hữu diễn ra do Trigger Film Academy và Storii tổ chức đã trình chiếu 9 tác phẩm của ông tại TP.HCM. Trải dài trong suốt tháng 10.2023, khán giả và các nhà làm phim nhiều thế hệ đã đến các buổi chiếu để cùng thưởng thức và chia sẻ tâm sự, cảm xúc quanh các tác phẩm kinh điển như Thị xã trong tầm tay (1983), Bao giờ cho đến tháng mười (1984), Cô gái trên sông (1987), Trở về (1994), Thương nhớ đồng quê (1995), Hà Nội mùa đông năm 46 (1997), Mùa ổi (2000)...

Chưa hết, cùng khoảng thời gian này, Thư viện điện ảnh Fukuoka (Nhật Bản) lựa chọn và trình chiếu tới 9 phim của ông, bên cạnh 4 phim của nữ đạo diễn Việt Linh. Đạo diễn Đặng Nhật Minh đã có dịp giao lưu trực tuyến với các khán giả xứ sở hoa anh đào nhân buổi chiếu phim Đừng đốt (2009).

Không hẹn mà gặp, những sự kiện này đã cùng vinh danh người nghệ sĩ gạo cội ở tuổi xế chiều, mang tên tuổi ông lại gần với lớp khán giả đương thời.

Bộ phim khép lại sự nghiệp của Đặng Nhật Minh là Hoa nhài dù chưa thành công như mong đợi nhưng ông đã có một năm rất đẹp về mặt dấu ấn truyền thông và cả trong lòng khán giả.

Hoàng Lê