5 dấu hiệu cảnh báo axit uric cao và sỏi thận, phòng ngừa như thế nào?

Axit uric là sản phẩm phụ được tạo ra trong quá trình phân hủy purin - một chất có trong nhiều loại thực phẩm. Khi cơ thể không thể đào thải axit uric hiệu quả, nồng độ chất này sẽ tích tụ trong máu và nước tiểu, dẫn đến tăng axit uric máu.

Theo thời gian, axit uric cao có thể kết tinh và hình thành nên các viên sỏi nhỏ trong thận, gọi là sỏi axit uric.

Những viên sỏi này không chỉ gây đau dữ dội và tắc nghẽn đường tiết niệu, mà còn là dấu hiệu cảnh báo những rối loạn chuyển hóa hoặc vấn đề về thận tiềm ẩn.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và hiểu rõ mối liên hệ giữa axit uric cao và sỏi thận sẽ giúp bạn chủ động điều chỉnh lối sống và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Axit uric cao có thể kết tinh và hình thành nên các viên sỏi nhỏ trong thận.

Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo axit uric cao và sỏi thận mà bạn không nên bỏ qua:

1. Đau dai dẳng ở vùng hông hoặc lưng cảnh báo tăng axit uric

Một trong những dấu hiệu điển hình của sỏi thận – đôi khi xuất hiện trước cả khi bệnh được chẩn đoán – là cơn đau ở vùng hông hoặc lưng, ngay dưới xương sườn. Cơn đau này có thể lan xuống bụng dưới và vùng háng, thường xuất hiện theo từng đợt và có thể rất dữ dội.

Khi sỏi hình thành do nồng độ axit uric cao, chúng gây kích ứng hoặc tắc nghẽn đường tiết niệu, dẫn đến cảm giác đau nhói và khó chịu kéo dài. Nếu bạn thường xuyên gặp những cơn đau như vậy, đặc biệt là đau lan xuống vùng bụng hoặc háng, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám và kiểm tra sớm.

2. Có máu trong nước tiểu (tiểu máu)

Nồng độ axit uric cao có thể khiến các tinh thể hoặc sỏi axit uric hình thành trong thận và đường tiết niệu. Theo Cleveland Clinic, những viên sỏi này có thể làm tổn thương lớp niêm mạc của hệ tiết niệu, gây ra tình trạng tiểu ra máu.

Người bệnh có thể nhận thấy nước tiểu có màu hồng, đỏ hoặc nâu, hoặc chỉ phát hiện máu khi làm xét nghiệm. Do sỏi axit uric thường xuất hiện trong môi trường nước tiểu có tính axit và cô đặc, hiện tượng tiểu máu có thể xảy ra ngay cả trước khi cơn đau xuất hiện rõ rệt. Dù chỉ là máu vi thể (chỉ phát hiện qua xét nghiệm), bạn cũng không nên bỏ qua, vì đây có thể là dấu hiệu sớm của sỏi thận hoặc tổn thương thận do axit uric cao.

Nước tiểu đục hoặc có mùi hôi - dấu hiệu cảnh báo axit uric cao và sỏi thận.

3. Thường xuyên buồn tiểu hoặc nóng rát khi đi tiểu

Khi sỏi axit uric hình thành, chúng có thể gây kích ứng niệu đạo hoặc bàng quang, dẫn đến các triệu chứng như buồn tiểu liên tục, lượng nước tiểu ít, hoặc cảm giác nóng rát khi đi tiểu. Hiện tượng này xảy ra do tinh thể axit uric thường phát triển trong môi trường nước tiểu có tính axit và cô đặc, khiến niêm mạc đường tiết niệu bị viêm nhẹ hoặc tổn thương.

Nếu bạn nhận thấy những thay đổi này kèm theo nồng độ axit uric cao trong máu hoặc nước tiểu, hãy đi khám bệnh sớm. Việc phát hiện và điều chỉnh sớm có thể giúp ngăn ngừa sỏi thận tiến triển hoặc các biến chứng tiết niệu khác.

4. Nước tiểu đục hoặc có mùi hôi

Thận đóng vai trò quan trọng trong việc lọc bỏ độc tố và chất thải ra khỏi cơ thể. Khi chức năng thận bị ảnh hưởng hoặc axit uric tích tụ, nước tiểu có thể thay đổi màu sắc và mùi - đây là dấu hiệu cảnh báo sớm của sự mất cân bằng chuyển hóa.

Theo Cleveland Clinic, sự hình thành tinh thể axit uric hoặc ứ đọng nước tiểu có thể khiến nước tiểu trở nên đục, có mùi hôi khó chịu. Điều này cho thấy chất thải chuyển hóa (bao gồm axit uric) không được đào thải hiệu quả.

Nếu bạn nhận thấy nước tiểu đục, đổi màu hoặc có mùi lạ kéo dài, đừng chủ quan. Đây có thể là dấu hiệu của sỏi thận, nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc rối loạn chuyển hóa, cần được khám và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nặng hơn.

Nếu bạn mắc bệnh gút hoặc đã được chẩn đoán tăng axit uric máu, bạn có nguy cơ cao hình thành sỏi thận loại axit uric. Một nghiên cứu đăng trên BioMed Central cũng chỉ ra mối liên hệ tỷ lệ thuận giữa nồng độ axit uric huyết thanh và nguy cơ hình thành sỏi thận – nghĩa là càng nhiều axit uric trong máu, nguy cơ sỏi thận càng cao, thậm chí ngay cả trước khi các triệu chứng rõ rệt của tăng axit uric máu xuất hiện.

Vì vậy, nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ này, hãy chủ động theo dõi sức khỏe thận, kiểm tra định kỳ nồng độ axit uric và chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo khác để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

5. Cách phòng ngừa tăng axit uric

Để ngăn ngừa tình trạng tăng axit uric máu và hình thành sỏi thận, việc thay đổi lối sống và chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt.

Một số biện pháp giúp kiểm soát hiệu quả gồm:

Uống đủ nước: Duy trì lượng nước khoảng 2 - 3 lít mỗi ngày giúp pha loãng nước tiểu, hỗ trợ thận đào thải axit uric và ngăn ngừa sỏi hình thành.
Hạn chế thực phẩm giàu purin: Giảm tiêu thụ nội tạng động vật, hải sản có vỏ (như tôm, cua, sò, ốc), thịt đỏ và các loại nước dùng đậm đặc – những thực phẩm dễ làm tăng sản xuất axit uric.
Tránh đồ uống có cồn và nước ngọt có ga: Rượu bia, đặc biệt là bia, và nước ngọt chứa fructose có thể làm tăng nồng độ axit uric trong máu.
Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt: Đây là nhóm thực phẩm giúp cân bằng pH cơ thể, tăng bài tiết axit uric qua thận và giảm nguy cơ sỏi thận.
Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì làm tăng sản xuất axit uric và giảm khả năng đào thải của thận.
Kiểm soát bệnh lý nền: Người mắc tăng huyết áp, tiểu đường hoặc bệnh thận mạn cần kiểm tra định kỳ vì đây là các yếu tố có thể làm nặng thêm tình trạng tăng axit uric.
Tập thể dục đều đặn và tránh căng thẳng: Hoạt động thể chất giúp cải thiện tuần hoàn và chuyển hóa, đồng thời giảm stress – yếu tố gián tiếp làm tăng nguy cơ bùng phát gút và rối loạn chuyển hóa.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, kết hợp khám sức khỏe định kỳ và xét nghiệm nồng độ axit uric, không chỉ giúp phòng ngừa bệnh gút mà còn bảo vệ sức khỏe thận lâu dài.

BS. Minh Hoa